Aileen Wuornos - fyrsti kven-raðmorðingi Bandaríkjanna

Kristín Erna Sigurjónsdóttir

Kynning

Aileen Wuornos var raðmorðingi sem framdi að minnsta kosti sjö morð á einu ári. Hún átti erfiða æsku en móðir hennar eignaðist hana einungis 16 ára gömul og var Wuornos annað barn hennar. Foreldrar hennar skildu tveimur mánuðum áður en Wuornos fæddist og hitti hún aldrei föður sinn þar sem hann sat í fangelsi þegar hún fæddist. Faðir hennar var greindur með geðklofa en hann sat í fangelsi fyrir að ræna og misnota sjö ára gamla stelpu en framdi síðar sjálfsmorð í fangelsinu. Einungis fjögurra ára gömul yfirgaf móðir Wuornos hana og skildi börnin eftir hjá foreldrum sínum sem bæði voru alkóhólistar.

Wuornos var ung þegar hún byrjaði að stunda kynlíf í skiptum fyrir eiturlyf og mat ásamt því að stunda kynlíf með bróður sínum. Wuornos sagði einnig að afi hennar hefði beitt hana kynferðis- og líkamlegu ofbeldi ásamt því að hún varð ófrísk eftir vin afa síns. Aðeins 14 ára gömul eignaðist hún barn sem var gefið til ættleiðingar og hún hætti í skóla. Stuttu seinna lést amma hennar og þá henti afi hennar henni út og hún fór að stunda vændi. Hún fór í kjölfarið að stunda smáglæpi eins og þjófnað þar til hún drap sjö menn yfir 12 mánaða tímabil sem hún sagði að hefði verið sjálfsvörn vegna tilraunar til nauðgunar.

Glæpurinn

Wuornos myrti sjö miðaldra hvíta menn yfir 12 mánaða tímabil sem höfðu keypt af henni vændisþjónustu. Hún rændi þá einnig og stal bílum þeirra.

Fyrsta fórnarlamb Wuornos var Richard Mallory en hún skaut hann nokkrum sinnum í bringuna í lok nóvember árið 1989. Líkið fannst tveimur vikum eftir morðið í skógi langt frá þeim stað sem bíllinn hans fannst. Wuornos sagði að Mallory hefði keyrt með hana á afskekktan stað þar sem hann ætlaði að kaupa þjónustu af henni en hafi í staðinn lamið hana og nauðgað. Hún bar því sjálfsvörn fyrir sig. Önnur fórnarlömb Wuornos voru einnig skotin til bana en næsta fórnarlamb, maður að nafni David Spears fannst látinn þann 1. júní 1990 og þriðja fórnarlamb hennar fannst þann 6. júní sama ár. Charles Carskaddon var skotinn níu sinnum í bringu og maga. Peter Siems og Troy Burress voru einnig myrtir þetta sumar en sá fyrri í byrjun júlí en Burress í byrjun ágúst. Lík Siems fannst þó aldrei en Wuornos sást yfirgefa bíl hans ásamt því að lófafar hennar var á hurðaopnara bílsins að innan. Charles Humphreys var sjötta fórnarlamb Wuornos og var hann skotinn til bana 11. september árið 1990. Bíllinn hans fannst í annarri sýslu en líkið. Sjöunda morð Wuornos var á manni að nafni Walter Antonio í nóvember árið 1990 en hann var skotinn fjórum sinnum og bíll hans fannst fimm dögum eftir að líkið fannst og þá í annarri sýslu.

Persónan

Aileen Wuornos fæddist 29. febrúar árið 1956 í Rochester, Michigan. Líkt og áður hefur komið fram þá átti hún mjög erfiða æsku og var snemma hafnað af foreldrum sínum. Hún bjó hjá ömmu sinni og afa frá fjögurra ára aldri en þau voru miklir alkóhólistar og sagði hún að afi hennar hafi beitt hana ofbeldi.

Faðir hennar hafði setið í fangelsi fyrir að misnota barn en hann framdi sjálfsvíg í fangelsinu og hitti Wuornos hann aldrei. Wuornos átti eldri bróður sem hún var mjög tengd en blikur voru á lofti um sifjaspell þeirra á milli svo samband þeirra var ekki heilbrigt. Líf Wuornos var litað af höfnun, áföllum og misnotkun. Afi hennar kom illa fram við hana og lokaði hana meðal annars inni í sauna klefa heimilisins þegar honum fannst hún óþekk. Eftir að amma hennar dó úr lifrarbilun þá kenndi afi Wuornos henni um það og rak hana af heimilinu. Stuttu áður hafði hann þvingað hana til að gefa barn sem hún ól til ættleiðingar en þarna var hún einungis 14 ára gömul. Wuornos settist þá að úti í skógi og hélt áfram að selja líkama sinn til að lifa af. Þegar Wuornos var 20 ára flutti hún til Flórída og giftist 69 ára gömlum manni að nafni Lewis Gratz Fell March. Hjónabandið gekk þó ekki vel og beitti Wuornos hann ofbeldi, lamdi hann meðal annars með staf sem hann átti. Fell fékk nálgunarbann á hana og var hjónaband þeirra ekki langt. Wuornos flutti þá aftur til Michigan og dó bróðir hennar stuttu seinna. Hún fékk þá greidda líftryggingu hans sem var 10 þúsund dollarar. Hún eyddi peningunum hratt og vel en þeir voru allir búnir á nokkrum vikum. Til að viðhalda þessum lúxus lífsstíl sem hún lifði þarna þá byrjar hún að stela. Árið 1986 hitti hún Tyria Moore og varð ástfangin af henni og voru þær saman á þessum tíma sem Wuornos framdi morðin. Wuornos framdi mikið af smáglæpum alveg þangað til hún drap fyrsta fórnarlamb sitt. Hún veðsetti það sem hún stal úr morðunum en rán var aðal hvati morðanna og hún vildi ekki skilja eftir vitni. Wuornos hafði alltaf verið misnotuð af karlmönnum en þarna var hún farin að snúa því við, meiða þá áður en þeir meiddu hana.

Wuornos var með Áfallastreituröskun en líf hennar var litað af beinni upplifun á margskonar áföllum ásamt því að samfélagið brást henni. Einnig höfðu allir fjölskyldumeðlimir brugðist henni og voru morðin varnarviðbrögð hjá henni. Margir karlmenn höfðu meitt hana og hún gat ekki treyst þeim framar. Hún sneri því dæminu við og meiddi þá áður en þeir höfðu færi á að meiða hana. Endurupplifun á atburðum, vanlíðan við vísbendi sem minna á upphaflega áfallið og lífeðlisleg viðbrögð, sem voru skjálfti við vísbendum, voru einkenni sem falla undir greiningarskilmerki fyrir Áfallastreituröskun ásamt forðun. Þá er einnig hægt að færa rök fyrir því að Wuornos hafi verið með Hegðunarröskun þar sem hún braut á réttindum annarra með því að stela, beita ofbeldi og ljúga.

Þá var hún einnig með Andfélagslega persónuleikaröskun og Jaðar persónuleikaröskun. Hún braut á réttindum annarra og laug einnig var hún hvatvís og sýndi mikla reiði. Wuornos var frekar óábyrg, kláraði ekki skóla og stundaði ekki löglega vinnu ásamt því að hana skorti eftirsjá og því fellur hún vel í skilgreiningu á Andfélagslegri persónuleikaröskun. Það er kannski samsláttur við Jaðar persónuleikaröskun en hún einkennist af sveiflukenndu tilfinningasambandi hvatvísi og truflun á sjálfsmynd sem allt á við Wuornos. Hún gat orðið snögglega reið ásamt því að vera með sjálfsskaðandi hugsanir.

Endirinn

Wuornos var handtekin 9. janúar árið 1991 og var búin að játa á sig morðið á Richard Mallory þann 16. janúar. Rétt rúmlega ári seinna var hún dæmd til dauða. Hún játaði svo á sig fimm morð til viðbótar og fékk samtals 6 dauðadóma. Hún var ekki dæmd fyrir morðið á Peter Siems þar sem lík hans fannst aldrei. Árið 2001 sagði hún upp öllum lögfræðingum ásamt því að hún vildi að áfrýjunum yrði eytt þar sem hún drap mennina og rændi þá. Hún sagðist myndu gera það aftur og það ætti ekki að halda henni á lífi. Hún var orðin þreytt á þessu líferni í fangelsi og verandi sífellt að heyra að hún væri: crazy. Aftaka Wuornos var 9. október árið 2002 með banvænni sprautu og var líkið brennt og dreifði æskuvinkona hennar öskunni.

Heimild: https://www.youtube.com/watch?v=aKL-ZtGykJc

Mælikvarðar

Mælikvarði 9: Hare 22/20 listinn

Í Hare mælikvarða skorar Wuornos 14 af 20 stigum. Þessi mælikvarði á því vel við og sést í eftirfarandi texta:

1. Glibness/Superficial charm: 0 stig. Þegar Wuornos upplifði að henni væri ógnað þá faldi hún ekki tilfinningar heldur sprakk reiðin út. Hún átti líka erfitt með að eiga í nánu sambandi við fólk og henni yrði seint lýst sem heillandi manneskju.

2. Grandiose sense of self worth: 0 stig. Eftir mörg áföll þá var hún með lítið sjálfsálit og leit ekki stórt á sig. Hún starfaði sem vændiskona vegna örvæntingar og er það mögulega vegna þess að hún taldi sig ekki hafa hæfileika í annað starf.

3. Need for stimulation/Proneness to boredom: 0 stig. Þeir glæpir sem Wuornos framdi voru ekki vegna þess að henni leiddist heldur þurfti hún pening og hún treysti ekki karlmönnum. Glæpirnir voru hvatrænir og eiturlyfjaneysla var flótti frá raunveruleikanum.

4. Pathological lying: 1 stig. Wuornos breytti sögum sínum og því á þetta atriði við.

5. Conning/Manipulative. 1 stig. Wuornos spilaði sig sem saklaust fórnarlamb til að koma sér úr vandræðum ásamt því að stela frá fólki.

6. Lack of remorse or guilt: 1. Stig. Wuornos sá ekki eftir glæpum sínum og fannst þeir eiga hverja kúlu skilið. Hún horfði á þetta þannig að hún væri að bjarga öðrum stelpum frá því að lenda í þessum mönnum sem hún drap. Einnig réttlætti hún alla glæpi með því að fólkið sem hún hefði stolið af eða drepið hefði ekki veirð gott fólk og hún ætti því ætti glæpurinn rétt á sér. Wuornos hafði stundum sagt að hún sæi eftir morðunum en það tengist líklega bara því að hún væri að takast á við afleiðingarnar í fangelsi.

7. Shallow affect: 0 stig. Líf hennar einkenndist af miklum skapsveiflum sem trufluðu og voru í vegi fyrir markmiðum hennar í lífinu svo þetta atriði á ekki við Wuornos.

8. Callous / Lack of empathy: 0 stig. Wuornos fannst fórnarlömb sín eiga það skilið sem hún gerði þeim og fann hún ekki til samúðar með fjölskyldum þeirra svo þetta atriði á ekki við.

9. Parasitic lifestyle: 1 stig. Wuornos stal mikið til að framfleyta sér og ætlaði sér ekki að borga neinum til baka og því passar þetta atriði.

10. Poor behavioral controls: 1 stig. Wuornos átti erfitt með að stjórna tilfinningum sínum bæði í æsku og á fullorðinsárum sbr. Að hún lamdi 69 ára gamlan eiginmann sinn með staf hans.

11. Promiscuous sexual behavior: 1 stig. Wuornos var mjög ung þegar hún byrjaði að selja sig og starfaði svo sem vændiskona. Einnig þykir líklegt að hún og bróðir hennar hafi stundað sifjaspell. Þetta atriði á einstaklega vel við Wuornos.

12. Early behavioral problems: 1 stig. Mikill hegðunarvandi þar sem Wuornos var mjög ung þegar hún byrjaði að selja kynlíf, neyta eiturlyfja og stela sem dæmi.

13. Lack of realistic, long-term plans: 1 stig. Það virðist ekki vera að Wuornis hafi haft langtíma markmið. Hún var bara að reyna að komast af á hverjum degi.

14. Impulsivity: 1 stig. Hún var með litla tilfinningastjórn og var mjög hvatvís.

15. Irresponsibility: 1 stig. Hún lauk ekki skóla og fékk ekki fasta vinnu (fyrir utan vændi) og eyddi líftryggingu bróður síns á nokkrum vikum í daglega neyslu.

16. Failure to accept responsibility for own actions: 1 stig. Wuornos kenndi samfélaginu um glæpi sína, foreldrum sínum og lögreglunni því hún hefði getað stoppað hana eftir fyrsta morðið.

17. Many short-term marital relationships: 1 stig. Hún var í mörgum samböndum sem entust stutt.

18. Juvenile delinquency: 1 stig. Wuornos var ung þegar hún fór að stela og strjúka að heiman. Hún var bara 11 ára farin að selja sig o.fl.

19. Revocation of conditional release: 0 stig. Þetta á ekki við þar sem hún hefur ekki brotið skilmála eða flúið af stofnunum.

20. Criminal versatility: 1 stig. Wuornos var tekin fyrir margskonar glæpi, bæði litla og stóra.

Mælikvarði 11: Hare kenningin

Hare kenning á við Wuornos og myndi hún flokkast í þátt 2 sem er lífsstíll og í undirflokk 4 sem er andfélagslegur. Wuornos var snemma með hegðunarvanda en hún var mjög ung farin að selja aðgang að líkama sínum. Hún var óskipulögð og óábyrg sem passar við þennan flokk og mælikvarða. Morðin voru óskipulögð og skildi hún eftir mikið af sönnunargögnum þar á meðal fingraför í bíl eftir fyrsta morðið en samt gekk hún laus í heilt ár og náði að drepa sjö menn. Hvatinn að morðunum var ekki kynferðislegur heldur rán. Hún treysti ekki karlmönnum eftir mikla áfallasögu þar sem karlmenn í hennar lífi höfðu brotið á henni. Hún var með Áfallastreituröskun og var því undir mikilli streitu starfandi sem vændiskona og bjóst við því að karlmennirnir myndu misnota hana ásamt því að hún þurfti að fjármagna lífsstíl sinn.

Mælikvarði 12: Stone 22 listinn

Í mælikvarða 12 sem er Stone listinn fellur Wuornos í flokk númer 17 sem er kynferðislega siðspilltir raðmorðingjar; morðin eru til að fela sönnunargögn, ekki merki um pyntingar. Það var þó erfitt að staðsetja Wuornos á þessum lista og fannst mér CCM mælikvarði ekki passa betur við. Wuornos drap menn sem hún hélt að ætluðu að misnota sig en hvati fyrir morðin var rán þar sem hana vantaði peninga. Mennirnir voru að kaupa vændisþjónustu af henni og hún sagðist ekki hafa viljað skilja eftir vitni. Hún drap þó aldrei nein önnur vitni og verndaði og elskaði kærustu sína jafnvel þó hún hefði verið aðal vitnið í málinu gegn sér. Hún pyntaði fórnarlömbin ekki heldur gekk beint til verks og skaut þau oftar en einu sinni.

Mælikvarði 18: Emerick hringkenningin

Hringkenning Emerick, Gray og Gray passar við ágætlega við Wuornos. Fyrsta stig kvarðans er vænting höfnunar sem á kannski ekki beint við Wuornos en hún henni hafði verið hafnað allt sitt líf og treysti þar með ekki fólki eða réttara sagt karlmönnum. Ástæða morðanna er ekki það að hún sé hrædd við að mennirnir hafni sér heldur að þeir meiði sig. Stig tvö er særðar tilfinningar sem verður þá í kjölfar þess að vænta höfnunar. Wuornos leit á sjálfa sig sem fórnarlamb enda sagði hún að morðin hefðu verið framin í sjálfsvörn. Hún tók einnig áhættur við morðin þar sem mikið var af sönnunargögnun og fundust öll líkin nema eitt tiltölulega fljótt eftir morðin. Þriðja stig kvarðans er neikvæð sjálfsmynd sem birtist með tvennum ólíkum hætti. Þetta stig á kannski minna við Wuornos þar sem hún var í raun líklega að upplifa sig sem hetju að vera loksins að standa upp í hárinu á þeim sem höfðu áður sært hana, þ.e. karlmenn. Stig fjögur í hringkenningunni er óheilbrigð aðlögun en Wuornos deildi lífi sínu með annarri konu og sagði henni allt sem er kannski á skjön við þetta stig. Samt sem áður þá neytti hún eiturlyfja og var stanslaust á flótta. Hún var með sjálfsvígshugsanir en gerði þó aldrei neitt í því ásamt því að hún hélt aftur af tilfinningum sínum. Þrátt fyrir mörg áföll og slæma meðferð frá karlmönnum þá vann hún samt sem vændiskona og þóknaðist þeim alveg þar til fyrsta fórnarlambið braut á henni. Fimmta stig er frávikskenndar fantasíur en Wuornos gat í raun verið hetjan og loksins tekið valdið af karlmönnum. Sjötta stig kvarðans er þjálfunarferli en Wuornos leitaði ekki uppi fórnarlömb sín. Morðin voru gerð af handahófi þar sem mennirnir leituðu til hennar. Hún fór því ekki í gegnum þjálfunarferli en gekk með byssu á sér. Sjöunda stig er glæpurinn sjálfur en eftir mörg ár af misnotkun og áföllum þá tók Wuornos málin í sínar eigin hendur þegar karlar beittu hana ofbeldi. Áður hafði hún bara stundað smáglæpi eins og þjófnað. Áttunda stig kvarðans er tímabundin eftirsjá en þá hlutgera morðingjar fórnarlömbin. Wuornos drap tiltekinn hluta hóps sem var hvítir karlmenn sem hafa sært hana. Tilfinningar rista ekki djúpt en Wuornos kvaldist nú samt og var með sjálfsvígshugsanir. Lokastig kvarðans er réttlæting en hún er til þess fallin að umbera eftirsjá. Wuornos var fórnarlamb, hún hafði verið misnotuð, lamin og hafnað endurtekið í lífinu. Hún segir einnig í upptöku sem var tekin daginn fyrir aftöku að samfélagið hafi skemmt sig og að lögreglan hafi leyft sér að halda áfram að drepa því hún hafi skilið eftir fingraför á fyrsta vettvangi og lögreglan hefði átt að stoppa hana þar.

Mælikvarði 14: Mindhunter kenningin

Mindhunter kenning passar ágætlega við Wuornos en það er þó undantekning að kona fremji svona glæp. Samkvæmt kvarðanum eru raðmorðingjar dæmigert yfir meðalgreind en það á þó ekki við Wuornos þar sem hún var undir meðalgreind, með greindarskor 81. Henni gekk vissulega illa í skóla og var að selja sig þar og hún landaði aldrei góðri vinnu. Hún var vændiskona sem kom frá mikilli vandamálafjölskyldu og var hafnað af móður, föður og afa. Atriði fimm í kvarðanum passar vel þar sem saga var um geðræn vandamál í fjölskyldu hennar, faðir hennar ver greindur með geðklofa (væntanlega var hann með barnagirnd líka þar sem hann misnotaði 7 ára barn). Amma hennar og afi voru alkóhólistar og hún ólst upp hjá þeim. Móðir hennar var eflaust líka að glíma við geðræn vandamál enda gat hún ekki alið börn sín upp og kom þeim á foreldra sína sem ættleiddu þau. Sjötta stig kvarðans á vel við en Wuornos var misnotuð bæði andlega, líkamlega og kynferðislega í æsku sem hafði mótandi áhrif á líf hennar. Stig sjö er voða karllægt en Wuornos hafði hatur á karlmönnum þar sem karlmenn höfðu misnotað hana. Stig átta gæti átt við Wuornos en hún var mjög ung þegar móðir hennar hafnaði henni en óljóst hvort og hvernig geðræn vandamál hún hafi glímt við í æsku þar sem misnotkun og möguleg vanræksla mótaði líf hennar. Hún var ung farin að fremja smáglæpi og selja líkama sinn en hún gerði það til þess að fá peninga fyrir mat og eiturlyfjum. Varðandi sjálfsvígshættu á unglingsárum þá þykir mér líklegt að það hafi verið staðan. Það að vera 14 ára að eignast barn eftir misnotkun, vera svo þvinguð til að gefa barnið til ættleiðingar og vera hent út úr húsi afans sem kenndi henni um það að amman dó úr lifrarbilun er alveg meira en nóg fyrir ungling að takast á við. Lokastig kvarðans er áhugi á kynfrávikum en það á ekki við Wuornos. Þótt hún hafi verið vændiskona þá var líf hennar litað af misnotkun og virðist hún ekki hafa haft Blætisdýrkun eða Sýnihneigð. Hún sinnti bara sínu starfi sem endaði með því að hún drap kúnna sem annaðhvort nauðgaði eða ætlaði að nauðga henni.

Mælikvarði 13: Holmes & Deburger flokkunin

Á mælikvarða Holmes og Deburger þá myndi Wuornos flokkast sem sjálfselska: gagn (e. comfort) sem er 3.c. Wuornos starfaði sem vændiskona til þess að fá tekjur en hún myrti menn til þess að ræna þá. Uppspretta morðanna var ekki kynferðisleg heldur vantaði hana peninga. Hún rændi fórnarlömb sín, tók bíl þeirra og notaði í stutta stund ásamt því að stela hlutum sem hún gat veðsett.

Heimildir

Aileen Wuornos. (2023). Í Wikipedia. https://en.wikipedia.org/w/index.phptitle=Aileen_Wuornos&oldid=1144482432
Crime Timeline. (e.d.). Psychological Evaluation of the late Aileen Wuornos. Sótt 29. mars 2023, af http://leewuornos.weebly.com/crime-timeline.html
Jenkins, J. P. (2023, 16. febrúar). Serial murder | Definition, Characteristics, Types, & Facts | Britannica. https://www.britannica.com/biography/Aileen-Wuornos
Moses, J. (2020, 12. nóvember). Diagnostic Analysis of Aileen Wuornos as Portrayed by Charlize Theron in Monster. Medium. https://jacobmoses.medium.com/diagnostic-analysis-of-aileen-wuornos-as-portrayed-by-charlize-theron-in-monster-61f56a3849f7
Myers, W. C., Gooch, E. og Meloy, J. R. (2005). The role of psychopathy and sexuality in a female serial killer. Journal of Forensic Sciences, 50(3), 652–657.