a) SKILGREINING BÓKARINNAR: (skrifa skilgreiningu bókarinnar (af bls. 469-480)). b) HVARÍBÓKINNI: (nefna hér alla staði þar sem hugtakið er nefnt í bókinni - bara bls.).
c) ÍSLENSK ÞÝÐING: (ykkar eigin þýðing hér - nefna hvaðan ef fundin í e-i orðabók).
d) ÍSLENSK ÚTSKÝRING: (gefa íslenska útskýringu hér með ykkar eigin orðum).
e) HELSTI FRÆÐIMAÐUR / KENNING TENGD HUGTAKINU: (útskýra hér hver eða hvaða kenning tengist hugtakinu og hvernig).
f) DÆMI UM: (taka eitt dæmi hér).
g) MYND AF: xx (mynd fengin frá xx).
h) ANDSTÆTT HUGTAK: (finndu hér það hugtak sem væri ólíkast hugtakinu, útskýra).
i) LÍKT HUGTAK: (finndu hér það hugtak sem væri líkast hugtakinu, útskýra).
j) XX: xx (mynd fengin frá xx).
1. APPERCEPTION = ÆÐRI VITUND. K4:98, K2:46, K4:84, K7:184 og K12:347. Ath: Orðið í líka feitletrað í kafla 2 og ég set það þess vegna í báða kaflana.
ads
2. APPERCEPTIVE MASS = ÆÐRI SKYNJUN. K4:84. Ath: Í Index á bls. 481 er orðið skráð svona: APPERCEPTIVE MASS (HERBART).
add
3. COMPLICATION EXPERIMENT = FLÆKJUAÐFERÐ. K4:94.
A 19th-century reaction time experiment, typically using the Donders subtractive method, in wich reaction times for simple tasks were subtracted from reaction times for more „complicated“ tasks.
Nítjándu-aldar tilraun á viðbragðstíma. Yfirleitt var notuð frádráttaraðferð Donders, sú aðferð fólst í því að viðbragðstími við einföld verkefni var dreginn frá viðbragðstíma flóknari verkefna.
Fjallað var um complicationexperiment í 3ja kafla bókarinnar til þess að útskýra og greina frá þeim hugmyndum og aðferðum sem stuðst var við á rannsóknarstofu Wundts.
Complicationexperiment er yfirheiti á tilraun sem studdist við ákveðna aðferð til að mæla viðbragðstíma. Aðferðin var þróuð af þýska lífeðlisfræðingnum F. C. Donders og er hvað þekktust fyrir að vera notuð á rannsóknarstofu Wundts. Þessi aðferð var kölluð frádráttar aðferð (subtractivemethod). Hugmyndagrunnurinn að aðferðinni er sá að hugarstarf byggist á rafboði í taugum sem tekur ákveðið langan tíma. Af þessu ályktaði Donder að flóknari hugarferli væru lögð saman úr einfaldari hugarferlum, þar af leiðandi gerði hann ráð fyrir að tíminn sem það tæki að leysa flókið verkefni væri samlagning af tímanum sem það tæki að leysa einfaldari verkefni. Út frá þessum ályktunum lagði hann til frádráttar aðferðina. Ef tíminn sem það tekur að leysa flóknari verkefni er samlagning af tíma einfaldari verkefna er hægt að einangra tímann sem hærri hugarferli taka með því að draga tímann sem það tekur að leysa auðveldan hluta verkefnisins frá þeim tíma sem það tók að leysa allt verkefnið. Tökum dæmi til að einfalda þetta, ef þú værir að rannsaka tímann sem það tæki að meta hvaða hlutur af tveim væri stærri (krefst flókinna hugarferla) gætirðu mælt tímann sem það tekur einstakling að greina frá því hvor sé stærri frá því að hann sér hlutinn. Því næst myndirðu mæla tímann sem það tekur einstakling að framkvæma hljóð frá því að hann fær boð um það (einfalt verkefni). Þá gætir þú dregið frá tímann sem það tók að framkvæma hljóð frá heildartíma verkefnisins og ályktað að útkoman sé sá tími sem það tekur einstakling að meta stærð.
Fljótlega kom í ljós að hugmyndagrunnurinn sem lá að baki aðferðarinnar var ekki á rökum reistur og aðferðin féll um sjalfa sig.
4. CONSCIOUS ATTITUTES = MEÐVITUÐ VIÐHORF. K4:107.
“In the Wurzburg school, this term referred to such mental processes as hesitation and doubt; occurred during the imageless thought studies”.
“Þegar talað var um hugtakið consciousattitudes eða meðvituð viðhorf í skóla Wurzburg, var átt við hugræn ferli eins og hik og efa; þetta átti sér stað þegar verið var að rannsaka hugsanir sem höfðu ekki myndræna táknun,,.
Þegar átt er við Consciousattitudes eða meðvituð viðhorf er verið að tala um ómyndræna hugsun. Áður var talið að öll hugsun væri myndræn en svo virtist ekki vera. Orð eins og hik og efi eru dæmi um orð sem vekja ekki upp myndræna táknun, en orð eins og hundur og tré vekja aftur á móti upp myndræna táknun í huga fólks.
Hugtakið Consciousattitudes má helst líkja við orðið imagelessthougth, en hugtökin lýsa bæði ómyndrænni hugsun. Fyrst var komið fram með hugtakið imagelessthougth sem síðar var þróað yfir í Consciousattitudes.
Dæmi: Consciousattitudes er samsafn yfir rannsóknir sem Woundt gat ekki skýrt út og sett í smærri einingar sem hann var vanur að gera. Dæmi er þegar einstaklingur er að framkvæma einhvers konar huglægt verkefni og á að útskýra hvað hann er að upplifa, en það sem hann upplifir er hugtak líkt og ‘’hik’’ þá gat Wundt ekki skilgreint það eða smættað það í minni einingar. Þessi útkoma á verkefnum var mótsögn við kenningu Wundts því þær gengu ekki upp samkvæmt því sem hann taldi að þær ættu að gera, þ.e.a.s. útkoman var ekki myndræn.
Fræðimenn sem helst koma að hugtainu eru: Wundt, Titchener, Karl Marbe og Oswald Küple.
Hugtakið kemur fyrir á bls. 107.
5. ECOLOGICAL MEMORY = VISTFRÆÐILEGT MINNI. K4:103. Ath: ECOLOGICAL PERCEPTION (K14:416) og ECOLOGICAL VALIDITY (K14:409) eru sambærileg orð - leggja öll áherslu á raunverulegar aðstæður.
A 1
2X. JUST NOTICEABLE DIFFERENCE (JND) = MERKJANLEGUR MUNUR. K4:85-86.
Point where the difference (in weight, color, pitch, etc.) between two stimuli becomes just barely detectable.
Sá tímapunktur þar sem munurinn (á þyngd, lit, tóntíðni o.s.frv.) á milli tveggja áreita verður rétt svo greinanlegur.
Hugtakið kemur fram á bls. 97 í kafla fjögur sem fjallar um Wundt og þýsku sálfræðina. Hugtakið er komið frá Ernst Weber en hann vildi skoða hversu mikilvægt hreyfiskynið væri til þess að dæma mismun á milli þyngda. Hann prófaði þetta á tvennan hátt: a) lófi einstaklings liggur opinn á borði og lóð er sett í lófa hans. Fyrst er sett eitt lóð og svo er sett annað, síðan á einstaklingurinn að dæma hvort er þyngra. b) Lóðin eru bæði á borðinu en í þetta sinn á einstaklingurinn að lyfta hvoru lóðinu upp sjálfur og dæma svo hvort er þyngra. Weber komst að því að einstaklingar voru nákvæmari að dæma mismun á þyngd þegar þeir þurftu að lyfta lóðunum heldur en þegar lóðin voru lögð í hendur þeirra. Í þessum tilraunum komst hann að því að það var ákveðinn þröskuldur við að greina mismun á þyngd. Til dæmis ef þátttakendur gátu ekki greint á milli 30 og 31 gramma lóða og 30 og 32 gramma (þeir mátu það sem sömu þyngd) en gátu greint á milli 30 og 33 gramma, þá væri greinilega einhverjum þröskuldi náð. Þennan tímapunkt þar sem munurinn á milli tveggja áreita verður rétt svo greinanlegur kallaði hann merkjanlegan mun (just noticeable difference). Hann komst að því að merkjanlegur munur væri ekki háður því hversu stór munurinn væri á milli lóða heldur á sambandinu á milli merkjanlegs munar og léttara lóðsins (sem hann kallaði „standard stimulus“ eða S). Eftir því sem að standard stimulus (í þessu tilfelli léttara lóðið = 30 grömm) varð þyngra, því meiri munur varð að vera á því og samanburðarlóðinu til þess að munur fyndist. Þar af leiðandi þyrfti 66 grömm til þess að finna mun ef að standardstimulus væri 60 grömm. Sömuleiðis ef að standardstimulus væri 90 grömm þá þyrfti 99 gramma lóð til þess að finna mun. Þessi formúla fékk nafnið Webers law: jnd/S = k.
Skýringarmynd: Vinstra megin er maður með 100 grömm í annarri hendi en 105 grömm í hinni. Í þessum aðstæðum finnur hann muninn á milli þyngdanna en ekki ef munurinn er minni. Því er merkjanlegur munur samtals fimm grömm. Hægra megin er maður með 200 grömm í annarri hendi en til þess að finna muninn á milli þyngdanna þá þarf að vera tíu gramma munur à vegna þess að fyrir hver 100 grömm þá er merkjanlegur munur samtals fimm grömm.
2X. NONSENSE SYLLABLES = MERKINGAR(ORÐA)LEYSUR (CVC). K4:100-102.
Consonant-vowel-consonant combinations, invented by Ebbinghaus as stimulus materials in his studies on the formation and retention of associations.
Orð samansett af samhljóða-sérhljóða-samhljóða. Fundið upp af Ebbinghaus sem áreiti fyrir rannsóknir hans um myndun og varðveislu orðatengsla.
Hugtakið kemur fram í kafla fjögur sem fjallar um Wundt og þýska sálfræði. Hugtakinu er lýst á bls. 115-118 en það kemur einnig fyrir á bls. 119-120, 190, 295 og 445-446. Hermann Ebbinghaus kom fram með hugtakið eftir að hann varð fyrir innblæstri frá Fechner, sem var að rannsakana skynjunarferli hugans. Ebbinghaus datt í huga að fyrst að hægt væri að rannsaka skynjunarferli, hví ekki að rannsaka andleg ferli? Hann ákvað því að skoða það hvernig tengsl á milli orða mynduðust og varðveittust yfir tíma. Hann gerði sér grein fyrir því að til þess að rannsaka þetta viðfangsefni þá þyrfti hann að skoða það með orðum sem væru einstaklingum ókunnug. Það varð til þess að hann bjó til merkingarlausar samstöfur (nonsense syllables) sem voru þriggja stafa einingar sem samanstóðu af tveimur samhljóðum með einum sérhljóða í miðjunni og bjó hann til um það bil 2300 slíkar samstöfur. Hann gerði sér grein fyrir því að sum þessara samstafa myndu hafa einhverja merkingu, til dæmis að ríma eða hljóma eins og önnur orð en hann hafði ekki áhyggjur af því vegna þess að hann vildi fyrst og fremst skoða myndun tengsla á milli orða.
Skýringarmynd: Fyrir ofan strik eru venjuleg þriggja stafa orð. Fyrir neðan strik er dæmi um merkingarlausar samstöfur, líkt og Ebbinghaus bjó til.
Til að prófa þessa tengslamyndun notaði hann minnisverkefni sem kallast rununám (serial learning) en rununám fer þannig fram að einstaklingurinn lærir röð svara, þar sem hvert svar kallar fram næsta áreiti, sem svo vekur næsta svar í röðinni o.s.frv. Ebbinghaus prófaði þetta verkefni á sjálfum sér og eyddi mörgum árum í það, þar af tveimur árum sem hann eyddi nánast eingöngu í að reyna að muna lista af merkingarlausum samstöfum. Ebbinghaus komst meðal annars að því að því lengri sem listi af merkingarlausum samstöfum er því fleiri endurtekningar þarf í lestri til þess að muna hann en styttri lista. Einnig komst hann að því að því oftar sem listi er lesinn yfir því fleiri samstöfur man maður síðar. Í einni af þessum tilraunum hans náði hann að muna um 1300 mismunandi lista af samstöfum. Af þessu má álykta að Ebbinghaus hafi verið afar metnaðarfullur maður.
Skýringarmynd: Gleymskukúrva Ebbinghaus. Því lengri tími sem líður frá því að listi er lærður, því fleiri samstöfum gleymir maður.
28. WEBER'S LAW = LÖGMÁL WEBERS. K4:85-86.
Webers law: As stimulus A increases in intensity, it takes progressively larger differences between stimulus A and stimulus B for a person to detect a difference between the two; the jnd divided by the size of the standard stimulus is a constant.
Lögmál Webers: Þegar áhrif áreitis A eykst, þá þarf sífellt meiri mun á milli áreitis A og áreitis B fyrir manneskjuna að greina á milli áreitanna tveggja; munur sem maður tekur eftir deilt með stærð upprunalegs áreitis er fasti.
Helstu/fyrstu fræðimenn: Ernst Weber og Gustav Theodor Fechner.
Webers Law er lögmál sem kennt er við Ernest Weber og sýnir samband milli sálfræðilegrar upplifunar og þess líkamlega með stærðfræði formúlu. Weber gerði rannsóknir á því hvernig einstaklingar greindu á milli mismunandi eiginleika hluta. Hann hafði mikin áhuga á vöðvaminni og notaðist við stærðfræðilega formúlu til þess að útskýra minnstu mögulegu breytingu sem einstaklingur gæti skynjað á milli þyngdar hluta. Hann skoðaði mismunandi þröskuldi einstaklinga eftir því hvernig þeir mátu þyngd lóða. Ef að þátttakandi í tilraun mat hlut sem var 30 gr. og annan hlut sem var 32 gr. sem jafn þunga, en mat 30 gr. öðruvísi en 33 gr. þá kallaði Weber þann mun just noticeable difference eða á íslensku munur sem maður rétt tekur eftir. En bilið verður stærra eftir því sem hluturinn verður þyngri. Ef áreitið er 60 gr. þá mun þátttakandi ekki taka eftir mun fyrr en hitt áreitið er orðið 66 gr. Þar með setti hann fram formúluna; jnd (munurinn sem maður tekur eftir)/S (stærð upprunalegs áreitis) = K (fasti).
Lögmálið hefur stundum verið kallað Weber-Fechner’s law þar sem nemandi Webers, Gustav Theodor Fechner tók lögmálið og notaði í sínum rannsóknum á skynjun. Þar skýrði hann út samband milli raunverulegrar stærðargráðu áreitis og huglægri skynjun á styrkleika áreitis og er það kallað lögmál Fechners eða Fechner‘s law.