Jerry Brudos - Shoe Fetish Slayer

Inga Lilja Hilmarsdóttir & Steinunn Vala Arnarsdóttir

Kynning

Jerry Brudos myrti 4 ungar konur á árunum 1968-1969. Hann var kallaður: The Shoe Fetish Slayer þar sem hann var með mikið blæti fyrir hælaskóm og kom það skýrt fram í öllum morðunum. Hann var strax með óeðlilega hegðun sem barn, sem þróaðist með árunum. Brudos myrti öll fórnarlömb sín með ólíkum kyrkingaraðferðum. Hann nauðgaði líkum þeirra allra, skar af sumum líkamshluta, tók myndir af líkunum og losaði sig við þau öll í sömu ánna. Hér verður farið yfir Brudos sem persónu og glæpi hans. Auk þess verður skoðað mismunandi mælitæki til að reyna að skýra hegðun hans t.d. hverjar hvatir hans voru til að drepa.

Mynd af Brudos þegar hann var ungur.

Heimild: https://allthatsinteresting.com/jerry-brudos

Glæpurinn

Jerry Brudos myrti að minnsta kosti fjórar ungar konur og reyndi að myrða tvær í viðbót. Hann framdi sitt fyrsta morð í janúar 1968. Þá bankaði hin 19 ára gamla Linda Slawson uppá hjá honum þegar öll fjölskyldan var heima. Brudos fékk hana til að fylgja sér niður í kjallara þar sem að hann rotaði hana og kyrkti svo. Brudos lék sér við það að klæða lík Lindu í föt og skó, stillti henni upp í örvandi stellingar og tók myndir. Hann skar svo af henni vinstri fótinn, sem hann geymdi í frysti og klæddi í hælaskó. Hann losaði sig við líkið í Willemette ánna sem var í nágrenninu. Í nóvember sama ár kom hann að Jan Susan Whitney einni úti í vegkanti. Hann bauð henni far en kyrkti hana svo til dauða og nauðgaði henni í bílnum. Hann tók lík hennar heim og hengdi í loftið í bílskúrnum. Hann klæddi hana upp í ýmis föt, tók myndir og nauðgaði líkinu. Eftir nokkra daga skar hann af henni eitt brjóstið sem hann geymdi og losaði sig svo við líkið og fót Lindu í sömu ánna.

Í mars 1969, fór Brudos uppklæddur í kvenmannsfötum með byssu út í búð og rændi 18 ára gamalli Karen Sprinkler. Hann fór með hana heim þar sem hann lét hana klæða sig í skó og föt og tók myndir af henni, nauðgaði henni og hengdi hana svo. Hann nauðgaði líkinu oft eftir að hún lést og skar af henni bæði brjóstin. Eftir nokkra daga losaði hann sig við líkið í ánni. Í apríl 1969 reyndi hann að ræna tveimur stelpum en það gekk ekki eftir. Daginn eftir fór hann út og rændi fjórða og síðasta fórnarlambinu sínu, Lindu Salee. Hann tók hana með sér heim, nauðgaði henni og myrti. Hann lék sér með líkið en ákvað að skera ekki af henni brjóstin eins og af hinum þar sem honum fannst þau of bleik. Að lokum losaði hann sig við líkið í ánna. Eftir hvert morð sem Brudos framdi þá fór hann í háa hæla og stundaði sjálfsfróun yfir líkinu.

Mynd af Jerry Brudos þegar hann er handtekinn og af fórnarlömbum hans.

Heimild: https://allthatsinteresting.com/jerry-brudos

Persónan

Jerry Brudos var fæddur 31. janúar árið 1939 í South Dakota. Hann var yngstur af tveimur bræðrum en móður hans hafði alltaf langað í stelpu og var því mjög vonsvikin þegar hún eignaðist hann. Hún beitti hann því miklu andlegu og líkamlegu ofbeldi. Fjölskylda hans flutti mikið þegar hann var barn, en endaði svo í Oregon. Brudos byrjaði að hafa mikinn áhuga á skóm kvenna þegar hann var aðeins 5 ára gamall. Sá áhugi byrjaði þegar hann tók eftir háum hælum á ruslahaugum og ákvað að taka þá með sér heim, mömmu hans til mikillar óánægju. Hann reyndi þá að fela skóna fyrir henni en hún fann þá og brenndi. Eftir þetta atvik byrjaði hann að mynda þráhyggju fyrir hælaskóm og safna þeim í leyni. Þráhyggjan hans jókst með árunum og varð alvarlegri. Í fyrsta bekk var hann byrjaður að stela skóm frá kennara sínum.

Hann byrjaði sem unglingur að eltihrella konur, lemja, kirkja þær og stela skóm þeirra. Þegar hann var 17 ára var hann svo handtekinn fyrir líkamsárás og lagður inn á geðheimili í 9 mánuði. Þar var hann greindur með Geðklofa og var komist að því að kynferðislegu fantasíur hans voru vegna haturs hans á móðir sinni og konum. Þrátt fyrir allt sem gerðist á unglingsárum kláraði hann framhaldsskóla árið 1957 og stuttu seinna varð hann rafvirki. Nokkrum árum seinna giftist hann henni 17 ára Darcie og eignuðust þau tvö börn. Hann byrjaði snemma að sýna brenglaða hegðun gagnvart konu sinni og lét hana meðal annars elda nakta í háum hælum á meðan hann tók myndir af henni.

Brudos var mjög líklega með nokkrar geðraskanir:

Blætisdýrkun 19.2. Við teljum Brudos hafa verið með blætisdýrkun þar sem hann mikla þráhyggju fyrir háhæluðum kvenmannsskóm. Hann var með sterkar kynhvatir þegar hann sá og snerti skó og stundaði sjálfsfróun bæði yfir háhæluðum skóm og þegar hann klæddist þeim.

Nágirnd 19.9.2. Við teljum Brudos hafa verið með nágirnd þar sem hann örvaðist kynferðislega við að fremja kynferðislegar athafnir á líkum. Hann nauðgaði allavega þrem af fjórum fórnarlömbum sínum eftir að hann drap þær.

Andfélagsleg persónuleikaröskun: 18.2.1. Við teljum Brudos hafa verið með anfélagslega persónuleikaröskun þar sem hann byrjaði snemma að brjóta af sér og lenda í kast við lögin með því að stela skóm, ráðast á ungar konur og fleira. Hann var hvatvís, þar sem hann framdi fyrstu 2 morðin þegar tækifæri gafst án þess að hafa skipulagt þau. Hann var mjög ofbeldisfullur þar sem hann var endurtekið að sýna árásarhneigð. Honum skorti einnig eftirsjá á glæpum sínum.

Mynd af Jerry Brudos.

Heimild: https://criminalminds.fandom.com/wiki/Jerry_Brudos

Endirinn

Þann 10. maí 1969 var maður að veiða í Willamette ánni og kom þá auga á lík Lindu Salee. Hann tilkynnti það til lögreglu og í kjölfarið var hafin leit í ánni og þar fannst líka lík Karenar. Borin voru kennsl á líkin með tannlæknaskrá. Þær höfðu báðar verið bundnar við þunga hluti með koparvír svo þær myndu sökkva. Þær voru báðar bundnar með hætti sem benti til þess að morðinginn hefði unnið sem rafvirki. Þar sem að Karen hafi stundað nám í háskólanum í bænum fór lögreglan að spyrja ungar konur í háskólanum hvort þær hafi orðið varar við einhverja sérkennilega hegðun. Ein kona svaraði játandi og sagði frá því að maður hafi hringt í hana og boðið henni á stefnumót. Hún fór með honum á eitt stefnumót en henni fannst hann óþægilegur þar sem hann minntist á þessi tvö lík sem fundust í ánni. Hún hjálpaði lögreglunni að finna Brudos með því að biðja hann um annað stefnumót, en þegar hann mætti var lögreglan þar. Þegar lögreglan ræddi við hann virtist hann vera mjög eðlilegur maður sem hafði ekkert að fela. Lögreglan fór í kjölfarið heim til hans og fann líkamshluta, myndir af líkunum og koparvír eins og líkin voru bundin með. Brudos var handtekinn í júni 1969 og játaði á sig sök á öllum fjórum morðunum en hann var aðeins ákærður fyrir morðin á Jan, Karen og Linda Salee. Brudos fékk þrjá lífstíðardóma og sat inni í 37 ár í Oregon State Penitentiary eða þar til hann lést árið 2005.

Myndband: https://www.youtube.com/watch?v=g1RCbIMI0Qs&t=26s

Mælikvarðar

Mælikvarði 8: cleckley 16 atriði

01. Yfirborðssjarmi/góð “greind.“ 02. Engin merki um geðrof. 03. Ekkert stress né taugaveiklun. 04. Óáreiðanleiki. 05. Ósannsögli og óheiðarleiki. 06. Skortur á eftirsjá eða skömm. 07. Ástæðulítil andfélagsleg hegðun. 08. Fátækleg tilfinningaviðbrögð. 09. Sjúklega sjálfsmiðaður og ástleysi. 10. Léleg dómgreind/lærir ekki af reynslunni. 11. Skortur á innsæi. 12. Lítil félagsleg svörun. 13. Fjarstæðukennd og óumbeðin hegðun. 14. Sjálfsmorð sjaldan framkvæmt. 15. Lítið og ópersónulegt kynlíf. 16. Fylgja ekki neinni lífsáætlun.

Cleckley mælikvarðinn á ágætlega við Jerry Brudos. Okkur fannst 13 atriði af 16 passa vel við hann. Hann var yfir meðalgreind og virtist eðlilegur fjölskyldufaðir þar sem hann var áreiðanlegur og í stöðugri vinnu. Eftir því sem okkur sýnist þá sýndi hann ekki merki um geðrof á fullorðinsárum og virtist ekki vera stressaður né taugaveiklaður. Hann var mjög óheiðarlegur, sjálfselskur og sýndi litlar tilfinningar og enga eftirsjá þegar komst upp um hann. Hann hafði lélega dómgreind, lítið innsæi og lærði ekki af reynslu sinni þar sem hann hélt alltaf áfram að brjóta af sér. Hann sýndi fjarstæðukennda og óumbeðna hegðun þar sem hann eltihrellti, beitti ofbeldi, nauðgaði og myrti. Ekki er vitað til þess að hann hafi glímt við sjálfsvígshugsanir.

Mælikvarði 11: Hare kenningin

Á Hare skalanum teljum við Brudos passa við þátt 2 sem er Félagsleg frávik og undirþáttinn Andfélagsleg hegðun. Við teljum hann passa við það þar sem hann byrjaði snemma að sýna hegðunarvandamál og brjóta af sér. Hann var handtekinn á unglingsárum og sat inni á geðheimili fyrir glæpinn. Hann átti erfitt með að stjórna hvötum sínum og hegðun þar sem að hann drap og misnotaði fjórar konur. Hann sýndi mikla fjölbreytni í glæpahegðun sinni þar sem að hann meðal annars eltihrellti, stal skóm, nærfötum, nauðgaði og myrti.

Mælikvarði 15: CCM flokkunin

Við teljum að flokkurinn sexual homicide eigi best við morð Brudos. Að okkar mati er ekki hægt að flokka öll morðin í sama flokk og því teljum við að fyrstu tvö morðin hafa verið í undirflokknum 131: Sexual homicide disorginized og seinni tvö morðin í undirflokknum 132: Sexual homicide organized. Fyrstu tvö morðin voru ekki plönuð og gerð í hvatvísi þegar tækifæri gafst. Hann drap þær báðar um leið og hann hafði þær í einrúmi og nauðgaði líkunum. Hann geymdi líkamshluta og gekk ekki frá glæpavettvangi sem var bílskúrinn hans, hins vegar faldi hann bæði líkin í ánni nálægt heimili sínu. Seinni tvö morðin voru plönuð, hann fór sérstaklega út í þeim tilgangi að finna fórnarlömb. Hann rænir þeim og er með stjórnina, bindur eina niður og tekur sinn tíma áður en hann drepur. Hann gengur frá líkunum og felur þau í á til að losa sig við þau.

Mælikvarði 17: Norris 7 fasar

1. Hugrofs fasi. 2. Veiði fasi. 3. Biðils fasi. 4. Handtöku fasi. 5. Morð fasi. 6. Minjagrips fasi. 7. Þunglyndis fasi.

Mælikvarði Norris passaði ekki alveg við Jerry Brudos, þá sérstaklega fyrri fasarnir. Hugrofs fasinn passar ekki vel við hann. Það er lítið vitað um hvernig Brudos upplifði raunveruleikann á meðan að morðunum stóð en við getum ímyndað okkur að hann hafi verið í eitthvers konar hugrofi. Hann á ekki vel við veiði fasann þar sem hann undirbjó ekki fyrri tvö morðin, en undirbjó seinni tvö. Biðils fasinn á vel við hann þar sem að hann finnur ungar konur og nær strax stjórninni. Handtöku fasinn á vel við þar sem hann annað hvort myrðir þær strax eða rænir þeim og fer með heim til sín. Morð fasinn á ágætlega við hann. Við teljum aðalatriðið við þetta allt saman sé morðið sjálft og kynferðislegi unaðurinn sem hann fékk eftir morðið. Minjagrips fasinn átti hins vegar mjög vel við þar sem að hann skar af sumum fórnarlömbunum líkamshluta sem að hann notaði fyrir kynferðislegan unað eftir morðin. Hann tók einnig myndir af líkunum í ýmsum stellingum og geymdi skó þeirra. Þunglyndis fasinn á ekki vel við hann, ekki er vitað til þess að hann hafi orðið þunglyndur eða fundið fyrir vonleysi eftir morðin.

Mælikvarði 14: mindhunter kenningin

Kenningin á ágætlega við Brudos þar sem 8 af 10 atriðum eiga vel við hann. Hann var hvítur karlmaður, þó ekki einhleypur, hann var yfir meðalgreind en menntaði sig og hélt góðri vinnu. Móðir hans vildi eignast stúlku og beitti hann andlegu og líkamlegu ofbeldi og pabbi hans misnotaði áfengi og eiturlyf. Vegna ofbeldis frá móður þróaði hann með sér mikið hatur á konum. Hann byrjaði snemma að brjóta af sér og lenda í kasti við lögin og sat inni á geðheimili sem unglingur vegna brota. Ekki eru merki um að hann hafi verið með sjálfsvígshugsanir á neinum tímapunkti. Hann var með mikil kynfrávik og blæti fyrir háhæluðum kvenmannsskóm.

Mælikvarði 13: Holmes & DeBurger flokkunin

Við teljum Brudos hafi flokkast undir 3a. Sterkar hvatir; sjálfselsku girnd. Hann drap bara fyrir sig, sínar hvatir og sinn kynferðislega unað.

Heimildir

1. Wikipedia (e.d.) Jerry Brudos. Wikipedia.

   https://en.wikipedia.org/wiki/Jerry_Brudos#:~:text=had%20set%20up.-,Murders%20and%20incarceration,door%20on%20January%2026%2C%201968

2. Jaclyn Anglis (2022, 15. maí). Inside The Grim Crimes Of Serial Killer Jerry Brudos, ‘The          Shoe Fetish Slayer’. ATI. https://allthatsinteresting.com/jerry-brudos

3. Killer Cloud. (e.d.). Jerome Jerry Brudos. Killer Cloud.

   https://killer.cloud/serial-killers/show/330/jerry-brudos

David Berkowitz - Son of Sam

Díana Sif Ingadóttir & Thelma Rut Rúnarsdóttir

Kynning

David Berkowitz fæddist árið 1953 og var gefinn til ættleiðingar þegar hann var 10 daga gamall. Hann átti erfiða æsku og samdi ekki vel við uppeldis foreldra sína. Honum var sagt að líffræðilega móðir hans hafi látist við fæðingu. Uppeldis móðir hans var stjórnsöm í garð David og var uppeldis faðir hans lítið heima. David sýndi ofbeldisfulla hegðun frá ungum aldri þar sem hann lagði aðra í einelti og kveikti ítrekað elda til gamans. Þegar uppeldis móðir hans lést versnaði samband hans við uppeldis föður sinn. Þegar David var 18 ára gekk hann í herinn. Hann kom til baka þremur árum seinna og fékk þá fréttir um að líffræðilega móðir hans var enn á líf. Uppeldis foreldrar hans höfðu því logið að honum alla ævi. Hann varð þá mjög reiður og ofbeldisfullur í garð kvenna, þar með hófst glæpastarfsemi hans. David byrjaði að kveikja elda um götur New York og fór síðan að fremja morð. Fórnarlömbin voru konur og ung pör, David myrti sex manns og særði sjö. Hann sendi reglulega bréf til lögreglu og annarra stofnanna þar sem hann lýsti djöflinum Sam sem væri að fremja þessi morð. Hann undirritaði bréfin “Son of Sam,” en hann er einnig þekktur undir því nafni í dag. Þegar David var handtekinn játaði hann strax fyrir glæpina sem hann hafði framið. Hann greindi frá því að djöfullinn Sam sem var hundur nágranna hans stjórnaði hugsunum hans og gjörðum. David var dæmdur í lífstíðarfangelsi eða 365 ár.

David Berkowitz ungur og eldri og uppeldisforeldar í miðjunni.

Glæpurinn

David Berkowitz, einnig þekktur sem the Son of Sam, framdi röð skotárása sem ógnaði New York borg um miðjan áttunda áratuginn. David miðaði árásum sínum að ungum pörum og ungum stelpum. Hann drap alls sex manns og særði sjö aðra í röð árása, fórnarlömb hans voru á aldrinum 15-23 ára. David hóf morðárás sína 29. júlí 1976, þegar hann skaut 18 ára stelpu til bana og særði 19 ára vinkonu hennar, þar sem þær sátu í kyrrstæðum bíl í Bronx. Nokkrum mánuðum seinna fór David til Queens. Þar skaut hann ungt par sem lifðu það bæði af. Mánuði seinna skaut hann tvær ungar stelpur, 16 og 18 ára, þær lifðu það báðar af en önnur þeirra lamaðist eftir skotárásina. Tveimur mánuðum seinna skaut hann tvær ungar stelpur sem sátu í bíl, önnur þeirra lést en hin lifði af. Í mars árið 1977 var David farinn aftur til Bronx og skaut þar unga stelpu til bana og skaut síðan ungt par til bana mánuði seinna.

Stöðumælasektin alræmda.

David komst undan handtöku í nokkra mánuði og skildi eftir bréf og minnismiða á vettvangi glæpa sinna sem hæddi lögreglu og almenning. Í bréfunum sem hann senti sagðist hann að sér væri stjórnað af djöfullegum aðila að nafni Sam og undirritaði hann bréfin “Son of Sam.” Hann sagði Sam vera ofbeldisfullan, sérstaklega gagnvart ungum fallegum konum. Mikil fjölmiðlaumfjöllun var í kringum glæpi Davids og höfðu þau veruleg áhrif á alla New York borgá þeim tíma. Málið var eitt alræmdasta raðmorðingja mál í sögu Bandaríkjanna.

Sumir raðmorðingjar senda lögreglu og dagblöðum bréf, þekktustu dæmin eru Zodiac og Berkowitz, sem og Jack the Ripper.

Persónan

Elizabeth Broder giftist manni að nafni Tony Falco sem fór frá henni fyrir aðra konu. Nokkrum árum seinna var hún í ástarsambandi með giftum manni að nafni Joseph Klineman. Árið 1953 eignaðist hún barn með Joseph. Þar sem hann var giftur maður skýrði hún barnið í höfuðið á fyrrverandi eiginmanni sínum, barnið fékk því nafnið Richard David Falco. Joseph vildi ekkert hafa með barnið og hótaði að fara frá henni ef hún gæfi ekki barnið til ættleiðingar. Hann var því ættleiddur af fjölskyldunni Berkowitz þegar hann var 10 daga gamall og var gefið nafnið David Richard Berkowitz. Þegar David var barn var honum sagt að líffræðilega móðir hans hafi látist við fæðingu. Talið er að David hafi verið fullur af samviskubiti vegna þessa. David átti í erfiðu sambandi við þau sem ættleiddu hann. Móðir hans var ofverndandi og réði öllu sem David gerði og var faðir hans sjaldan heima vegna vinnu. David fannst hann ekki vera að fá ást og umhyggju frá foreldrum sínum. Hann sýndi erfiða hegðun sem barn, lagði aðra í einelti og lék sér að því að kveikja elda. Þegar David var 14 ára lést uppeldis móðir hans. Eftir það versnaði sambandið milli hans og föður hans. Árið 1971 fór David í herinn og var þar í 3 ár. Eftir að hann kom úr hernum frétti hann að líffræðilega móðir hans væri enn á lífi sem olli honum miklu uppnámi. Hann reyndi að leita að líffræðilegri móður sinni en ekkert gekk og þá byrjuðu glæpirnir. Hann byrjaði að kveikja elda í New York og er talið að hann hafi kveikt um 1,500 elda um miðjan áttunda áratuginn, í kjölfarið fór hann að fremja morð.

David sýndi ofbeldisfulla hegðun frá ungum aldri. Hann lagði aðra í einelti og lék sér að því að kveikja elda um hverfið sitt. Hann sýndi því einkenni um Hegðunarröskun (15.3.1). Hann sýndi síendurtekna hegðun sem fól í sér brot á réttindum annarra. Sú röskun getur þróast í Andfélagslega persónuleikaröskun (18.2.1.) á fullorðinsárum sem David var síðar með.

David sýndi nokkur einkenni Andfélagslegrar persónuleikaröskunar (18.2.1), þar á meðal mynstur um tillitsleysi fyrir réttindum og tilfinningum annarra. Þetta kom greinilega fram í vali hans á fórnarlömbum sínum, þar sem hann réðst á ung pör seint um kvöld. Hegðun Davids var hvatvís og kærulaus, með litlar áhyggjur af því að hann væri að valda öðrum skaða. Hann sýndi einnig skort á samúð og iðrun vegna gjörða sinna. Í viðtölum sem tekin voru eftir handtöku hans sýndi hann litlar sem engar tilfinningar eða iðrun vegna sársauka og þjáningar sem hann hafði valdið fórnarlömbum sínum og fjölskyldum þeirra. Að auki sýndi hann tilhneigingu til svika, laug að lögreglu og jafnvel eigin fjölskyldumeðlimum til að hylma yfir glæpi sína.

Einni sýndi David einkenni Geðklofa (2.1.5) eða nánar tiltekið ofsóknargeðklofa, þar á meðal ranghugmyndir og ofskynjanir. Hann hélt því fram að hann hafi fengið skipanir um að fremja morð frá djöfli sem réð yfir hundi nágranna síns og að hundurinn væri einn af mörgum sem tóku þátt í satanískum sértrúarsöfnuði sem stjórnaði gjörðum hans. Ranghugmyndir hans komu einnig fram í bréfum hans til lögreglu og fjölmiðla, þar sem hann vísaði til sjálfs sín sem “sonar Sams” og sagðist koma fram fyrir hönd satanísks sértrúarsafnaðar. Hann taldi einnig að bæði lögreglan og meðlimir sértrúar safnaðarins fylgdust með honum, sem leiddi til þess að hann hegðaði sér á ofsóknaræði og leynilegan hátt. Til viðbótar við ranghugmyndirnar sýndi David einnig óskipulagt tal og hegðun, annað einkenni geðklofa. Hann talaði oft samhengislaust og átti erfitt með að skipuleggja hugsanir sínar og tjá sig skýrt. Hann sýndi einnig undarlega hegðun, eins og að kveikja eld í íbúð sinni og henda eigum sínum út um gluggann.

Endirinn

Þann 10. ágúst 1977, var David handtekinn aðeins 10 dögum eftir að hann framdi síðasta morðið, þökk sé duglegu lögreglustarfi sem fólst í því að sigta í gegnum fjölmargar tilkynningar um grunnsamlega einstaklinga. Að lokum fannst rannsakendum David eini sem kom til greina og var kenning þeirra staðfest þegar bíll hans fékk bílastæðasekt nálægt þeim stað þar sem hann framdi síðasta morðið. Þegar hann var handtekinn var hann aðspurður hver hann væri, hann svaraði: I am Sam. David játaði öll morðin og sagðist hafa gert það vegna djöfuls að nafni Sam sem lifði inni í hausnum á honum. Sam var svartur Labrador sem nágrannarnir hans áttu. Mánuði síðar var hann dæmdur í 365 ára fangelsi eða sex samfellda lífstíðardóma og á hann ekki rétt á skilorði. Ári eftir að hann var dæmdur sagði hann að Sam hafi ekki verið að stjórna honum, heldur framdi hann glæpina vegna þess að hann var reiður út í heiminn og hvernig allir hefðu hafnað honum. Ári seinna varð hann fyrir árás inni í fangelsinu og lét næstum lífið. Hann sagðist eiga það skilið og vildi ekki gefa upp nafnið á árásarmanninum. Árið 1987 varð David kristnitrúar og kallaði sig: The Son of Hope. Einnig hélt hann því fram að hann væri partur af Satanic Cult, þar sem leiðtoginn væri hundurinn Sam. Hann sagði að tveir menn í Cultinu hefðu framið einhverja af glæpunum en ekki væri hægt að ná til þeirra þar sem annar þeirra framdi sjálfsmorð og hinn lést í bílslysi. David hefur komið með allskonar fullyrðingar varðandi ástæðuna fyrir því að hann framdi glæpina. Hann afplánar nú dóm sinn í Shawangunk-fangelsinu í Wallkill, New York og mun hann fagna 70 ára afmælinu sínu þar þann 1. júní.

Heimild: https://youtu.be/Hgviv21DayM

Mælikvarðar

Mælikvarði 8: cleckley 16 atriði

David passar við einkenni beggja mælikvarða, 8 og 9. Þó lýsir mælikvarði 8 honum betur. Hann skorti eftirsjá og innsæi fyrir hegðun sína og skammaðist sín ekki fyrir gjörðir sínar. Hann átti aldrei í ástarsambandi og skorti félagsleg tengsl. Hann var sjálfsmiðaður þar sem hann tók líf ungra kvenna vegna þess að hann var reiður út í uppeldis móður sína. Þó sýndi David merki um geðrof þar sem hann heyrði raddir og taldi Sam vera stjórna gjörðum hans.

Mælikvarði 19: babiak & Hare flokkunin

David skorti samkennd og sektarkennd. Hægt er að staðsetja hann sem 3. Macho í kenningunni sem Hare og Babiak lagði fram. Hann var andfélagslegur og átti lítil sem engin félagsleg samskipti. Hann var árásargjarn og lagði aðra í einelti. David var ekki stjórnsamur í garð annarra og lét gjörðir sínar tala fyrir sig.

Mælikvarði 12: Stone 22 listinn

David var óánægður og hefningjargjarn andfélagslegur persónuleiki. Hann var fullur af hatri og reiði gagnvart heiminum og framdi hann mörg morð. Því passar David undir flokk 13: Inadequate, revengeful psychopaths; some committing multiple murders á Stone 22 listanum.

Mælikvarði 18: emerick hringkenningin

Hringkenningin lýsir David á góðan hátt. Hann átti erfitt uppeldi, var gefinn upp til ættleiðingar og samdi ekki vel við uppeldis fjölskyldu sína. David hélt alla sína barnæsku að líffræðilega móðir hans hafi látist við fæðingu og því hafi hann verið ættleiddur. Þegar hann frétti að hún væri enn á lífi og fór hann í mikið uppnám og var sár yfir því að uppeldis fjölskylda hans laug að honum. Þar með leit hann á sig sem fórnarlamb þar sem hann fann fyrir höfnun frá foreldrum sínum, bæði líffræðilegu og uppeldis foreldrunum sem hafði mikil áhrif á neikvæða sjálfsmynd hans. Fyrst byrjaði hann að brjóta lögin þar sem hann kveikti elda um götur New York og síðan fór hann að fremja morð. Hann sýndi þó enga eftirsjá líkt og hringskýringin gerir ráð fyrir. Hann réttlætti þó glæpina sem hann framdi þar sem hundurinn Sam væri að stjórna gjörðum hans.

Mælikvarði 14: mindhunter kenningin

Upphafskenning Mindhunter lýsir David vel, vegna þess að hann hafði mikið hatur á konum og fjarverandi föðurs. Hann var hvítur einhleypur karlmaður og gekk illa í skóla en var þó ekki yfir meðalgreind. Fjölskylduaðstæður hans voru sérkennilegar þar sem honum var hafnað af líffræðilegu foreldrum hans og átti síðan erfitt samband við uppeldis foreldra sína. Báðir feður hans höfnuðu honum frá ungum aldri og var uppeldis móður hans mikið ein heima. David átti við geðræn vandamál að stríða, til dæmis var hann sendur til sálfræðings þegar hann var barn vegna erfiðleika í skóla. Móðir David beitti hann andlegu ofbeldi þar sem hún stjórnaði og hafði mikil áhrif á það sem David gerði í frítíma sínum sem honum líkaði ekki. David var með mikið hatur gagnvart konum og átti fjarverandi föður sem tók lítinn þátt í uppeldi hans. David lenti ekki í útistöðum við kerfið þó var hann með krefjandi hegðun sem barn og var einangraður og fullur af hatri út í samfélagið. Hann sýndi ekki viðvarandi áhuga á kynfrávikum né ofbeldis fengnu klámi sem kenning Mindhunter gerir ráð fyrir.

Mælikvarði 13: holmes & Deburger flokkunin

David felst undir 1. Ofsjónar tegundin (e. visionary). Hann framdi morð vegna þess að hann heyrði raddir sem sögðu honum að drepa. Hann sagði þessar raddir stjórna gjörðum sínum og að hann væri bara að fylgja fyrirmælum. Þó var hann dæmdur sakhæfur sem á ekki við um þennan lið í kenningunni frá Holmes og De Burger. Hann ætti því að falla undir sjálfselsku tegundina en einkenni þeirra tegundar eiga ekki við um hegðun David. Því flokkast hann frekar undir ofsjónar tegundina.

Heimildaskrá

1. Encyclopedia Britannica. (24. febrúar, 2022). David Berkowitz. In Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/biography/David-Berkowitz

2. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596

3. Biography.com Editors. (15. apríl, 2021). David Berkowitz biography. Biography. https://www.biography.com/crime-figure/david-berkowitz

4. History.com Editors. (9. október, 2019). Son of Sam. HISTORY. https://www.history.com/topics/crime/son-of-sam

5. New York State Department of Corrections and Community Supervision. (e.d.). David Berkowitz. New York State Department of Corrections and Community Supervision. https://doccs.ny.gov/david-berkowitz

Beverley Allitt

Beverley Allitt - Angel of Death

Katrín Sól Þórðardóttir

Kynning

Beverley Gail Allitt er bresk kona fædd 4. október 1968 sem gerir hana 54 ára gamla í dag. Allitt vann sem hjúkrunarfræðingur og myrti að minnsta kosti fjögur börn. Fórnarlömb hennar eru talin vera 13 talsins í heildina. Allitt er einnig kölluð: Angel of Death þar sem hún leit út fyrir að vera algjör engill, virtist vera svo góð við skjólstæðinga sína og ættingja þeirra en var það að vísu alls ekki. Hún var að verki frá febrúar 1991 fram í apríl 1991 þegar hún var svo handtekin stuttu seinna. Beverley var að vinna á Grantham og Kesteven spítalanum í Lincolnshire í Bretlandi á fæðingar- og barnadeild.

Beverley Gail Allitt.

Glæpurinn

Fyrsta fórnarlamb Beverley Allitt var hinn 7 mánaða gamli Liam Taylor. Hann hafði lagst inn á sjúkrahús á deildina þar sem Allitt vann þann 21. febrúar 1991. Hann hafði verið veikur með sýkingu í lungum, en ekki bráðveikur. Allt í einu þegar Beverley er ein með honum fer hann í hjartastopp og Beverley kallar í endurlífgunarteymið. Þau náðu að endurlífga hann en Liam hlaut mikinn heilaskaða og var í öndunarvél sem foreldrar hans, í samráði við lækni, tóku hann að lokum úr og Liam lést. Dánarorsök hans var upphaflega skráð sem hjartastopp.

Aðeins tveimur vikum seinna var komið að næsta fórnarlambi Allitt en það var hinn 11 mánaða gamli Timothy Hardwick. Timothy var með CP hreyfihömlun (e. cerebral palsy) og flogaveiki. Timothy hafði lagst inn á deildina sem Allitt var að vinna þann 5. mars. Hann hafði fengið flogakast og þess vegna þurft innlögn. Eins og hér áður þá fór Timothy í hjartastopp þegar Allitt var ein með drengnum. Endurlífgunarteymi var kallað út en ekki náðist að endurlífga Timothy. Krufning var gerð en ekki náðist að finna skýringu og var því flogaveiki hans skráð sem dánarorsökin.

Næstu fórnarlömb Allitt voru tveggja mánaða gömlu tvíburarnir Katie og Becky Philips. Þær höfðu fæðst fyrir tímann og voru þess vegna á deildinni hjá Allitt í eftirliti þann 1. apríl 1991. Beverley kallar á lækna og segir að Becky litla virðist vera í blóðsykursfalli og köld viðkomu en læknarnir fundu ekkert að henni. Becky var send heim með móður sinni en þessa sömu nótt lést Becky. Engin sérstök dánarorsök fannst við krufningu. Katie, hinn tvíburinn, fór í öndunarstopp nokkrum dögum eftir að Becky lést. Þó náðist að endurlífga hana en öndunarstoppið olli lömun, CP hreyfilömun og sjón- og heyrnarskaða. Móðir tvíburanna þakkaði Allitt fyrir að hafa náð að bjarga Katie litlu og bað móðirinn Allitt um að vera guðmóðir Katie, sem hún samþykkti með glöðu geði.

Allitt með eitt kornabarnið.

Síðasta fórnalamb Allitt var Claire Peck, 15 mánaða gömul stelpa með asthma. Claire leggst inn á deildina sem Allitt vann á þann 22. apríl 1991. Eftir aðeins nokkrar mínútur í umsjá Allitt fór Claire litla í hjartastopp. Það náðist að endurlífga hana en stuttu seinna, þegar Allitt var aftur í einrúmi með stelpunni fór hún aftur í hjartastopp og lést. Niðurstaða krufningar var að Claire hefði dáið af náttúrulegum orsökum.

Fórnalömb Allitt voru mun fleiri, eða 13 í heildina, en þau lifðu af. Flest voru þau send á annað sjúkrahús eftir endurteknar endurlífgunartilraunir þar sem sjúkrahúsið sem Allitt vann á taldi sig ekki vera reiðubúin í að sjá um þessi börn og þeirra sjúkdómsástand.

Persónan

Beverley Allitt átti þrjú systkini og foreldrar þeirra voru bæði í vinnu og áttu í erfiðleikum með að sýna öllum börnunum nægilega athygli. Uppeldi Allitt var þó alls ekki slæmt en hún hefur greint frá því að henni finndist hún ekki hafa fengið næga athygli sem barn og að eldri systir hennar hafi fengið töluvert meiri athygli en hún. Eldri systir Allitt var góður námsmaður, myndarleg og var bara hreinlega yfir meðallagi í flestu en Beverley var það ekki. Beverley var ekki góður námsmaður, var í offitu, átti fáa vini og undir meðallagi í öllu sem hún gerði. Hún hefur sagt að hún hafi alltaf litið á eldri systur sína sem útgáfu af sjálfri sér sem hún sjálf gæti aldrei orðið.

Beverley lenti í einelti sem barn sökum ofþyngdar og var það eina athyglin sem hún fékk frá samnemendum sínum. Beverley var oft mjög einmanna á unglingsárunum og þráði að fá athygli frá hinum börnunum. Beverley áttaði sig á því að ef hún var með plástra, gips eða eitthvað slíkt þá fékk hún þessa athygli frá hinum börnunum sem hún þráði og þá vorkenndu þau henni. Hún byrjaði því að gera sér upp einkenni og sjúkdóma, bjó sér til dæmis til gips sem hún fór reglulega með í skólann. Eftir einhvern tíma fóru krakkarnir hinsvegar að venjast því að Beverley væri með gips og plástra og hættu að gefa henni athygli út á það, en það var þá sem Beverley byrjar að skaða sig raunverulega. Beverley hélt áfram að gera sér upp sjúkdóma og einkenni alveg fram á fullorðinsárin.

Beverley Allitt leit út fyrir að vera hinn eðlilegasti hjúkrunarfræðingur en hún var það í raun og veru alls ekki. Það eina sem yfirmenn hennar gátu sett út á hana var hve marga daga hún var frá vinnu sökum veikinda. Hún var nefnilega alltaf að gera sér upp einkenni og sjúkdóma til að fá athygli og vorkun. Foreldrar barnanna á deildinni hjá Beverley hinsvegar dýrkuðu hana og dáðu, hún virtist vera svo ljúf og góð og hafði oft boðið sig fram til að mæta í vinnu launalaust til að hugsa sérstaklega um einstök börn, sem sum hver lentu svo í því að Beverley reyndi að myrða þau.

Allitt hefur verið greind með Uppgerðarröskun en það er þegar einstaklingur falsar líkamlegum eða sálfræðilegum einkennum eða framkallar skaða eða sjúkdóma. Ástæða fyrir þessum fölsunum og framköllunum á einkennum eða sjúkdómum er til að fá athygli eða í tengslum við einhver svik.

Beverley Allitt með móður og einu af fórnarlömbum sínum.

Ég myndi greina Allitt  með bæði Uppgerðarröskun einstaklings og Uppgerðarröskun annarra. Röskun hennar byrjar sem uppgerðarröskun einstaklings en þróar síðan út í uppgerðarröskun annarra, eftir að hún hættir að fá athygli og vorkun út á einkenni og sjúkdóma hjá sjálfri sér. Uppgerðarröskunin þróaðist líklegast úr uppgerðarröskun einstaklings yfir í uppgerðarröskun annarra þegar hún byrjar að vinna sem hjúkrunarfræðingur. Alveg frá því í æsku var hún að gera sér upp einkenni og sjúkdóma. Allitt var að framkalla sjúkdóma og skaða hjá fórnarlömbum sínum til að hún sjálf myndi fá athygli.

Ef ég ætti að greina Allitt með persónuleikaröskun þá myndi ég greina hana með Sjálfhverfa persónuleikaröskun. Hún er rosalega sjálfhverf, hún þarfnast ýkta aðdáun, hana skortir hluttekningu og sýnir örlitla mikilmennsku hegðunarmynstur.

Endirinn

Eftir fjórða og síðasta morð Allitt fóru viðvörunarbjöllur að hringja hjá einum lækninum, Dr. Nelson Porter. Honum fannst sérstaklega einkennilegt hve mörg börn höfðu verið að lenda í öndunar- eða hjartastoppi síðastliðna mánuði. Hann hélt upprunarlega að það væri einhver galli í meðferð þeirra á sjúkrahúsinu, hann grunaði aldrei að það væri einn hjúkrunarfræðingur viljandi að valda öllum þessum skaða. Hann fer að skoða nánar blóðprufuniðurstöður og krufningarniðurstöður hjá börnunum sem höfðu látist og einnig hjá börnunum sem fóru skyndilega í hjartastopp eða öndunarstopp en dóu ekki. Hann skoðaði nánar krufningarniðurstöður hjá Claire, síðasta fórnarlambi Allitt. Dr. Porter kom auga á óvenjulega mikið magn af kalíum í blóði Claire. Samkvæmt Cleveland Clinic getur of mikið magn af kalíum leitt til hjartastopps. Dr. Porter var lengi að velta sér upp úr þessu öllu saman en það sem var sameiginlegt í öllum málunum var of hár skammtur af annað hvort insúlín eða kalíum og það að Beverley Allitt hafi verið hjúkrunarfræðingurinn þeirra þegar þau létust.

Eftir að hafa fengið þessar upplýsingar hringir Dr. Porter á lögregluna og þá byrjar boltinn að rúlla. Samtals voru fórnarlömb Allitt 13 talsins en fjögur þeirra létust. Í nóvember 1991 var Allitt ákærð en réttarhöldin voru ekki fyrr en í febrúar 1993. Ástæða fyrir því að réttarhöldin voru svona seint var að Allitt var endurtekið veik þegar átti að halda réttarhöldin, einnig þróaði Allitt með sér lystarstol á þessum tíma. Það hefur verið í umræðunni hvort Allitt hafi viljandi þróað með sér lystarstol vegna þess að hún var ekki að fá neina athygli né vorkun sem hún þráði vegna uppgerðarröskunarinnar. Allitt var ákærð fyrir morðin fjögur, 11 tilraunir til manndráps og að hafa valdið 11 börnum alvarlegu líkamstjóni. Allitt var fundin sek af öllum þessum ákærum og var dæmd í 13 samfellda lífstíðardóma fyrir morðin og morðtilraunirnar. Allitt var ekki send í fangelsi heldur á lokaða geðdeild vegna andlegra veikinda hennar.

Heimild: https://www.youtube.com/watch?v=CULSKXX0qAo

Mælikvarðar

Mælikvarði 8: kleckley 16 atriði

Hegðun Beverley Allitt passar við 10 einkenni af 16 einkennunum sem eru á listanum. Hún sýnir engin merki um geðrof, hún er óáreiðanleg og óheiðarleg, hana skortir eftirsjá og skömm, hún sýnir fátækleg tilfinningaviðbrögð, er mjög sjálfsmiðuð, með lélega dómsgreind, skortir innsæi, sýnir fjarstæðukennda og óumbeðna hegðun og hefur ekki framið sjálfsmorð.

Mælikvarði 19: Babiak & Hare flokkunin

Ég myndi telja að Beverley Allitt falli í Manipulative psychopath flokkinn í mælikvarða Babiak og Hare. Hún er mjög sjarmerandi og yfirvegaður hjúkrunarfræðingur sem fólk treystir. Móðir eins barnsins sem hún myrti bað hana um að vera guðmóðir annars barns hennar, sem mér finnst segja svolítið mikið um hversu sjarmerandi, indæl og "eðlileg" hún leit út fyrir að vera.

Mælikvarði 15: CCM flokkunin

Mér finnst Beverley Allitt falla í flokk 126 í mælikvarða CCM, Nonspecific-motive murder. Beverley var andlega veik en hún var greind með uppgerðarröskun einstakling og uppgerðarröskun annarra. Hún drap börnin til þess að hún sjálf fengi athygli, líklega athyglin sem hún síðan fekk, þ.e. þakkir frá foreldrum fyrir að hafa reynt að bjarga börnunum þeirra, fyrir góða umönnum og svo framvegis.

Mælikvarði 18: Emerick hringkenningin

Það er svolítið erfitt að ákveða hvort Allitt passi í hringkenningu Emerick o.fl. vegna þess hve lítið er í raun vitað um hana. Hún er jú hrædd við höfnun og vill fá athygli og aðdáun frá öðrum og hún lítur mikið á sjálfa sig sem fórnarlambið en ekki einstaklingana sem hún myrðir. Neikvæða sjálfsmynd hennar lýsir sér einmitt í mikilli sjálfsvorkunn. Ekki er beint vitað hvort Beverley aðlagi sig á óheilbrigðann hátt en það mætti alveg segja að það að hún leiti í foreldra fórnarlamba sinna til að fá vorkunn sé mjög óheilbrigð aðlögun. Fantasíurnar hennar Allitt eru helst það að fá athyglina sem fylgir morðunum og hún getur þá orðið að fórnarlambinu. Þjálfunarferlið hjá Beverley er væntanlega að velja sér sjúkling til að reyna að myrða, verða sér út um annað hvort insúlín eða kalíum sem hún sprautar í börnin svo þau fari í hjartastopp eða öndunarstopp. Svo fer hún og fremur glæpinn sjálfan. Allitt fann ekki fyrir eftirsjá eftir að hafa framið glæpina. Hún réttlætir morðin fyrir sér, hún fékk athygli og þess vegna getur hún gert þetta aftur og aftur.

Mælikvarði 14: Mindhunter kenningin

Beverley Allitt passar ekkert við Mindhunter kenninguna. Hún er ekki hvítur einhleypur karlmaður, hún er ekki yfir meðalgreind og fjölskylda hennar virðist ekki vera vandamála fjölskylda. Hún hefur vissulega langa sögu um geðræn vandamál en það tíðkast ekki miklir glæpir né alkóhólismi í fjölskyldunni, það er ekki vitað til þess að hún hafi verið misnotuð í æsku. Hún virðist hafa átt nokkuð eðlileg sambönd við móður og föður, fyrir utan skort áa athygli að eigin sögn. Beverley lenti ekki á neinum stofnunum sem barn en átti þó við geðræn vandamál að stríða sem barn og unglingur. Ekki er vitað til þess að Beverley hafi glímt við sjálfsmorðshugsanir eða verið í sjálfsmorðshættu á unglingsárum og hún var ekki með nein kynfrávik. Beverley Allitt gæti ekki passað verr í þennan mælikvarða satt að segja, enda er hún ekki þessi týpiski morðingi.

Mælikvarði 13: Holmes & DeBurger flokkunin

Mér finnst Beverley Allitt ekki smellpassa í neinn flokkinn á mælikvarða Holmes og DeBurger en af öllum flokkunum myndi ég segja að hún passi best í 3.c. sem er sjálfselsku þægindi. Beverley myrti börnin vegna þess að hún hlaut gagn af því en hún fékk aukna athygli við það. Ef ég ætti að flokka Beverley Allitt í flokk eftir því hvort hún sé ósakhæf eða sakhæf þá myndi ég líklega setja hana í miðjuna. Miðjuflokkurinn er Hugsjónar flokkurinn en þar er spurningamerki sett við ósakhæfina, hún er vissulega mjög veik á geði en hún vissi að þetta væri ekki rétt.

Heimildir

1. Beverley Allitt Biography. (2020). Biography. https://www.biography.com/crime/beverley-allitt.

2. Eleanor Neale (Leikstjóri). (2022a, 9. apríl). THE „NIGHTMARE NURSE“ SERIAL KILLER (Beverley Allitt). https://www.youtube.com/watch?v=PPiFzJ5GAcw.

3. Eleanor Neale (Leikstjóri). (2022b, 14. apríl). The „Angel of Death“ Serial Killer (Beverley Allitt) part 2. https://www.youtube.com/watch?v=7-S_zajoifI.

4. Hyperinsulinemia: What It Is, Causes, Symptoms & Treatment. (2022). Cleveland Clinic. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/24178-hyperinsulinemia.

5. Hyperkalemia (High Blood Potassium): Symptoms, Causes & Treatment. (2020). Cleveland Clinic. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15184-hyperkalemia-high-blood-potassium.

Luis Garavito

Luis Garavito - La Bestia

Hörður Kárason & Rakel Guðjónsdóttir

Kynning

Luis Alfredo Garavito Cubillos, einnig þekktur sem: La Bestia (dýrið) er kólumbískur raðmorðingi, kynferðisafbrotamaður, barnaníðingur og náriðill. Hann var fæddur árið 1957 og ólst upp við erfiðar heimilisaðstæður og upplifði mörg áföll í æsku svo sem líkamlegt ofbeldi og kynferðisofbeldi. Garavito drap og tók í sundur 2 fugla í fyrsta sinn eftir að hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi í fimmta bekk. Garavito fór svo að beita systkini sín og önnur börn kynferðisofbeldi seinna meir. Þegar Garavito varð fullorðinn upplifði hann þunglyndi, geðrof, sjálfsvígshugsanir, lotugræðgi og felmturöskun. Einnig var hann alkóhólisti og var gjarnan undir áhrifum áfengis þegar hann framdi glæpi sína. Garavito fór að misnota börn, aðallega drengi í meira magni og er talið að hann hafi verið búinn að misnota og pynta um 200 börn á milli 1980-1992. Á þeim tíma hafði hann þó fengið geðræna hjálp í um 5 ár vegna sjálfsvígstilrauna og þunglyndis. Árið 1992 var Garavito kominn af stað í glæpum sínum og fékk ekki sömu tilfinningu lengur þegar hann framdi þá og ákvað hann þá að fara skrefinu lengra og myrða þá drengi sem hann valdi. Aðallega voru þeir drengir heimilislausir, munaðarlausir eða af vinnandi lágstétt. Á tímabili morðanna voru margir ungir kólumbískir drengir á aldrinum 6-16 ára sem voru í óskilum eða fundust látnir með augljósa áverka kynferðisbrots og limlestir. Eftir að Garavito var fangaður árið 1999 játaði hann að hafa myrt 140 drengi en líklega voru fórnalömb hans nær 200 talsins. Garavito var dæmdur í fangelsi í 1853 ár og 9 daga sem var hæsti dómur í Kólumbíu á þeim tíma en árið 2007 var dómurinn styttur í 40 ár þar sem það var hámarkstími sem fangar mega sitja í Kólumbíu og svo síðar í 22 ár þar sem hann var samvinnuþýður við yfirvöld. Garavito hefur verið haldið aðskildum frá öðrum föngum allan þann tíma sem hann hefur setið inni, þar sem óttast er að hann yrði myrtur. Garavito hefur rétt á að sækja um reynslulausn í ár, 2023.

Þrjár myndir af Garavito á misjöfnum aldri.

Glæpurinn

Eins og greint var frá stuttlega, þá fólust fjölmargir glæpir Luis Garavito í því að nauðga og myrða unga drengi. Á árunum 1986-1992 hafði Garavito ekki myrt neitt barn en hafði hins vegar gert skaðlega hluti við um það bil 200 börn, svo sem að nauðga og pynta þau. Fórnalömb Garavito voru aðallega drengir á aldrinum 6-16 ára. Hann nálgaðist þá á daginn með því að þykjast vera sölumaður, prestur eða annarskonar aðili. Hann laðaði þá vanalega að með því að lofa þeim pening, mat eða vinnu, en drengirnir voru oftast fátækir, heimilislausir eða munaðarlausir. Hann fór svo með fórnarlömb sín út fyrir bæjarmörk svo enginn myndi bera vitni á því sem kæmi næst. Talið er að hann hafi tekið um 1 fórnarlamb á mánuði. Eftir 1992 þróuðust glæpir hans í kynferðisbrot og morð og er talið að hann hafi myrt nær 200 börn, en hann játaði morð á 140 börnum. Á þessum tíma er líklegt að hann hafi jafnvel myrt nokkur börn á dag. Garavito hélt dagbók þar sem hann skráði niður fórnarlömb sín og tók hann minjagripi með sér heim. Eftir því sem morðin urðu fleiri urðu þau viðbjóðslegri. Margir velta fyrir sér hvernig einum manni tókst að skaða og myrða svona mörg börn án þess að nást. Mikill órói hefur verið í Kólumbíu, sérstaklega á þessum tíma, bæði voru átök sem tengdust kalda stríðinu og stríðinu gegn fíkniefnum (e. war on drugs). Á hátindi morða Garavito var Medellin í Kólumbíu kölluð morðhöfuðborg heimsins.

Af einum morðvettvangi Garavitos.

Persónan

Luis Garavito glímdi við ýmsar geðraskanir, drakk mikið og sýndi andfélagslega hegðun. Á sínum yngri árum átti hann aldrei vini og fann sér aldrei rætur í ákveðnu umhverfi. Á fullorðinsárum uppgötvaði Garavito bók Hitlers, Mein Kampf og tengdi við yngri ár Hitlers. Garavito lýsti yfir aðdáun á Hitler, fjöldagröfum og Helförinni. Hann las einnig Biblíuna mikið á tímabili og var með hálfgerða þráhyggju fyrir því og var að reyna að finna útskýringu á því af hverju hann væri eins og hann var. Þrátt fyrir það fékk hann seinna áhuga á satanisma, lét lesa í lófa sinn og Tarot spil. Garavito fékk þráhyggju fyrir kólumbískum æðismorðingja og dáðist hann af athyglinni sem hann fékk.

Luis Alfredo Garavito Cubillos.

Garavito var líklega með nokkrar geðraskanir. Hann varði fimm árum hjá geðlækni á geðdeild eftir sjálfsvígstilraunir og var þar greindur með Verulega þunglyndisröskun (4.2.). Það er þó augljóst að Garavito var með Barnahneigð (19.4.) og Sadisma (19.6.). Garavito var mjög veikur einstaklingur sem glímdi við ýmis vandamál og gerði hluti sem er erfitt að hugsa sér. Líklegt er að Garavito hafi verið með Andfélagslega persónuleikaröskun (18.2.1.). Sögur frá unglingsárum hans, svo sem að brjóta á systkinum sínum, og að meiða dýr gefa vísbendingar um það. Mikil ofbeldishneigð var til staðar, hann átti erfitt með að halda í vinnu og hann hafði skort á eftirsjá.

Endirinn

Garavito hafði yfir tíðina lent í kasti við lögin, oftast tengdist það misnotkun barna og var nokkrum sinnum yfirheyrður varðandi hvarf ungra drengja en Garavito náði að koma sér út úr því.

Árið 1998 fann lögregla lík þriggja barna á tveimur dögum á sama svæði. Öll börnin virtust hafa verið kynferðislega misnotuð á sama hátt. Lögreglan fann svo miða sem leiddi þá að húsi kærustu Garavito. Þegar lögreglan kom að húsi kærustunnar gaf kærastan lögreglunni tösku sem innihélt hluti sem Garavito átti en hún hafði ekki séð hann í nokkra mánuði að hennar sögn. Í töskunni voru myndir af ungum drengjum, dagbók með fórnarlömbum hans. Stuttu seinna var Garavito handtekinn fyrir tilraun til kynferðisbrots þegar það var vitni sem sá til hans. Hann var færður í gæsluvarðhald 22. apríl 1999. Lögregla notaðist við DNA og aðra hluti sem tengdust Garavito til þess að tengja hann við mörg morð. Garavito endaði á því að játa fyrir morð 140 barna en lögreglu tókst að finna sönnunargögn sem bættu að minnsta kosti 32 fleiri fórnarlömbum við. Garavito var dæmdur í fangelsi í 1853 ár og 9 daga árið 2007 var dómurinn styttur í 40 ár þar sem það var hámarkstími sem fangar mega sitja í Kólumbíu og svo síðar í 22 ár þar sem hann var samvinnuþýður við yfirvöld. Garavito fær kost á að sækja um reynslulausn í ár.

Myndband: This Serial Killer Who Will Be a FREE Man in 2023! (Luis Garavito) (12:49) - með þeim styttri sem til eru um málið.

Mælikvarðarnir

Mælikvarði 9: Hare 22/20 listinn

Mælikvarði 9 - Hare 20 passar betur við Luis Garavito, Það er þó ekki allt sem passar við hann.

Það sem á við Luis Garavito er: 03. Proneness to boredom, 04. Pathological lying, 05. Conning, 06. Lack of remorse, 07. Shallow affect, 08. Lack of empathy, 10. Poor behavioral control, 11. Promiscuous sexual behavior, 12. Early behavioral problems, 13. Lack of realistic, long-term plans, 14. Impulsivity, 15. Irresponsibility, 18. Juvenile delinquency.

Þetta eru því 13 atriði af 20 sem passa við Luis Garavito.

Mælikvarði 11: Hare kenningin

Hare kenning skiptist í Factor 1 og Factor 2 og er svo hver flokkur með 2 undirflokka.

Luis Garavito passar best inn í Factor 2: Social Deviance og Facet 4: Antisocial. Undir þeim Facet er eftirfarandi: Poor behavioural controls, Early behavioural problems, Juvenile delinquency, Revocation of conditional release og Criminal versatility. Það passar ekki allt á þessum lista við Garavito, t.d. eiga seinni 2 atriðin ekki vel við hann. Einnig eru atriði í öðrum flokkum sem passa vel við hann, en þau koma vel fram í fyrrnefndum mælikvarða 9.

Mælikvarði 12: stone 22 listinn

Mælikvarði 12 - Stone 22 listinn er flokkunarkerfi þar sem illsku er flokkað niður. Luis Garavito fellur undir yfirflokkinn Serial Killers, Torturers, Sadists og er í flokki 22 sem er sá allra versti. Sá flokkur er: Psychopathic torture-murderers with torture as their primary motive. The motive need not always be sexual. Ástæða Garavito var þó nær alltaf kynferðisleg.

Mælikvarði 18: emerick Hringkenningin

Luis Garavito var talinn í afneitun gagnvart glæpum sínum. Það sýndi sig með því hvað hann dró úr alvarleika glæpanna og kenndi fórnarlömbum sýnum og utanaðkomandi þáttum um gjörðir sínar. Þar sem Garavito reyndi að réttlæta glæpi sína fyrir sjálfum sér og öðrum sem og notar áfengi sem deyfilyf passa fyrstu fjögur þrepin í Hringkenningu Emerick, Gray & Gray við hegðun hans. Garavito passar í þrep sjö þar sem hann byrjar fyrst um sinn aðallega að misnota fórnarlömb sín en svo síðar meir fer hann að myrða þau líka. Einnig passar hann í þrep átta og níu þar sem fórnarlömb hans voru aðalega ungir lágstéttar drengir og hann reynir að réttlæta glæpina fyrir sjálfum sér eins og kom fram í fyrstu þrepunum, sem lokar hringnum.

Mælikvarði 7: dauðasyndirnar 7

Miðað við eðli glæpa Garavitos mætti halda því fram að syndirnar Losti og Græðgi gætu átt sérstaklega við hann. Glæpir Garavito voru fyrst og fremst kynferðislegar og einbeitti hann sér að viðkvæmum börnum til að fullnægja eigin löngunum. Losti er vel lýsandi fyrir hann, það var mikil illska, sadismi, kynferðisfrávik og yfirgangur. Græðgin kom vel fram í þeim gríðarlegum fjölda fórnarlamba sem hann braut á.

Mælikvarði 13: holmes & Deburger flokkunin

Á Mælikvarða 13 – Holmes & Deburger fellur Luis Garavito undir 3. sjálfelskutegundina (e. hedonistic type). Þessari tegund er skipt niður í 5 flokka og af þeim passar Garavito í flokk 3a sem er Girnd/sterkar hvatir (e. lust). Þeir sem eru í þeim flokki æsast upp kynferðislega.

Heimildir

1. Condenan a 1853 años de cárcel al mayor asesino en serie de Colombia. (2001, 3. Nóvember). Caracol Radio. https://caracol.com.co/radio/2001/11/03/nacional/1004770800_103593.html

2. John Philip Jenkins. (2023, 21. Janúar). Luis Garavito Colombian serial killer. Brittannica. https://www.britannica.com/biography/Luis-Garavito

3. Violador Luis Alfredo Garavito fue condenado a 22 años de cárcel en Ecuador.  (2007, 27. Júlí). Redaccion El Tiempo.https://www.eltiempo.com/archivo/documento/CMS-3656990

4. Luis Garavito (Serial Killer Biography). (2022, 12. Mars). Practical Psychology. https://practicalpie.com/luis-garavito/

5. Serena, K. (2021, 11. október). He Killed More Than 100 Kids In Colombia — And He Could Be Released In 2023. All That’s Interesting. https://allthatsinteresting.com/luis-garavito

6. Treating Sexual Offenders: An Integrated Approach. (e.d.). Routledge & CRC Press. Sótt 20. mars 2023, af https://www.routledge.com/Treating-Sexual-Offenders-An-Integrated-Approach/Marshall-Marshall-Serran-Fernandez/p/book/9780415949361

Harold Shipman

Helga Margrét Rúnarsdóttir & Ólöf Jóhanna Sigurþórsdóttir

Kynning

Harold Shipman var breskur læknir og einn afkastamesti raðmorðingi í sögunni. Hann var dæmdur fyrir að myrða 15 sjúklinga sína árið 2000, en talið er að hann hafi myrt að minnsta kosti 218 manns á margra ára tímabili, þá aðallega eldri konur. Hann varð heltekinn og háður morðunum þar sem þau gáfu honum vald og stjórn. Hann var dæmdur í lífstíðarfangelsi án möguleika á reynslulausn.

Lögreglumynd af Harold Shipman.

Glæpurinn

Harold Frederick Shipman drap sjúklinga sína með því að gefa banvæna skammta af lyfinu díamorfín, einnig þekkt sem heróín. Hann sprautaði lyfinu inn í fórnarlömb sín, annað hvort beint í blóðrás þeirra eða með dreypi í æð. Díamorfín er öflugt verkjalyf og er almennt notað til að lina alvarlega verki. Hins vegar, í stórum skömmtum, getur það valdið öndunarbilun og dauða. Shipman gaf lyfið oft í miklu meira magni en nauðsynlegt er, sem olli því að sjúklingar hans dóu úr ofskömmtun. Fórnarlömb Shipmans voru yfirleitt eldri konur sem bjuggu einar og höfðu sögu um langvinn veikindi eða voru í veikburða ástandi. Hann heimsótti heimili þeirra í þeim tilgangi að veita læknisaðstoð og sprautaði þá í þær lyfinu þar sem þær voru einar og viðkvæmar. Auk þess falsaði hann sjúkraskrár til að láta líta út fyrir að sjúklingarnir hefðu látist af náttúrulegum orsökum og breytti jafnvel erfðaskrá sinni til að erfa bú þeirra.

Shipman og til hægri lyfjaskammturinn sem hann notaði.

Persónan

Harold Shipman fæddist í Nottingham í Englandi árið 1946 og ólst upp í miðstéttar fjölskyldu. Eftir að hafa lokið læknisprófi við Leeds háskóla starfaði hann sem læknir á nokkrum sjúkrahúsum og heilsugæslustöðvum um Bretland áður en hann byrjaði sína eigin stofu í Hyde í Manchester árið 1993. Shipman var þekktur fyrir að vera mjög greindur og metnaðarfullur. Auk þess var hann talinn hæfur og traustur læknir af mörgum sjúklingum sínum. Hann var líka þekktur fyrir að vera sannfærandi og heillandi. Þrátt fyrir þetta var hann þekktur fyrir að vera mjög stjórnsamur, ráðríkur og hafði orð á sér fyrir að vera erfiður í samstarfi. Hann var einnig grunaður um að hafa stolið fíkniefnum frá fyrrverandi vinnustað sínum, þótt hann hafi aldrei verið ákærður fyrir brotið.

Það eru engar skýrar vísbendingar sem benda til þess að Harold Shipman hafi verið með greinanlegar geðraskanir, jafnvel þó að hann hafi sýnt fjölda persónueinkenna sem tengjast Siðblindu og Sjálfhverfri persónuleikaröskun. Í samhengi við glæpi hans og hegðun teljum við hann vera Sadista þar sem hann naut þess að kvelja aðra og sjá þá kvalda. Einnig teljum við hann hafa verið með Ópíum röskun (efnatengdar og ávana raskanir) þar sem hann var háður pethidine í upphafi starfsferilsins, sú fíkn breyttist síðar í morðfíkn. Að lokum er hann augljóslega með Sjálfhverfa persónuleikaröskun þar sem hann sýndi langvarandi hegðunarmynstur mikilmennsku, var með ofvaxið sjálfsálit, skorti samúð með öðrum og sýndi hroka í hegðun og viðhorfum.

Harold Frederick Shipman heimilislæknir.

Endirinn

Harold Shipman var handtekinn 7. september 1998, eftir að áhyggjur bárust af miklum fjölda dauðsfalla meðal sjúklinga hans. Síðasta fórnarlamb Shipmans, Kathleen Grundy, var auðug 81 árs gömul ekkja sem hafði nýlega gert upp erfðaskrá sína sem útilokaði Shipman frá búi hennar. Eftir lát Grundy fylltist dóttir hennar grunsemda og fór fram á krufnun sem leiddi í ljós banvænt magn diamorfíns í kerfi hennar. Lögreglan hóf þá rannsókn á starfsemi Shipmans og fann vísbendingar um að hann hefði markvisst myrt sjúklinga sína í mörg ár. Shipman var ákærður fyrir 15 morð og eitt skjalafals sem tengdist erfðaskrá Grundys. Í réttarhöldunum yfir honum sem hófust í október 1999 sagðist Shipman vera saklaus af öllum ákæruliðum. Réttarhöldin voru eitt umfangsmesta sakamál í sögu Bretlands og vöktu mikla athygli fjölmiðla. Verjendateymi Shipmans hélt því fram að dauðsföll sjúklinga hans væru af náttúrulegum orsökum og að hann væri á ósanngjarnan hátt skotmark saksóknara. Hins vegar voru sönnunargögnin gegn honum yfirþyrmandi og hann var fundinn sekur á öllum ákæruliðum þann 31. janúar, árið 2000. Shipman var dæmdur í lífstíðarfangelsi með þeim tilmælum að hann yrði aldrei látinn laus. Auk þess var hann sviptur læknisleyfi sínu. Hann eyddi því sem eftir var ævi sinnar í fangelsi þar til hann hengdi sig í klefa sínum 13. janúar 2004, 57 ára að aldri. Mál hans er enn eitt átakanlegasta dæmi um læknamisferli og hefur haft varanleg áhrif á læknastéttina og réttarkerfið í Bretlandi.

Heimild: Stutt myndband sem lýsir málinu vel: https://www.youtube.com/watch?v=zXQ1T8NvZtI

MÆLIKVARÐAR

Mælikvarði 8: cleckley 16 atriði

1. Yfirborðslegur sjarmi og góð greind. 2. Engin merki um geðrof. 3. Ekkert stress né taugaveiklun. 4. Óáreiðanleiki. 5.Ósannsögli og óheiðarleiki. 6. Skortur á eftirsjá eða skömm. 7. Ástæðulítil andfélagsleg hegðun. 8. Fátækleg tilfinningaviðbrögð. 9. Sjúklega sjálfsmiðaður og ástleysi. 10. Léleg dómgreind, lærir ekki af reynslunni. 11. Skortur á innsæi. 12. Lítil félagsleg svörun. 13. Fjarstæðukennd og óumbeðin hegðun. 14. Sjálfsmorð sjaldan framkvæmt. 15. Lítið og ópersónulegt kynlíf. 16. Fylgja ekki neinni lífsáætlun.

Að okkar mati fellur Harold Shipman undir lið 1 þar sem hann var bráðgreindur og vel menntaður. Liðir 2 og 3 eiga einnig við þar sem hann sýndi engin merki um geðrof eða taugaveiklun. Þar sem hann falsaði erfða- og sjúkraskrár á liður 5 einnig vel við um hann. Hann sýndi ekki merki um litla félagslega svörun eða að fylgja ekki lífsáætlun. Hins vegar sýndi hann margsinnis merki um litla sem enga eftirsjá, skort á innsæi, lélega dómsgreind og óumbeðna hegðun við samstarfsfélaga. Auk þess var hann sjúklega sjálfsmiðaður og því má segja að fleiri en færri einkenni eigi við um Harold Shipman.

Mælikvarði 19: babiak & hare flokkunin

Hare og Babiak bendu á að allir með siðblindu sýndu eftirfarandi einkenni: Grunnar tilfinningar, skort á samkennd, skort á sektarkennd og eftirsjá. Þeir skiptu siðblindum í þrjá flokka:

1. Classic: High: Interpersonal. +Affective. + Lifestyle. + Antisocial - Hér koma fram öll dæmigerð einkenni siðblindu.

2. Manipulative: High: Interpersonal. + Affective. Low: Lifestyle. + Antisocial - Hér eru einstaklingar sem ráðskast með aðra, eru stjórnsamir, svikulir og sjarmerandi en eru ekki hvatvísir né andfélagslegir. Þeir tala meira - gera minna.

3. Macho: High: Affective. Lifestyle. + Antisocial. Low: Interpersonal. - Hér eru dæmi um árásargirni, einelti og abrasiveen minna um sjarma og stjórnsemi. Gera meira - tala minna.

Að okkar mati á afbrigði 2. Manipulative siðblinda, best við um Harold Shipman þar sem hann skorar hátt bæði á Interpersonal skalanum og Affective skalanum auk þess að vera lár á Lifestyle skalanum og Antisocial skalanum. Hann var svikull, sjarmerandi og stjórnsamur en hvorki hvatvís né andfélagslegur.

Mælikvarði 15: ccm flokkunin

Að okkar mati á flokkur 128 medical murder, nánar tiltekið 128:1 Pseudo-Mercy Homicide, best við þar sem helstu fórnarlömb hans voru veikburða sjúklingar sem hann hafði litla samúð með. Morðin veittu honum vald og stjórn þar sem hann hafði ánægju af því hve vel sjúklingar hans treystu honum og hann gat valið hver fengi að lifa og hver myndi deyja.

Mælikvarði 17: Norris 7 fasar

1. Hugrofs fasi. 2. Veiði fasi. 3. Biðils fasi. 4. Handtöku fasi. 5. Morð fasi. 6. Minjagrips fasi. 7. Þunglyndis fasi.

Að okkar mati á þessi mælikvarði illa við þar sem atriðin samræmast ekki Harold Shipman. Til að mynda sýndi hann engin merki um hugrof, hann veiddi í raun ekki fórnalömb sín heldur treystu þau á að hann væri góður læknir og komu til hans. Eins króaði hann ekki fórnarlömb sín inni á afmörkuðu svæði, safnaði ekki minjagripum og sýndi ekki merki um þunglyndi. Hvað varðar morð fasan þá vissulega á það við um Harold Shipman að morðið sjálft var hápunktur en þar sem flest öll atriðin þurfa að eiga við samkvæmt Norris kvarðanum þá er ekki hægt að segja að hann passi vel við.

Mælikvarði 14: mindhunter kenningin

Mindhunter kenningin felur í sér ályktanir Mindhunter teymisins (John E. Douglas, Robert Ressler og Ann Burgess) um eðli og orsök morða og morðingja. Teymið setti fram tíu atriði sem einkenna morðingja sem flest passa illa við Harold Shipman:

1. Flestir þeirra eru einhleypir hvítir karlmenn: Harold Shipman var vissulega hvítur karlmaður en hann var ekki einhleypur.

2. Þeir eru dæmigert yfir meðalgreind, þó sjaldanst ofurgreindir: Þetta á við um Harold Shipman þar sem hann var vel menntaður læknir og var vissulega yfir meðalgreind.

3. Þrátt fyrir góða greind gengur þeim illa í skóla, hafa gloppóttan atvinnuferil og enda í láglaunastörfum: Þetta á ekki við um Harold Shipman vegna þess að honum gekk ekki illa í skóla, hann kláraði læknisfræði frá University of Leeds Medical School árið 1970 og starfaði sem virtur læknir þar til hann var handtekinn.

4. Þeir koma frá miklum vandamála fjölskyldum. Dæmigert er að þeim er hafnað af föður frá unga aldri og þeir alast upp hjá brotnum heimilum einstæðra mæðra: Lítið er vitað um fjölskyldu Harold Shipman á æskuárum hans, en faðir hans var mikið í burtu svo áætla má að hann hafi í raun alist upp hjá einstæðri móður. Ekki er vitað hvort vandamál voru í fjölskyldunni.

5. Löng saga geðrænna vandamála, glæpa og alkóhólisma í fjölskyldum þeirra: Það eru engar vísbendingar sem benda til þess að löng saga sé um geðræn vandamál, glæpi og alkóhólisma í fjölskyldu hans.

6. Í barnæsku eru þeir misnotaðir – andlega, stundum líkamlega, oft kynferðislega. Slík gróf misnotkun hefur sterk mótandi áhrif á þá, bæði í formi niðurlægingar og hjálparleysis: Sumir vilja meina að Harold Shipman gæti hafa upplifað tilfinningalega vanrækslu frá foreldrum sínum sem bæði voru upptekin við að vinna og gátu þá ekki veitt honum þá athygli og þann tilfinningalega stuðning sem hann þurfti á að halda sem barn. Hins vegar er ekkert sem bendir til þess að móðir hans eða faðir hafi beitt hann líkamlegu eða andlegu ofbeldi.

7. Vegna neikvæðra tilfinninga þeirra til fjarlægra og oft fjarverandi feðra (sem misnota þá), eiga þeir í útistöðum við karlkyns yfirmenn sína. Og vegna þess að móðir þeirra er svo yfirþyrmandi þá ala þeir með sér mikið hatur á konum: Þetta á ekki við um Harold Shipman þar sem hann er ekki talinn hafa verið misnotaður af föður sínum. Eins er ekkert sem bendir til þess að hann hafi haft hatur á konum eða lent í útistöðum við karlkyns yfirmenn.

8. Þeir eiga við geðræn vandamál sem börn og lenda snemma í útistöðum við kerfið – eru oft snemma inni á stofnunum (munaðarleysingja-, unglingaheimilum, fangelsum ...): Þetta á alls ekki við um Harold Shipman þar sem hann er ekki talin hafa átt við geðræn vandamál að stríða sem barn og lendi ekki í útistöðum við kerfið. Eins ólst hann upp á heimili foreldra sinna ásamt tveimur systkinum.

9. Vegna mikillar einangrunar þeirra og haturs út í samfélagið (á einstaklingum og sjálfum sér) eru þeir oft í sjálfsmorðshættu á unglingsárum: Það eru engar vísbendingar sem benda til þess að Harold Shipman hafi verið í sjálfsmorðshættu á unglingsárum. Sem unglingur hagaði hann sér vel og stóð sig prýðilega í skóla. Hins vegar var hann rólegur og hlédrægur unglingur en ekkert bendir til þess að hann hafi verið einangraður eða hatursfullur út í samfélagið.

10. Þeir sýna mikinn og viðvarandi áhuga á kynfrávikum með sérstaklegan áhuga á blætisdýrkun (e. fetishism), sýnihneigð (e. voyeurism) og ofbeldisfengnu klámi (sjá kafla 19: Kynfrávik í DSM-5): Hegðun Harold Shipman hafði ekkert með kynfrávik eða annars konar kynferðislega hegðun að gera. Því passar þessi liður ekki við hann.

Mælikvarði 13: holmes & deburger flokkunin

Ronald M. Holmes & James E. De Burger kynntu athyglisverða flokkun á morðum. Kenning þeirra gengur út á að útskýra ástæðu morða, þar sem þeir einbeita sér að raðmorðingjum.

Flokkarnir þrír eru: 1. Ofsjónir 2. Hugsjónir 3. Sjálfselska 3a. Sterkar hvatir 3b. Spenna 3c. Þægindi 3d. Stjórnun/vald 3e. Félagsskapur.

Að okkar mati flokkast Harold Shipman sem 3. Ssjálfselsku tegundin þar sem hann var hreinlega að drepa vegna þess að honum langaði til þess og fékk eitthvað útúr því. Nánartiltekið flokkast hann í lið 3.d stjórnunar/vald tegundin þar sem hann varð háður því að drepa, því það veitti honum vald og stjórn yfir annarri manneskju.

Heimildir

1. Biography.com Editors. (2020, 14. febrúar). Harold Shipman Biography. Biography.

   https://www.biography.com/crime/harold-shipman

2. O’Neill, 2000)O’Neill, B. (2000). Doctor as murderer. BMJ : British Medical Journal, 320(7231), 329–330.

3. https://doi.org/10.1136/bmj.320.7231.329

Angels Landing

Ástrós Óskarsdóttir & Kolfinna Pétursdóttir

Heiti Kult hóps

Angels Landing er sértrúarhópur, þar sem leiðtoginn heitir Daniel Perez, en breytti nafninu síðan í Lou Castro. Hópmeðlimir voru: Patrisha Gomez, sem breytti nafninu sínu síðan í Patrisha Hughes, Mona Griffit, Lindsy Griffed, James R. Chase, Brain Hughes, Katherine, Jennifer Hutson, Emily Hutson og Sara Hutson. Það eru ekki til myndir af Mona eða Lindsey Griffit, James R. Chase, Morgan, David Hiring, Alice Castor og Katherine. Heildar fjöldi hópsins var 14 manns.

Myndir af helstu meðlimum Angel Landing, leiðtoginn er lengst til vinstri.

1. Myndun hópsins

Skömmu fyrir árið 1996, kynntist Daniel Perez konu sem hét Mary. Hún átti son og dóttur, Maggie, sem var 11 ára. Þau fengu húsaskjól hjá honum, á þessum tíma í íbúðinni hans á meðan Mary var að undirbúa flutning á nýjan stað. Maggie segir frá því að henni var nauðgað margoft af Perez og þegar móðir hennar kærði Perez, þá var útlit fyrir að hann væri að fara í fangelsi, nema það féll um sjálft sig vegna dauða hans, þar sem skilríki hans fundust á látnum manni, rétt við landamæri Mexíkó. Perez hafði hins vegar játaði á sig sökina en hvarf síðan. Nafnið sem Perez valdi sér sem nýr maður var Lou Castro. Lou Castro sagði fólki að hann væri með yfirnátturulega krafta og þeir kraftar breyttust eftir því við hvern hann talaði. Hann sagði einum að hann sæi inn í framtíðina, öðrum hann gæti lífgað dýr og manneskjur upp frá dauða, hann gæti sent fólk til himnaríkis og hann gæti einnig vitað hvenær þú myndir deyja, hann gæti haft áhrif á veðrið og ýmislegt fleira. Hann sagðist vera með þrjá engla inni í sér; Arthur, Daniel og Amber. Arthur: var vondi engillinn, og beitti ofbeldi. Daniel: var góði engillinn. Amber: var engill dauðans.1.

Sara 17 og 24 ára.

Í apríl árið 1996 kynntist Hann Patrishu Gomez, var í kringum 17 ára aldur, þegar þau kynntust, hún seinna meir breytti nafninu sínu í Patrisha Hughes, og ástæðu fyrir því var aldrei vitað. Patrisha Hughes er fyrsti alvöru fylgjandinn í kultinu Angels Landing. Perez/Lou og Patricia fara til North Dakota og þar kynnist Perez, 15 ára ára stelpu sem heitir Katherine. Hann var 36 ára á þessum tíma. Perez segir henni að hann sé töluvert yngri heldur hann í raun væri og hún trúði honum. Hann sagði henni frá kröftum sínum og hún trúði honum. Hann og Katherine byrjuðu að sofa saman og 3 mánuðum eftir það var hann handtekinn heima hjá henni og var vísað úr fylkinu, pabbi Katherine líkaði ekki það sem hann sá og hringdi á lögregluna. Hann kom aldrei aftur til North Dakota og fór úr fylkinu með Patrishu. En Katherine og hann voru áfram í símasambandi og seinna meir kemur hún og byrjar að búa með þeim. Á árunum 1996 til 1997 flytur hann aftur til Texas og býr þar með Patrishu. Hann kynnist þá Mona Griffith, 33 ára og var næsti fylgjandi, einnig dóttir hennar Lindsey 8 ára. Mona og dóttir hennar flytja með Perez og Patrishu í íbúð. Á þessum tíma var hann að misnota Lindsey. Perez og Patrisha voru einnig í kynferðislegu sambandi. Eftir nokkra mánuði flytur þessi hópur með Perez til Withata. Mona var að ganga í gegnum skilnað og var mjög tilfinningalega viðkvæm. Þau flytja til South Dakota í nokkur ár, en koma svo aftur til Wichita. Á þessum tíma, en hefur ekki verið staðfest, er því haldið fram að Patrisha var orðin “of gömul fyrir Parez” og hún kynnist manni að nafni Brain Hughes, sem verður meðlimur hópsins. Mona kynnist manni að nafni James Chase og þau trúlofast. Parez leggur pressu á Monu til að sækja um líftryggingu, að virði 75.000 dollar, og skráir Patrisha sem forráðamann hennar Lindsay ef eitthvað skyndilegt mundi gerast fyrir Monu. Þau sækja um trygginguna og stuttu seinna sækja þau líftrygginguna, þá eru Mona, Lindsey sem var 12 ára og James Chase í flugvél, sem hverfur, James var að fljúga henni og var lærður flugmaður. Perez var til staðar og var mjög leiður yfir þessu og hvatti lögregluna til að leita meira. Við rannsókn á braki flugvélinnar,  kom í ljós að ekkert fannst að. Það eru margir sem halda að Perez hafi gert eitthvað við flugvélina, verandi flugvélvirki eða að hann hafi sannfært Monu um að taka við stýrinu og drepa þau öll. Patrisha og Brain eignast dóttur, sem heitir Nora. Þau búa öll saman ásamt þeim Lou og Katherine, sem er 20 ára gömul. Þau flytja til Missouri í stuttan tíma áður en þau fara aftur til Wichita. Þar kynnast þau 41 árs Jennifer Hudson, sem átti tvær dætur. Hún trúði á engla og Perez notfærði sér það. Patrisha sannfærir Jennifer að hætta með manni sínum og koma og búa með þeim og þau væru fjölskyldan hennar, Sara er 17 ára og Emily er 10 ára. Söru líkar ekki við Perez fyrst en hann leggur sig fram við að vingast við stelpurnar. Eftir útborgun líftryggingar,  þá kaupa þau land í Wichita og byggja 3 hús fyrir þau til að búa í og fjórhjól og sport bíla. Perez byrjaði að þjálfa (e. groom) stúlkurnar strax. Stelpurnar áttu sig ekki á því þegar þeim var nauðgað í fyrsta sinn, því hann sagði við þær að hann væri að laga þær. Emily er nauðgað í fyrsta sinn. Hann segir við hana að hann mun deyja ef að hann fær hana ekki, því englar verða að gera það til að lifa. Hann túlkaði Biblíuna fyrir Emily til að styðja við gjörðir sínar. Emily verður ástfangin af honum, hann er þá 42 ára. Hún fylgir í einu og öllu því sem hann segir, meira segja þó henni finnst það óþægilegt. Sara segir frá því að Emily hafi verið nauðgað, og Perez og Emily gista í sama herbergi, mömmu hennar dettur það alls ekki í hug því hann sé engill. Sara segir síðar frá því að þegar þau voru ein heima, þegar hann nauðgaði henni í fyrsta sinn og sagði að hann væri að “laga” hana og þegar atvikið var búið spurði hún hvort að hún væri núna löguð, þá sagði hann, bara tímabundið og þau þyrftu að halda þessu áfram svo hún myndi lagast varanlega. Þegar Sara hlýddi Perez ekki, þá öskraði hann á hana og sagði að hún væri brotin og beitti hana andlegt ofbeldi. Hann sagði að ef hún myndi einhvern tímann segja einhverjum hvernig hann væri að laga hana, þá mundi hann drepa pabba hennar. Perez nauðgaði Söru frá aldrinum 17 til 24 ára, sem sagt í 7 ár. Sara segir frá því hvernig ofbeldið þeirra gekk fyrir sig á kvöldin þegar móðir hennar var sofnuð. Emily hins vegar segir hann hafi tekið hana afsíðis og nauðgaði henni líka á daginn. Emily og Perez voru í sama svefnherbegi, Jennifer móðir hennar hélt að hann væri engill svo hún bjóst aldrei við að hann myndi vera að misnota dóttur sína á hverjum degi í 7 ár. Angels Landing væri bara frekar góður staður það voru flott hús, dýrir bílar, hestar og fjórhjól. Þessi staður leit út fyrir að vera paradís ef þú varst utanaðkomandi.

Daniel Perez sannfærði hópmeðlimi Angels Landing sértrúarhópsins sem var staðsettur í Kansas í Bandaríkjunum. Að hann hefði yfirnáttúrlega krafta, og hann væri hundruð ára gamall engill, væri með þrjá engla inn í sér, hann gæti læknað sjúkdóma, vissi hvenær fólk væri við það að deyja hann sæji í framtíðina, hann gæti lífgað dýr og manneskjur upp frá dauða, einnig gæti hann sent fólk til himnaríkis og hann gæti framkallað rigningu. Hann sagðist vera með 3 engla inn í sér Arthur, Daniel og Amber. Arthur; var vondi engilinn sem var mikið í því að beyta ofbeldi, Daniel; var góði engillinn og Amber; var engill dauðans, þegar Amber tók yfir mundi Daniel Perez hætta að blikka og setja á sig illan svip, tala í skrímslarödd og hóta að senda fólk á stað eða ástand þjáningar þar sem sálir syndara sem eru að friðþægja fyrir syndir sínar áður en þeir fara til himna. Til þess að lifa áfram á jörðinni þurfti hann að nauðga og misnota börn safnaðarmeðlima, og hann vissi hvenær fólk myndi deyja, því það var hann sem var í raun og veru að drepa þau. Þetta gekk yfir í mörg ár og í hvert skipti sem að peningurinn var að klárast dó skyndilega meðlimur safnaðarins og líftryggingagreiðsla myndi koma.

2. Glæpur hópsins

Daniel Perez naugaði börnum sértrúarsafnaðarins og sagði við stelpurnar að þær þurftu að að sofa hjá honum, annars myndi engillinn í honum deyja. Einnig sagði hann sig vera að laga þær með því að þær svafu hjá honum en þetta væri bara tímabundið, þess vegna þurfi þetta að viðhaldast svo þær myndu vera lagaðar. Hann var líka að myrða safnaðarmeðlimina sína, hvernig hann gerið þetta var að hann settist niður með meðlimunum og sagði: Ég var að sjá inn í framtíðna og það er Patrishu tími til að fara, sem sagt deyja og þá sagði Emily að hún vildi ekki kveðja hana, en þá sagði hann að hann mundi sjá til þess að hún væri þarna. Í raun var það þá að hann drap Patrishu og lét það líta út eins og óvænt banaslys og Emily fann hana fjótandi í sundlauginni, en í raun og veru myrti Daníel Perez hana og tók út arfinn hennar. Þá náði hann að sannfræa meðlimina um að hann væri með yfirnátturlega krafta því að hann sagði að hún mundi deyja og hún dó. Þá trúðu þau frekar að hann væri engill.

Þegar peningurinn fór að klárast var hann búinn að sannfæra safnaðarmeðlimi að sækja um líftryggingu og skrá að hann mundi erfa peningnn ef að viðkomandi mundi skyndilega kveðja. Áður en hann framdi morðin, voru yfirleitt sett upp sem banaslys sem geriðst alveg óvart. Fyrir peninginn sem hann fékk frá lífstryggingunum keypti sér land sem dreif yfir 20 akra, marga sport bíla, fjörhjól, hesta og sundlaug. Fornarlöbin sögðu að við áttum allt sem okkur langaði í, en það kom með kostnaði. Þau bara vissu það ekki þá.

Angels Landing búgarðurinn, sem fjármagnaður var af líftryggingarfé eins meðlimanna.

Daniel Perez var sakfelldur fyrir 20 ákærur um kynferðislega misnotkun á börnum, en fórnarlömb voru á aldrinum 8 ára til 16 ára, samkvæmt Kansas Sex Offender Registry. Ákærurnar eru meðal annars nauðgun, gróf glæpsamleg sódóma, kynferðisleg misnotkun á barni, gróf líkamsárás með banvænu vopni og morð.

3. Mælikvarði 5: CCM

Morðin sem Daniel Perez framdi á meðlimum Angels landing hópsins flokkast sem Sértrúarmorð samkvæmt CCM mælikvarðanum. Meðlimir hópsins sýndu ýkta trú á Daniel Perez sjálfum og sögunum sem hann sagði þeim um sig og sína hæfileika. Þau trúðu því meðal annars að hann væri með þrjá engla inn í sér og að hann gæti séð í framtíðina, lífgað fólk upp frá dauða og sent það til himnaríkis. Eitt það merkilegasta sem meðlimir hópsins virtust trúa á var það að Daniel Perez þyrfti að sofa hjá ungum stelpum til að engilinn í honum myndi ekki deyja. Helstu markmið Perez voru kynlíf og peningar. Hann vildi sofa hjá börnunum í hópnum og misnotaðu þau kynferðislega í mörg ár. Peningar eiga einnig stóran þátt í glæpum Perez þar sem hann myrti meðlimi hópsins og tók út arf þeirra og seinna líftryggingar sem hann hafði sannfært þau um að sækja um. Meðlimir hópsins áttuðu sig þó líklega ekki á að þetta væru markmið Perez. Hann notaði trú hópsins á sig og lygasögurnar til að fela það að hann væri að nauðga börnunum og myrða til að græða. Morðin í Angels landing sértrúarsöfniðnum voru framin af Daniel Perez einum en hann drap fjölda meðlima og lét morðin líta út eins og slys.

4. Mælikvarði 3: Heilaþvottur

Perez þvær heila meðlima Angels landing fyrst og fremst með andlegu ofbeldi. Hann lýgur og hótar að eitthvað hræðilegt muni gerast ef meðlimir gera ekki eins og hann vill og þvingar þannig fram þá hegðun sem hjálpar honum að ná sínum markmiðum. Hann velur markvisst fólk sem á ekki sterkt félagslegt umhverfi og þegar það flytur til hans einangrast það alveg. Svo lætur hann þau trúa að eina leiðin til að forðast að eitthvað hræðilegt gerist, eins og til dæmis að einhver í hópnum deyji, sé að gera eins og hann segir. Meðal annars telur hann stelpunum sem hann nauðgar trú um að það þurfi að laga þær og að hann sé sá sem geti gert það. Perez “sannar” að hann hafi sérstaka hæfileika og þess vegna verði að hlusta á hann, með því að segja að einhver muni deyja og drepa svo þá manneskju og fær meðlimi hópsins þannig til að trúa sér.

5. Svo Mælikvarði 4: 25 Norris atriði

Flokka má Daniel Perez sem sjarmerandi andfélagslegan leiðtoga samkvæmt atriðum Norris. Honum hefur verið lýst sem “irresistible” af fyrrverandi meðlimum Angels landing. Það var ekki skýr birtingamynd af markmiðum Perez, en hann vildi ekki vinna, þess vegna drap hann fylgjendur en áður en hann drap þau var hann búinn að láta þau sækja um lífstryggingu, þó að tryggingin gat ekki verið skráð á hann þá fékk hann samt fyrr heldur en síðar að komast í peninginn. Perez var með barnagirnd svo hann vildi komast í ungar stelpur, þess vega fann hann leið til þess að sannfæra mömmur þeirra leyfði ungu stelpunum að vera í kringum hann og þar kom hann upp með engla söguna. Annað atriði sem á við um Angels landing söfnuðinn er þörf til að æfa töfrahugsun. Daniel Perez er talinn vera engill og hafa yfirnáttúrulega krafta sem eru fjarri öllum raunveruleika.

Hópurinn einkennist líka af ákveðni þörf fyrir samkennd með öðrum hópmeðlimum og beindist þessi samkennd sérstaklega að Daniel Perez. Til dæmis lýsir kona að nafni Sara McGrath því í viðtali að móðir hennar hefði liðið eins og hún þyrfti að vernda Perez.

6. Mælikvarði 6: Félagsleg áhrif

Undanlát

Perez notar lygar og beitir valdi með því að halda því fram að hann sé engill og hafi sérstaka hæfileika, að hann sé eini sem geti „lagað“ stelpurnar og að hann einn viti hvað muni gerast í framtíðinni og geti stjórnað því sem gerist. Þannig þvingar hann meðlimi hópsins til undanláts og fær þau til að gera það sem hann vill að þau geri.

Innhverfing

Meðlimir Angels‘ landing trúa því sem Perez segir af því að hann getur „sannað“ það. Hann segir til dæmis hver muni deyja næst og þegar sú manneskja dó svo raunverulega, voru meðlimir hópsins sannfærð um það að hann væri að segja satt. Hræðslan um að einhver myndi deyja eða eitthvað annað hræðilegt gerast leiddi meðlimi hópsins til að fylgja því sem Perez sagði og vildi.

Samsömun

Perez valdi fólk sem hafði veikt félagslegt umhverfi og sumt engan samastað sem hann gat boðið heimili og fjölskyldu. Til að geta tilheyrt þessari fjölskyldu urðu meðlimirnir að samsama sig hugmyndum Perez og fylgja honum í einu og öllu.

7-8. Mælikvarði 1: DSM-5

19.4. Barnahneigð (gagnvart kvenkyni)

Við ályktum að Daniel Perez sé með Barnahneigð gagnvart kvenkyni (19.4.). Hann misnotaði margar ungar stelpur, sú yngsta var 8 ára þegar Perez misnotaði hana fyrst og hafði þá líklega ekki náð kynþroska. Perez misnotaði stelpurnar í mörg ár og stundum oft á dag.

2.1.2. Hugvilluröskun

Við myndum einnig greina Perez með Hugvilluröskun með mikilmennskuæði (2.1.2.) þar sem hann sýnir skýr merki ranghugmynda yfir margra ára tímabil. Hann virðist vera með mjög sterkar mikilmennskuhugmyndir en fyrir utan þessar ranghugmyndir um eigin mikilmennsku sýnir hann engin einkenni sem benda til þess að hann sé með Geðklofa (2.1.5.).

8.1. Hugrofssjálfsmyndarröskun (Rofinn persónuleiki)

Spurning er hvort Daniel Perez hafi sjálfur trúað því að það væru þrír englar í sér eða hvort hann hafi verið að ljúga til að ná fram sínum markmiðum. Okkur finnst líklegra að þessar sögur hafi allar verið lygasögur af því að sögurnar voru alltaf að breytast og hann virtist segja hvað sem er sem hentaði honum á því augnabliki. Ef svo er ekki og hann hafi virkilega haldið sjálfur að hann deildi líkama með þremur englum þá myndum við greina það sem Hugrofssjálfsmyndarröskun (8.1.). Skap, rödd og hegðun hans breyttust eftir því hvaða engill kom fram og englarnir birtust sem sjálfstæðir persónuleikar.

9.-10. Mælikvarði 2: Persónuleikaraskanir

18.2.4. Sjálfhverf persónuleikaröskun (e. narcissistic)

1. Ofvaxið sjálfsálit.

3. Trúir því að hann sé sérstakur/einstakur.

4. Þarfnast ýktrar aðdáunar.

5. Tilfinning fyrir forréttindum (of miklar væntingar um sérstaka meðferð og sjálfkrafa hlýðni).

6. Notar sér persónuleg sambönd til að ná eigin markmið.

Perez í réttarsal.

Ef við værum að greina Perez þá myndum við greina hann með Sjálfhverfa persónuleikaröskun (e. narcissistic), það er skýr greiningarmynd hvernig hann spáir einungis bara út frá sinni líðan og hvað muni hagnast honum sem best. Það skiptir ekki máli hver var særður eða þurfti að deyja svo hann gæti komi'ð sínu á framfæri. Þetta segir okkur bara eitt, hann er með Sjálfhverfa persónuleikaröskun.

KKK - Ku Klux Klan

Birna Lind Pálmadóttir, Heiðdís Mjöll Kristleifsdóttir & Sóley Sigurðardóttir

Heiti Kult hóps

Kult hópurinn sem valinn var heitir Ku Klux Klan, en er einnig skammstafaður KKK. Það hafa verið allskonar undirhópar verið myndaðir en flestir fylgja sömu viðmiðum og gildum upprunalega KKK. Árið 1925 voru í kringum 40.000 meðlimir, 1930 voru í um það bil 2 milljónir. Í dag eru bara nokkur þúsund, mun færri í nútímanum.

1. Myndun hópsins

Ku Klux Klan er einn elsti og frægasti haturshópur í heimi. Þessi hópur myndaðist stuttu eftir bandarísku borgarastyrjöldina árið 1865. Hópurinn hefur gert sér það markmið að miða aðallega hatur sinn á blökkumenn (e. African Americans), en hafa einnig ráðist á gyðinga og meðlimi LGBTQ+ hópa.

KKK meðlimir í dæmigerðum fatnaði.

2. Glæpur hópsins

Í gegnum nokkur hundruð árin sem KKK hefur verið virkt að þá hafa verið allskonar glæpir framdir. Í kringum 1930 þegar KKK var sem stærst (2 milljónir manna meðlimir) þá voru allskonar glæpir framdir t.d. að þúsundir blökkumanna voru drepnir og alvarlega særðir. Einnig voru framdar skotárásir á heimili þeirra sem endaði á því að drepa suma. Árið 1964 voru framkvæmdar nokkrar brennur í Mississippi til að reyna drepa þrjá aðgerðasinna sem endaði í því að KKK meðlimir myrtu þá. Bíl þeirra var fundinn og var þá búið að kveikja í bílnum. Nýlegri glæpir eru meðal annars að fyrrum leiðtogi Frazier Glenn Miller myrti þrjá gyðinga árið 2014. Einnig voru þrír mótmælendur stungnir af KKK meðlimum árið 2016.

3. Mælikvarði 5: CCM

Hópurinn KKK fellur undir flokkinn Félags-hagfræðileg morð (e. extremist homicide, socio-economic) samkvæmt mælikvarða sem kemur fram í handbókinni Crime Classification Manual (CCM). Félags-hagfræðileg morð einkennast aðallega af öfgafullu hatri á ákveðnum hóp eða einstakling, hvort sem það tengist trúarbrögðum, mismunandi kynþætti eða þjóðerni. Þar sem KKK einkennist af öfgafullum hatri gagnvart öðrum kynþáttum og mörg morð og glæpir framdir vegna hatursins, þá passar þessi flokkur mjög vel við þau.

Bíllinn umræddi, sem fannst brenndur, líklega til að fela sönnunargögn.

4. Næst Mælikvarði 3: Heilaþvottur

KKK er ekki eins og aðrir sértrúarhópar, heldur er þetta fólk að sameinast saman sem hafa það sameiginlegt að vera með kynþáttafordóma og vilja uppbyggja hvítt fólk. Þá er í raun ekki neitt niðurbrots þrep eins og kemur fram í mælikvarðanum. Hvað varðar breytingaþrepið þá alast einstaklingar í KKK líklegast upp í fjölskyldum og samfélögum sem hafa þessar sterkar skoðanir um kynþætti. Þau eru yfirleitt lokuð af í sínu samfélagi og heyra þannig sjaldnast aðrar skoðanir utan þeirra samfélags. Þannig verða skoðanir þeirra og hatur gagnvart öðrum kynþáttum meira öfgafullt vegna hversu einangruð þau eru. Uppbyggingarþrepið á heldur ekki við um KKK, þar sem þetta er ekki hefðbundinn öfgahópur.

5. Mælikvarði 4: 25 Norris atriði

Joel Norris mælikvarðinn inniheldur 25 atriði og passar illa fyrir KKK. Eitt af þeim atriðum sem eiga við eru sjarmerandi andfélagslegur leiðtogi. David Duke var einn af nokkrum leiðtogum KKK og var mjög sjarmerandi maður. Þar að auki sýndi hann töluverða andfélagslega hegðun sem við förum frekar í hér fyrir neðan. Önnur atriði sem eiga við eru vaxandi reiði þar sem einstaklingar eiga sameiginlegan óvin og þau deila hatri sínu á honum. Seinasti þátturinn sem á við er afstaða fjölskyldu til ósveigjanlegar og óeftirgefanlegrar bókstafstrúar þar sem einstaklingar hópsins eru meðlimir haturshóps. 3 þættir eiga því við en þar að auki eru 6 aðrir þættir sem við teljum að mögulega getu átt við: (Þörf fyrir dramatíska og eldfima útrás, þörf einstaklings til að ná völdum í óvinveittum heimi, áráttukenndir helgisiðir, dramatísk breyting á persónuleika eða geðlagi, uppteknir af dauða og ýkt samsömun við hugmyndir um yfirburði ákveðinna kynþátta). Samtals eru því 3-9 þættir sem eiga við KKK samkvæmt lista Joel Norris og því passar listinn illa fyrir KKK.

6. Mælikvarði 6: Félagsleg áhrif

Undanlát

Undanlát (e. compliance) er það þegar viðkomandi lætur eftir á yfirborðinu og breytir skoðunum sínum til þess að þóknast þeim aðila sem hafði áhrifin á þau. Þetta gæti átt við í þessu tilviki með KKK, að þeir meðlimir sem hafa gengist í klanið, létu mögulega eftir sínar persónulegu skoðanir, til þess að þóknast leiðtoga KKK.

Innhverfing

Innhverfing (e. internalization) er um ósviknar breytingar á viðhorfum, trú og hegðun viðkomandi að ræða. Viðkomandi trúir á nýju hugmyndirnar og hefur fellt þær að sínu gildismati. Meðlimir KKK sem voru með slíkan hugsunarhátt og sömu stefnu áður en þeir gengust í lið við KKK.

Samsömun

Í samsömun (e. identification) er um að ræða breytingar á viðhorfi, trú, og atferli í þeim tilgangi að líkja eftir persónu eða hóp sem maður ber virðingu fyrir eða dáir. Það gæti verið að nokkrir meðlimir KKK hafa fallið fyrir sjarma einhvers leiðtoga, og mögulega hafði leiðtoginn einhver margvísleg áhrif á þá að því leyti að viðhorf þeirra breyttist og varð ýktara gagnvart t.d. gyðingum.

7-8. Mælikvarði 1: DSM-5

David Duke er fyrrum þekktur leiðtogi KKK.

Geðröskun nr 16.13 Spilaæði

David Duke var sakfelldur fyrir skattsvik og fyrir að svíkja og blekkja KKK fylgjendur sína til að styrkja hann fjárhagslega. Hann sagðist vera í fjárhagsvanda og misnotaði peninga stuðningsmanna sinna. Hann notaði peningana fyrir persónulegar fjárfestingar og í fjárhættuspil í spilavítum. Hann var svo dæmdur í 15 mánaða fangelsi fyrir þessa glæpi.

Geðröskun nr 15.3. Hegðunarröskun

Það eru ekki til mikið af sönnunargögnum um að hann væri með hegðunarröskun. Einhver möguleg dæmi eru að þegar hann var ungur að þá leiddi hann fólk í uppþot og hann var handtekinn fyrir það. Seinna meir leiddi hann aftur í kringum hundrað meðlimi KKK að umkringja lögreglubíla.

Ég er búin að fara í gegnum DSM-5 og finn enga aðra geðröskun sem á við um David Duke. Það er ekki til nægilega miklar upplýsingar um hann til að skella á hann einhverri annarri geðröskun.

9.-10. Mælikvarði 2: Persónuleikaraskanir

18.2.4. Sjálfhverf persónuleikaröskun

David Duke var ný-nasisti og varð seinna leiðtogi KKK á árunum 1974-1980. Hann yfirgaf seinna KKK og bauð sig fram í öldungadeild og seinna bauð sig fram í forseta embætti. Hann hefur mikla þörf fyrir völd og aðdáun og er með mjög ofvaxið sjálfsálit. Hann sýnir mikinn hroka, skortir samkennd til annarra t.d. fólk af öðrum kynþætti og virðist vera einnig alveg sama um fylgjendur sína þar sem hann notfærir sér þá t.d. til að stela peningum af þeim.

18.2.1. Andfélagsleg persónuleikaröskun

David Duke fellur einnig undir Andfélagslega persónuleikaröskun þar sem hann hefur brotið lög oft eins og t.d. skattsvik, stela af meðlimum KKK og leidd fólk í uppþot. Einnig hefur hann logið t.d. að hann hafi hætt í KKK útaf hann var á móti ofbeldinu sem sumir meðlimir voru að lenda í en hann var í raun neyddur til að yfirgefa KKK því hann seldi einhver gögn til FBI. Auk þess blekkti hann meðlimi KKK til að stela af þeim peningum. Hann er einnig óábyrgur og kom sér fram hjá því að borga skuldir. Hann virðist einnig ekki vera með neina eftirsjá.

David Duke.

Heimildaskrá

1. Davis, R. (2016, december). 12 Horrific Crimes Committed By The KKK Between 1921 And 2016. Essence; Essence. https://www.essence.com/culture/horrific-kkk-crimes/

2. Mississippi Burning | Federal Bureau of Investigation. (2022). Federal Bureau of Investigation. https://www.fbi.gov/history/famous-cases/mississippi-burning‌

3. Wikipedia Contributors. (2023, February 12). David Duke. Wikipedia; Wikimedia Foundation. https://en.wikipedia.org/wiki/David_Duke

4. Ku Klux Klan - Hearts of Darkness. (2015). Secret Societies, 84–89. History Classics.

Fundamentalist Church of Jesus Christ og Latter-Day Saints (FLDS)

Ósk Chow, Plamena Petrova & Thelma María Forberg

1. Myndun hópsins

Fundamentalist Church of Jesus Christ of Latter-Day Saints (FLDS) kirkjan var stofnuð seint á tíunda áratugnum af John Y. Barlow, fyrrverandi mormóna. Barlow taldi að mormónakirkjan hafði villst frá upprunalegum kenningum sínum. Í kjölfarið stofnaði hann sinn eigin trúarhóp, sem var kallaður Fundamentalist Church of Jesus Christ of Latter Day Saints (FLDS). Barlow lýsti yfir valdi spámannsins. Árið 1891 kynnti hann kenninguna um fjölkvæni og leit á fjölkvæni sem skilyrði fyrir inngöngu í himneska ríkið. Árið 1896 var hann sendur af Church of Jesus Christ and His Church til að stjórna lítilli samkomu trúaðra á landamærum Utah/Arizona til að mynda kjarna Fundamentalist Church of Jesus Christ of Latter Day Saints. Þetta urðu höfuðstöðvar „Utah-Arizona stiku Zion“ og FLDS kirkjan hefur verið með höfuðstöðvar á þessum stað frá stofnun hennar. Warren Jeffs var gerður að spámanni árið 2002 og tók við hlutverkinu af föður sínum, Rulon Jeffs. Langt frá því að vera sanngjarn og réttlátur andlegur leiðtogi, stóð Jeffs á bak við fjöldamisnotkun á konum og börnum í því sem nú var sértrúarsöfnuður.

FLDS fjölskylda.

2. Glæpurinn

Fjölkvæni er ólöglegt í Bandaríkjunum en Warren Jeffs giftist 78 konum, þar af 24 börnum undir lögaldri. Yngsta fórnarlambið sem hann neyddi í hjónaband var aðeins 14 ára. Hann skipulagði og hafði umsjón með misnotkun á öðrum konum og börnum til annarra karla innan sértrúarsafnaðarins. Í dag situr Jeffs lífstíðardóm í fangelsi fyrir að bera ábyrgð á hjónaböndum við stúlkur undir lögaldri, gera öðrum karlmönnum kleift að nauðga stúlkum undir lögaldri, og að hafa sjálfur nauðgað stúlkum undir lögaldri. Að auki notaðist sértrúarsöfnuðurinn við barnaþrælkun til að byggja ,,Zion,” sem átti að vera himnaríki á jörðu.

Warren Jeff og ein af ungum eiginkonum hans.

3. MÆLIKVARÐAR FYRIR HÓPINN Mælikvarði 5: CCM

Þessi mælikvarði á ekki við þar sem sértrúarsöfnuðurinn framdi engin morð. Það er samt aldrei hægt að segja til um framtíðina, þar sem FLDS kirkjan er ennþá virk í dag.

Mælikvarði 3: Heilaþvottur

Þó að FLDS kirkjan passar þokkalega í þennan mælikvarða þá er erfitt að segja til um hvernig hún framkvæmir hvert þrep fyrir sig. Ástæðan fyrir því er að flestir meðlimir sem eru á lífi og virkir í dag fæddust inn í söfnuðinn og þurftu þar af leiðandi ekki sérstaka innleiðingaraðferð. Það er sjálfsagt að tileinka þér lifnaðarhátt FLDS ef þú þekkir ekki neitt annað. Heilaþvottur er meira til að halda fólkinu í skefjum.

Niðurbrots þrep

Karlmenn hljóta litla virðingu ef þeim er ekki úthlutað konu. Meðlimir safnaðarins sem er brotnir niður mest er án efa konurnar. Þær eiga stöðugt að vera blíðlyndar, eða “keep sweet,” hlýða karlmönnum samfélagsins og tileinka líf sitt trúnni. Karlmenn og konur eiga það hins vegar sameiginlegt að ef þau óhlýðnast, eða fara á móti orði Warren Jeffs, eru þau opinberlega niðurlægð fyrir framan alla meðlimi hópsins. Jeffs hikar ekki við að henda meðlimum út úr söfnuðinum ef hann telur þá vera ógnun við hans vald.

Breytingar þrep

Meðlimir FLDS er haldið frá umheiminum. Þar með talið er ekkert sjónvarp, fréttablöð og enginn varningur er fluttur inn í samfélagið. Þeir búa í tveimur bæjum sem geta viðhaldið sér sjálfir, þau rækta sinn eigin mat, byggja sín eigin hús og starfsmenn bæjarins eru meira að segja meðlimir FLDS (þar með talið lögreglumennirnir). Þannig geta þau lifað af án samskipta við ytri heiminn. Að auki eru stelpurnar skammaðar þegar þær vilja ekki giftast mönnunum sem þeim er úthlutað. Enn fremur er bannað að bera til tilfinningar til annarra en þeirra sem þú átt að giftast.

Uppbyggingar þrep

Þegar karlmenn fara eftir reglum og sjá til þess að fjölskylda þeirra fara eftir reglunum þá fá þeir aukið frelsi, viðurkenningu og virðingu. Karlmennirnir sem eru virkilega heppnir og hátt settir í augum Jeffs fá einnig að velja sér konu (reyndar réttara sagt, stúlku) til að giftast. Konur sem fylgja reglum var hrósað og þær eru notaðar sem fyrirmyndir. Þær geta einnig orðið kennarar, til að kenna nýrri kynslóð af börnum lífshætti kirkjunnar.

Mælikvarði 4: 25 Norris atriði

Það voru mörg atriði sem eiga ekki við. Atriðin hér á eftir eru ekki endilega í réttri númeraröð hvað varðar kvarðann, við fjöllum einungis um þau sem eru hópnum viðkomandi. 

1. Sjarmerandi og andfélagslegur leiðtogi: Rulon Jeffs, faðir Warren Jeffs, þótti mjög sjarmerandi leiðtogi. Jeffs þykir ekki alveg jafn sjarmerandi, og þurftu meðlimir sértrúarsöfnuðisins mikla sannfæringu til að samþykkja hann sem leiðtoga. Þó að Jeffs mennirnir bera enga virðingu til kvenna og finna enga samkennd með þeim þá er ekki hægt að fullyrða að þér séu andfélagslegir, þar sem þeir finna samkennd með karlmönnum. Hálft stig.

2. Afstaða fjölskyldu til ósveigjanlegar, óeftirgefanlegrar bókstafstrúar: FLDS kirkjan er í raun öfgafull útgáfa af kristinni trú. Fullt stig.

3. Þörf einstaklings til að ná völdum í óvinveittum heimi: Meðlimir FLDS eru valdalausir án samþykkis og virðingu frá Warren Jeffs, þannig það er markmið flestra að gangast í augun á honum til að öðlast völd og virðingu. Ytri heiminum er lýst sem syndgafullum, illum og ógeðslegum. Fullt stig.

4. Þörf til að stunda ódæmigerða, andfélagslega hegðun og kynfrávik m.a.: Einungis stundað fjölkvæni, og okkur finnst vafasamt að fordæma allt fjölkvæni. Útgáfan af fjölkvæni sem FLDS kirkjan stundar er hins vegar mjög vafasöm. Hálft stig.

5. Þörf fyrir mikla samkennd með öðrum hópmeðlimum: Stelpurnar sem vilja ekki giftast mönnunum sem þeim var úthlutað verða oft vinkonur. T.d. voru tvær stelpur sem ætluðu að strjúka að heiman saman daginn fyrir brúðkaupið þeirra. Kvenkyns meðlimirnir eiga þá sameiginlega upplifun að fá ekki að velja eiginmann sinn og að vera nauðgað af honum á einhverjum tímapunkti. Karlmennirnir standa hver með öðrum svo lengi sem það sé ekki farið á móti orði Jeffs. Fullt stig.

6. Dramatísk breyting á persónuleika eða geðlagi: Það er lítið hægt að segja um dramatíska breytingu á persónuleika eða geðlagi, vegna þess sem hefur verið nefnt áður. Þ.e.a.s. flestir virkir meðlimir í dag fæddust inn í FLDS kirkjuna. Hins vegar klæða allar konurnar sig eins og eru allar með ákveðnar hárgreiðslur sem eru samþykktar af Warren Jeffs. Hálft stig.

7. Tapa frelsi viljans: Kvenkyns meðlimirnir hafa engan frjálsan vilja og þurfa að fylgja mjög ströngum reglum. Þó að karlkyns meðlimirnir eru frjálsari þá þurfa þeir samt sem áður að fylgja ströngum reglum til að halda sig á góðri hlið Warrens. Fullt stig.

8. Ýkt samsömun við hugmyndir um yfirburði ákveðinna kynþátta: Þó að yfirlýst skoðun FLDS kirkjunnar á öðrum kynþáttum er ekki opinber þá eru allir meðlimir FLDS hvítir, sískynja og gagnkynhneigðir. Fullt stig.

Niðurstaða: FLDS kirkjan fær einungis 6,5 stig og passar þá illa.

Mælikvarði 6: Félagsleg áhrif

1. Undanlát

Konurnar eru undanlátar, þær mega ekki hafa sínar eigin skoðanir eða búa yfir neikvæðum tilfinningum. Karlarnir eru líka undanlátnir, þar sem þeir mega ekki fara á móti leiðtoganum. Þeir sem sýna ekki fram á undanlætni verða rifnir frá fjölskyldu sinni og hent út úr söfnuðinum.

2. Innhverfing

Guð er mikið notaður til að réttlæta m.a. hjónaband á milli fullorðinna karla og stúlkna og barnaþrælkun.

3. Samsömun

Þetta á sérstaklega vel við um karlmennina þeir geta orðið ,,guð” ef þeir ná að giftast 3 konum. Þeir geta samt ekki fengið konu nema með samþykki Warren Jeffs.

MÆLIKVARÐAR FYRIR LEIÐTOGANN

Mælikvarði 1: DSM-5

Barnahneigð

Samkvæmt skilgreiningu er Barnahneigð endurteknir og sterkir kynórar og kynhvatir sem fela í sér kynlíf með barni sem ekki hefur náð kynþroska á minnst 6 mánaða tímabili. Warren Jeffs nauðgaði endurtekið konum sínum sem voru þó nokkrar undir lögaldri. Í réttarsal var spiluð hljóðupptaka af Jeffs að undirbúa fimm ungar stúlkur til að sofa hjá honum.

Hugvilluröskun

Warren Jeffs telur sig vera Guð (1) og trúir vafasömum fullyrðingum skilyrðislaust. Hann er með ranghugmyndir, sem hafa varið í lengur en 1 mánuð (A). Það hefur verið rauður þráður hjá honum að vera með þá ranghugmynd að hann sé einstaklingur með mikinn hæfileika og innsæi - að hann sé ,,Guð” eða að ,,Guð” væri að tala við hann.  Jeffs hefur ekki verið greindur með Geðklofa (B). Mikilmennska er afbrigði sem gæti passað vel við Warren Jeffs.

Geðklofi

Warren Jeffs býr yfir mörgum ranghugmyndum, meðal annars að allt sem hann gerir og heldur fram sé rétt (A1). Heldur því einnig fram að hann heyrir Guð tala til sín (A2). Hins vegar er erfitt að segja til um hvort hann sé að ljúga þessu til að fá meðlimi söfnuðsins til að taka skilaboðum hans alvarlega. Ofangreind einkenni hafa verið til staðar í nokkra áratugi (C). Það er ekki hægt að útiloka að truflunina sé ekki vegna lífeðlisfræðilegra áhrifa, en það er ólíklegt að Warren hafi eða sé að neyta neinna efna (E).

Mælikvarði 2: Persónuleikaraskanir

Sjálfhverf persónuleikaröskun

Warren Jeffs er með mjög viðkvæma sjálfsmynd og allt sem stangast á við sjálfsmynd hans er hótun sem hann þarf að stöðva. Þegar Warren tók við af föður sínum sem leiðtogi krafðist hann að allir meðlimir yrðu hliðhollir honum (1). Warren er upptekinn af draumórum um fullkominn heim (2) sem hann telur sig geta byggt á bóndabæ í Texas. Hann krefst einnig ýktrar aðdáunar frá meðlimum sértrúnarsafnaðarins (4) og samdi marga sálma um hversu æðilsegur hann er. Við efumst ekki um að Warren haldi því fram að hann eigi skilið alla þá aðdáun, viðurkenningu, vald og viðurkenningu sem hann fær innan FLDS (5). Jeffs notar sér persónuleg sambönd til að ná eigin markmiðum, hann gerir það við alla meðlimi FLDS (6). Þó að Warren hefur sýnt fram á einhverja samkennd gagnvart karlmönnum þá hikaði hann samt ekki að rífa fjölskyldur í sundur með því að gera menn útlæga úr bænum og FLDS kirkjunni (7). Sem barn þá öfundaði Warren bræður sína því að hann var misheppnaður og vandræðalegur miðað við þá. Hann sýnir áfram fram á þessa öfund á fullorðinsárum sínum (8). Í réttarhaldi Warrens sýndi hann fram á hroka, drambsýni í hegðun og viðhorfum (9). Þannig uppfyllir Warren Jeffs í raun öll 9 greiningarviðmið fyrir þessa persónuleikaröskun.

Andfélagsleg persónuleikaröskun

Warren Jeffs lítur á fólk sem eitthvað til að notfæra sér og fannst hann mætti brjóta reglur og lög (A1). Allt sem hann gerði innan FLDS fyrir fangelsisdóminn han sýnir fram á hegðunarmynstur sem einkennist af því að vanvirða og brjóta á réttindum annarra. Að auki stundar hann það að ljúga að fjölmiðlum og meðlimum kirkjunnar (A2). Enn fremur sýnir hann fram á endurtekna ofbeldishneigð, árásargirni (A4) og sýndi algjört skeytingarleysi gagnvart öryggi barna og kvenna (A5). Jeffs hefur aldrei beðist afsökunar á gjörðum sínum og sýnir fram á litla eftirsjá (A7).

Heimildir

1. ABC News. (2015, May 7). 9 Things You Didn’t Know About the FLDS Church.

2. https://abcnews.go.com/US/things-didnt-flds-church/story?id=30827256,

3. CNN Editorial Research. (2022, August 11). Fundamentalist Church of Jesus Christ of Latter-Day Saints Fast Facts. CNN.

4. https://edition.cnn.com/2013/10/31/us/fundamentalist-church-of-jesus-christ-of-latter-day-saints-fast-facts/index.html

5. Tempera, J., & Aloian, A. (2022, June 14). The FLDS Church In ‘Keep Sweet’ Has Some Pretty Intense Rules For Women. Women’s Health.

6. https://www.womenshealthmag.com/life/a40221513/flds-rules-keep-sweet/

Patty Hearst og SLA hópurinn

Kara Björk Sævarsdóttir, Lilja Rut Finnbogadóttir & Sara Ósk Jóhannsdóttir

Nafn hópsins

1.Symbionese Liberation Army (SLA) og United Federated Forces of the Symbionese Liberation Army.

1. Myndun hópsins

SLA hópurinn myndaðist með samstarfi á milli dæmdra afbrotamanna og aðgerðarsinna. Strokufanginn DeFreeze stofnaði hópinn og fékk svo sjö aðra einstaklinga með sér í lið. Hópurinn samanstóð af bæði karlkyns og kvenkyns einstaklingum, sem voru öll í millistétt. Þau tóku öll upp ný nöfn af svahílí uppruna, sem dæmi má nefna svahílí nafn leiðtogans sem var Mtume. SLA hópurinn var með slagorð en það hljómaði svona: Death to the fascist insect that preys upon the life of the people.

SLA borgarskæruliðarnir frá Los Angeles.

2. Glæpur hópsins

Hópurinn framdi sinn fyrsta glæp þann 6. nóvember árið 1973 þegar að þau myrtu Marcus Foster. Foster var fyrsti svarti forstöðumaðurinn í skóla í Oakland en hann vildi innleiða kerfi þar sem nemendur skólans þurftu að sýna skilríki til þess að komast inn í skólann. SLA hópurinn var ósammála þessu kerfi og stimpluðu hann sem fasista, sem síðar varð til þess að þau myrtu hann. Árið 1974 handtók lögreglan tvo meðlimi hópsins vegna morðsins sem ýtti undir fleiri glæpi. Frægasti glæpur SLA hópsins var að þau rændu stúlku að nafni Patty Hearst, en hún kom af auðugum ættum og vildi hópurinn fá lausnargjald (ekki pening, heldur mat handa fátækum) frá fjölskyldu hennar fyrir að sleppa henni. Margir trúa því að hún hafi verið heilaþvegin af SLA hópnum þar sem hún gekk til liðs við hópinn eftir að hafa verið læst inn í skáp af hópnum í margar vikur, nauðgað af tveimur hópmeðlimum og hótað dauða margoft. Henni var síðan boðið að ganga til liðs við hópinn og tók hún því tilboði. Hér fyrir neðan má sjá mynd (til vinstri) af Patty Hearst með merki hópsins.

Eftir ránið á henni Patty Hearst, þá virðist hún hafa gengið í hópinn og tók sér upp nýtt nafn: Tania borgarskæruliði.

Endanlega sönnun þess að Patty var gengin í lið með mannræningjunum var það þegar hún sést á öryggismyndavél, vel vopnuð að taka þátt í bankaráni.

3. Mælikvarði 5: CCM

Glæpirnir sem að SLA frömdu flokkast undir “Öfgahópsmorð,” eða nánar tiltekið “Pólitískt morð.” Þar sem að þau voru á móti valdhöfum í Bandaríkjunum og vildu fella kapítalíska ríkið sem var við völd.

4. Mælikvarði 3: Heilaþvottur

Patty Hearst, fórnarlamb SLA hópsins, fór í gegnum öll þrjú stig heilaþvotts. Hún byrjaði á fyrsta stigi þar sem henni var rænt af heimili sínu og seinna lokuð inn í skáp með bundið fyrir augun og hendur bundnar saman. Því næst fór hún í gegnum skref tvö þar sem það var haldið henni innilokaðri í skáp og hópurinn þvingaði hugmyndafræði sinni á Patty. Ef hún myndi ekki verða hluti af hópnum yrði hún drepin. Patty fór því næst í gegnum þriðja stig heilaþvotts þar sem hún fékk að velja á milli þess að sleppa frá hópnum og fara aftur til fyrra lífs eða verða hluti af hópnum. Hún valdi að verða eftir hjá hópnum og fékk því loks að koma út úr skápnum eftir að hafa verið innilokuð þar í margar vikur. Þá tók við kennsla á hennar hlutverki sem hópmeðlimur og tók hún upp nýtt nafn sem var: “Tania.” Á þessum tíma fékk hún að sjá aðra hópmeðlimi í fyrsta skipti og fékk að verða hluti af hópnum.

5. Mælikvarði 4: 25 Norris atriði

01. Sjarmerandi andfélagslegur leiðtogi: Passar illa. Það sem við vitum um leiðtogann sýnir okkur ekki fram á að hans markmið séu að skyggja á markmið og trú annarra meðlima hópsins. Þau virðast öll vera með sama markmið, að fella kapítalíska ríkið sem var við völd í BNA. 

02. Þörf fyrir dramatíska og eldfima útrás: Passar nokkuð vel þar sem að leiðtoginn fékk útrás fyrir reiði sína með því að skjóta úr byssum og skjóta úr flugeldum í kjallaranum á heimili sínu. Þegar hann var yngri var samt aldrei markmiðið að særa eða drepa neinn. Auk þess að vera alltaf vopnaður sem unglingur og skemmdarverk sem hann gerði vegna reiði. Hins vegar var hópurinn sem heild ekki með þessa þörf.

03. Vaxandi reiði: Passar mjög vel. Við teljum að reiðin sem bjó innan DeFreeze hafi byrjað í æsku þar sem faðir hans beitti hann ofbeldi. Síðan hafi þessi reiði stigmagnast eftir því sem hann varð eldri og beinst meira að stjórnvöldum.

04. Andfélagslegur persónuleiki sem skapaður er vegna einhvers konar höfnunar frá einhverjum sem stendur manni nærri. Passar mjög vel. Í æsku hefur DeFreeze fundið fyrir mikilli höfnun frá föður sínum þar sem hann útilokaði DeFreeze sem barn.

05. Afstaða fjölskyldu til ósveigjanlegrar, óeftirgefanlegrar bókstafstrúar. Passar illa. Ekkert bendir til þess að glæpir hópsins og það sem hann stóð fyrir tengdist neinni trú.

06. Þörf einstaklings til að ná völdum í óvinveittum heimi: Passar nokkuð vel þar sem hann var einfari á yngri árum en varð svo hluti af hóp í fangelsinu og fann þá líklegast fyrir þörf til þess að stofna sinn eigin hóp og ná þannig frekari völdum og markmiðum sínum.

07. Þörf fyrir öruggt umhverfi til að prófa lyf saman og að nota þau á einstaklingsgrundvelli: Passar illa. Það er ekkert sem bendir til þess að hann né hópurinn hans hafi verið að notast við lyf að neinu tagi. Því var þess ekki þörf að finna öruggt umhverfi fyrir lyfjanotkun.

08. Þörf fyrir dópsölu: Passar illa. Hópurinn var aldrei að neyta einhverskonar lyfja, né selja stolna vöru eða byrja samstarf við önnur glæpasamtök.

09. Þörf að stunda ódæmigerða, andfélagslega hegðun og kynfrávik: Passar illa. Ekkert bendir til þess að hópurinn hafi étið úrgang manna/dýra hvað þá stundað mannát.

10. Þörf fyrir útrás neikvæðra skapandi hvata. Passar illa. Hópurinn framdi enga glæpi af skapandi toga.

11. Skortur á framtíðartrú: Passar nokkuð. Hópurinn hafði litla framtíðartrú á samfélaginu miðað við hvernig þeirra sýn á samfélagið ætti að vera.

12. Þörf á að eiga við innri djöfla: Passar illa þar sem hópurinn var ekki að upplifa þessa þætti, þar að segja ofskynjanir, ólæknandi ranghugmyndir og áráttukennda hugaróra/fantasíur.

13. Áráttukenndir helgisiðir. Passar illa, hópurinn stundaði enga áráttukennda helgisiði.

14. Þörfin á að losna undan sektarkennd. Passar illa. Hópurinn framdi glæpi aðallega vegna pólitískra skoðana.

15. Þörf til að æfa töfrahugsun. Passar illa. Ekkert sem kemur fram um hópinn bendir til þess að þeir hafi verið að stunda einhverskonar töfra.

16. Þörf fyrir mikla samkennd með öðrum hópmeðlimum. Passar nokkuð vel, hópurinn stóð alltaf saman og sýndi hvort öðru samkennd og hjálpuðu hvort öðru í gegnum margt.

17. Dramatísk breyting á persónuleika eða geðlagi. Passar illa. Hópurinn starfaði ekki lengi saman og á þessum stutta tíma urðu engar dramatískar breytingar á persónuleika eða geðlagi.

18. Uppteknir af dauða. Passar illa, hópurinn framdi skemmdarverk og/eða rændi peningum frekar en að myrða fólk. Hópurinn drap tvo einstaklinga. Einn vegna pólitískra ástæðna og annan í bankaráni sem var viðskiptavinur bankans og því verulega ólíklegt að það hafi verið planað morð.

19. Tapa frelsi viljans. Passar nokkuð vel þar sem einn hópmeðlimur Patty Hearst komst í hópinn eftir að hann rændi henni og héldu henni innilokaðri í margar vikur. Eftir að hafa verið innilokuð samþykkti hún að verða hluti af hópnum. Þarna missti hún töluvert frelsi frá fyrra lífi sínu. Aðrir hópmeðlimir misstu ekkert eða mjög lítið frelsi.

20. Stöðug hlustun á þungarokk, speed metal, dauðarokk eða iðnaðartónlist. Passar illa miðað við upplýsingar sem við höfum fundið.

21. Mikill áhugi á nýaldar lesefni eða á yfirnáttúrulega sviðinu. Passar illa, ekkert bendir til þess.

22. Stöðugur áhugi á hlutverkaleikjum, hópmeðlimir taka á sig hlutverk í leiknum og gera að sínum: Passar illa. Þau voru ekki í neinum hlutverkaleikjum og ekkert sem bendir til þess að hópmeðlimir hafi svo mikinn áhuga á þeim leikjum að það innhverfist í þeirra persónuleika.

23. Ýkt samsömun við hugmyndir um yfirburði ákveðinna kynþátta: Passar illa þar sem það bendir ekkert til þess að þau hafi litið á einhvern ákveðin kynþátt sem æðri öðrum. Allir hópmeðlimir fyrir utan leiðtogann voru hvít í millistétt. En leiðtoginn var svartur.

24. Dramatísk breyting á fjárhagsstöðu: Passar vel. Einstaklingar í hópnum voru óhæfir til að haldast í stöðugri vinnu. Þeir rændu banka og náðu þá að stela fullt af peningum en urðu svo handtekin.

25. Hatur á kristinni trú: Passar illa þar sem ekkert bendir til þess að þeir hafi verið á einhvern hátt á móti kristinni trú eða neinni trú yfirhöfuð.

6. Mælikvarði 6: Félagsleg áhrif

Undanlát

Eftir að Hearst var rænt af SLA hópnum var hún læst inn í skáp og látin vera þar í margar vikur. Með því að læsa hana inn í skáp og halda henni fangri náðu hópmeðlimir SLA að þvinga hana til að samþykkja allar hugmyndir og fleira sem SLA hópurinn studdist við án þess að vera í raun sammála því sem þeir sögðu.

Innhverfing

Skoðanir Hearst breyttust og hún var farin að trúa og styðja þær hugmyndir sem hópurinn stóð fyrir. Hennar gömlu viðhorf, trú og hegðun var ekki lengur til staðar sem gefur frá sér vísbendingar um að Hearst hafi verið heilaþvegin og margir sem trúðu því.

Samsömun

Hearst hafði samsamað sig hópnum og tímabundið hafði hún sett alla sína trú á hugmyndafræði SLA og breytti sínum viðhorfum og hegðun sinni í samræmi við þau gildi til þess eins að líkjast hinum hópmeðlimunum. Hún bar ómælda virðingu fyrir hópnum og tók öllu því sem þau gerðu og sögðu sem heilögum sannleik.

7-8. Mælikvarði 1: DSM-5

Áfallastreituröskun

DeFreeze varð fyrir miklu ofbeldi bæði andlegu og líkamlegu frá föður sínum frá unga aldri. Til dæmis braut faðir hans hendi DeFreeze þrisvar sinnum fyrir 14 ára aldur og lendir hann þá í áfalli. DeFreeze flúði heimili sitt aðeins 14 ára gamall og ástæðan er líklegast sú að hann vildi flýja föður sinn og allt ofbeldið sem með honum fylgdi, sem er einkenni í flokki C.

DeFreeze glímdi greinilega við mikið af sálrænum erfiðleikum þar sem hann framdi allskyns glæpi, þar á meðal morð og beitti fólki ofbeldi rétt eins og faðir hans gerði gagnvart honum. Það að hann hafi beitt öðru fólki ofbeldi, rétt eins og faðir hans gerði, er einkenni í flokki B.

Annað einkenni sem DeFreeze sýndi var neikvæð breyting á hugarstarfi. Hann var duglegur í skóla þegar hann var yngri og samviskusamur en um leið og hann flúði þegar hann var 14 ára byrjaði hann að fremja skemmdarverk, finnast hann vera einn í heiminum og fann fyrir miklu hatri gegn sér, bæði frá sjálfum sér og öðrum, sem er einkenni í flokki D. Lengd truflunnar sem Áfallastreituröskunin hafði á DeFreeze var mikið lengri en einn mánuður og var þessi truflun að valda verulegri þjáningu í félagslífi, atvinnu og mörgu öðru í hans lífi.

Geðklofarófsröskun

Lögregluskýrsla sem var tekin af DeFreeze þegar hann var ungur vitnaði í að hann væri hugsanlega með Geðklofa. Hann gæti hafa verið með ranghugmyndir um til dæmis yfirvöld, og því sannfærður um að hugmyndir og skoðanir hans um samfélagið og yfirvöld væru réttar. Okkur finnst líklegt að tilfinningaleg svörun hans hafi minnkað með árunum sem er einnig eitt af einkennum geðklofa. Hann endaði einnig líf sitt með sjálfsvígi, en einstaklingar með geðklofa eru líklegri en aðrir til að fremja sjálfsvíg.

Hegðunarröskun

DeFreeze ásamt hópnum sínum stundaði margskonar glæpi eins og morð, skemmdarverk og rán. Leiðtogi hópsins, DeFreeze, stundaði samskonar glæpi frá 14 ára aldri. Einkenni Hegðunarröskunnar sem DeFreeze sýndi voru: að hóta fólki, valda öðrum líkamlegum sársauka, þvinga aðra til kynlífsathafna, að skemma eigur annarra meðvitað, að brjótast inn í byggingu annarra, að stela verðmætum annarra og hann strauk að heiman ungur að aldri. Fleiri einkenni eiga mögulega við hann en ekki er hægt að staðfesta það.

9.-10. Mælikvarði 2: Persónuleikaraskanir

Andfélagsleg persónuleikaröskun

Vegna þess að hann vanvirti og braut á réttindum annarra, virti ekki lögin og var með skort á eftirsjá.

Geðklofalík persónuleikaröskun

Hann átti í slæmum samskiptum við foreldra sína í æsku sem og skortur á vinum þar sem hann var mjög einangraður fyrstu árin, sem er eitt af einkennum Geðklofalíkrar persónuleikaröskunar. Einnig sem það var skortur á tilfinningum sem virtist minnka með árunum.

Hér er mynd af leiðtoganum, Donald DeFreeze.

Heimildir

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Symbionese_Liberation_Army

2. https://en.wikipedia.org/wiki/Patty_Hearst

3. https://en.wikipedia.org/wiki/Donald_DeFreeze

4. https://www.britannica.com/topic/Symbionese-Liberation-Army

5. https://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/features/guerrilla-rise-and-fall-symbionese-liberation-army/

The Sullivanians

Camilla Rós Þrastardóttir, Guðbjörg Jóna Bjarnadóttir & Írena Einarsdóttir

1. Myndun hópsins

Saul B. Newton og Dr. Jane Pearce voru hjón sem um tíma unnu hjá Harry Stack Sullivan, geðlækni og sálfræðing sem aðhylltist ný-freudisma. Hjónin opnuðu sálgreiningarstofnun sem hét: The Sullivan Institute og byggði á hugmyndum um að hefðbundin fjölskyldumynstur væru ástæða allra geðrænna vanda og kæmu í veg fyrir persónulegan vöxt einstaklinga. Öfgafull útgáfa af grunnhugmyndum Harrys. Meðferðarstarfið fól í sér að sjúklingar og meðferðaraðilar bjuggu saman í kynjaskiptum íbúðum. Hugmyndafræði hjónanna hljómaði heillandi í eyrum margra vegna vitundarvakningar á kynlífi og frjálsræði á sjöunda áratug síðustu aldar. Stofnunin þróaðist fljótt úr róttækri tilraun í meðferðarstarfi í alræðissamfélag. Skjólstæðingar voru hvattir til að slíta öll fjölskyldutengsl og stunda fjölkvæni.

Sullivan stórfjölskyldan.

2. Glæpur hópsins

Það er ekki hægt að segja að hópurinn hafi framið áþreifanlega glæpi en það má þó setja stórt siðferðilegt spurningarmerki við margar athafnir hópsins. Þó að enginn hafi verið neyddur til að ganga til liðs við hópinn var meðlimum gert að fylgja reglum og hugmyndum hópsins. Einkvæni var ekki í boði og lögð mikil áhersla á það að hópmeðlimir deituðu og stunduðu samfarir við mismunandi fólk innan hópsins.

Innan safnaðarins var við lýði eins konar stigakerfi þar sem þeir voru hátt settir fengu ýmis fríðindi sem þeir lægra settir fengu ekki, eins og það að mega gifta sig. Það fer gjörsamlega á móti grunnhugmyndum hópsins og sýnir það að reglur giltu ekki um við þá hátt settu.

Hópmeðlimir voru hvattir til þess að slíta öll tengsl við fólk sem var ekki innan safnaðarins. Einu undantekningarnar á þessu voru þegar peninga vantaði mátti fólk leita til fjölskyldu sinnar utan safnaðarins og biðja um fjárhagsaðstoð.

Leiðtogar hópsins kröfðust mikilla peninga frá hópmeðlimum fyrir ýmsa hluti og þegar leið á varð þessi krafa um peninga algengari. Vegna þessa var nánast ómögulegt að öðlast fjárhagslegt öryggi og þar að leiðandi erfitt að fara úr hópnum. Innan hópsins myndaðist sterk samkennt og óvinsælt var þegar fólk snéri baki við hópnum.

Eitt dæmi er um það manni hafi verið hótað lífláti þegar hann hugðist fara. 

Það eina glæpsamlega sem hópurinn gerði var þegar hópmeðlimir brutust inn og rústuðu íbúð nágranna sinna í þeim tilgangi að svara fyrir sig. Nágrannarnir höfðu áður málað á veggi safnaðarins og vakti það mikla reiði innan hópsins.

Hér má sjá mynd af veggjum hússins þegar nágrannarnir höfðu málað á það.

Þó að enginn glæpur hafi verið framinn á börnum innan hópsins má halda því fram að mörg þeirra hafi hlotið illt af því að alast upp innan hópsins. Börn sem fæddust innan safnaðarins mynduðu lítil sem engin tilfinningaleg tengsl við foreldra sína þar sem annað fólk innan hópsins sá um þau bróðurpart dagsins og eyddu þau einungis um það bil klukkustund á sólarhring með foreldrum sínum. Þegar þau voru komin á skólaaldur voru þau flest send burt í heimavistaskóla þar sem þau höfðu lítið sem ekkert samband við foreldra sína. Mikið var um ljótar forræðisdeilur á milli foreldra, sér í lagi þegar fór að líða undir síðustu ár safnaðarins og margir hugðust yfirgefa söfnuðinn. Þessi litla tengslamyndun og einangrun frá foreldrum sem og ljótar erjur foreldra hafa óneitanlega haft einhver langtíma áhrif á þessi börn.

3. Mælikvarði 5: CCM

Söfnuðurinn framdi engin morð, þess vegna heyrir hann ekki undir þennan mælikvarða.

Mælikvarði 3: Heilaþvottur

Samkvæmt mælikvarða 3, þá eru þrjú þrep sem “breyta mönnum í vélmenni.”

Niðurbrotsþrepið

Fyrsta þrepið er niðurbrots-þrepið, það á við að einhverju leyti. Langflestir í Sullivanian hópnum voru skjólstæðingar. Fólki var ýmist bent á stofnunina frá sínum eigin sálfræðingum eða leituðu til stofnunarinnar því að þeim vantaði aðstoð með sálræn vandamál. Voru þetta því viðkvæmir hópar til að byrja með svo ekki þurfti að beita neinum einangrunum eða beita þau harðræði. Þessu fólki var sagt að þeirra lifnaðarhætti fram að þessu væru undirstaða vanda þeirra. Þeim var kennt að það sem þau væru vön væri skaðlegt og myndi þeim vegna mikið betur ef þau tileinkuðu sér siði og reglur safnaðarins.

Breytingaþrepið

Næsta þrep er breytinga-þrepið, en Sullivanian hópurinn fékk upplýsingar um öðruvísi lífsstíl, og að lífstílinn sem þau leiddu áður fyrr væri ástæða fyrir geðrænum vanda þeirra. Þar sem meðferðin fól í sér að allir bjuggu saman, sálfræðingarnir meðtaldir, þá var líklega mikil pressa að fylgja öllum hugmyndum hópsins. Þetta fólk var einstaklega meðtækilegt fyrir þessum boðskap þar sem það kom þarna af fúsum og frjálsum vilja eða var bent á hópinn frá fólki sem þau litu upp til líkt og sínum eigin sálfræðingum. Imprað var á því að fjölkærni væri leiðin til vellíðunar og gleypti fólk við þessum hugmyndum eftir að hafa verið sannfært að þeirra fyrrum lifnaðarhættir væru óskynsamlegir.

Uppbyggingarþrepið

Síðasta þrepið er uppbyggingar-þrepið, þá fara fórnalömbin að tileinka sér lífstílinn af fullu, og fórnarlömbum er mættur skilningur og vinsemd. Hópurinn var samfélag fyrir allskonar fólk sem vildi lifa öðruvísi lífstíl en það sem eðlilegt taldist og sama hvernig þau fengu inngöngu í söfnuðinn, þá voru þau þar af fúsum og frjálsum vilja. Þetta töldu þau sér trú um allavega því enginn var neyddur til að vera þarna en ef litið er á þessi skref er auðséð að margt þetta fólk átti sér ekki samleið annars staðar og fann huggun í þessu skrítna samfélagi. Þar með gleypti það við reglum þeirra og siðum líkt og ekkert væri eðlilegra og taldi engann hafa þvingað þessar skoðanir upp á þau.

Mælikvarði 4: 25 Norris atriði

Norris atriðin passa fremur illa við The  Sullivanians þar sem hópurinn skorar einungis 2-3 stig af 25 mögulegum.

Fyrsta atriðið er nr. 9: Þörf að stunda ódæmigerða, andfélagslega hegðun og kynfrávik. Þar sem grunnhugmyndir hópsins byggðu einna helst á hugmyndum um afbrigðilegt kynlíf má velta því fyrir sér hvort að hópurinn skori stig á þessu atriði.

Næsta atriði sem að hópurinn skorar á er nr. 16: Þörf fyrir mikla samkennd með öðrum hópmeðlimum. En hópmeðlimir áttu það flestir sameiginlegt að eiga við einhverskonar sálræn vandamál, eða vera sálfræðingar. Mikið var um kynferðislegt samband milli meðlima.  
Fólk kom í hópinn sjálfviljugt, átti sér kannski ekki sama stað annars staðar eða fannst það ólíkt öðru fólki. Söfnuðurinn var samfélag fyrir fólk sem deildi umdeildum skoðunum en þar upplifði það sig hluta af heild. Eitthvað sem margir þeirra höfðu kannski ekki upplifað áður.

Síðasta atriðið sem að hópurinn skorar á er nr. 24: Dramatísk breyting á fjárhagsstöðu. Fólki innan hópsins var gert að greiða háar upphæðir til safnaðarins, sér í lagi í undir lokin til að fjármagna hina og þessa hluti sem leiðtogar hópsins töldu þarfa. Breyting á fjárhagsstöðu fólks hefur líklega verið mismikil eftir að þau gengu í hópinn þar sem fólk var mis vel efnað við inngöngu í hópinn en nánast fullvíst er að engin hafi gengið þaðan út efnaðari en sá hinn sami var þegar hann gekk til liðs við hópinn.

Mælikvarði 6: Félagsleg áhrif

Undanlát

Fólk var ekki neytt í söfnuðinn né hótað refsinga en margir þeirra sem komu var vísað þangað af sálfræðingum, sem þau litu upp til og treystu fyrir því að vita hvað væri þeim fyrir bestu. Söfnuðurinn var einstaklega heillandi fyrir fólk í viðkvæmri stöðu, sem vantaði félagsskap, samskipti og stöðugleika. Einnig þeir sem voru í fjárhagsvandræðum, vantaði samastað og þeir sem glímdu við geðrænan vanda. Þeir einstaklingar sem voru einstaklega meðtækilegir fyrir nýjum hugmyndum og fannst þeim kannski ekki passa inn í þann ramma sem samfélagið var á þessum tíma sóttust frekar í hópinn.

Innhverfing

Staðhæfingar fagmanna innan hópsins um að hefðbundið fjölskyldumynstur væri rót alls geðræns vanda var undirstaða grunnhugmynda hópsins. Hópmeðlimir voru allir sömu skoðunnar, allavega upp að vissu marki, annars væri hæpið að þau hefðu gengið í söfnuðinn. Eftir að ganga í hópinn og vera umkringd fólki fólki með sömu viðhorf urðu þessari hugmyndir og skoðanir sterkari. Sálfræðingar sem vísuðu fólki á hópinn voru innilega samskoðunar og sannfærðu fólk um þessar skoðanir áður en það gekk í hópinn þar sem enginn var neyddur til að koma.

Samsömun

Í söfnuðinum er frekar mikil skörun á milli samsömun og innhverfingu það er engin skýr lína sem kemur þarna á milli. Þar sem að þau voru nánast einungis í félagsskap annara hópmeðlima var erfitt að breyta ekki skoðunum sínum eða viðhorfum til að samsvara skoðunum annarra. Þrátt fyrir það að allir hafi gengið í hópin sjálfviljugir og gengist undir þessar reglur og skoðanir er augljóst að sumt fólk hafi farið að efast þessa hugmyndafræði með tímanum, þar sem að margir yfirgáfu söfnuðinn og töluðu á móti þessari hugmyndafræði eftir að þau gengu út.

7-8. Mælikvarði 1: DSM-5

Á þessum tíma sem Saul stofnaði stofnunina stóð hippatímabilið sem hæst, og því var hugmynd hans ekki það frábrugðin samfélagum hugmyndum. Þó að hann hafi stofnað söfnuðinn og verið eins konar leiðtogi hópsins var fólkið allt sömu skoðunar og hann og var hann ekki sá eini sem var hátt settur innan hópsins. Tilmælin til þess að stunda kynlíf með mörgum og mörgum sinnum í viku voru þó frekar ströng, og frábrugðin “frelsinu” sem fylgdi hippatímabilinu. Vegna þess erum við ekki vissar hvort sanngjarnt sé að greina hann með einhverjar geðraskanir en ef þess þyrfti þá yrðu eftirtaldar fyrir valinu:

Ótilgreind kynfráviksröskun, flokkur 19.10.

Þar sem að maðurinn stofnaði sértrúarsöfnuð byggðan á hugmyndafræði um afbrigðilegar kynlífsathafnir var hann líklega með einhverskonar: Ótilgreinda kynfráviksröskun, flokkur 19.10. Í sálfræðitímum hjá honum var mikið tal og hvatning til kynlífs, en hann var þó ekki að stunda kynlíf með skjólstæðingum en okkur skilst að það hafi þó gerst á einhverjum tímapunkti, hann skipti líka þó nokkuð um konur og var alls giftur í fimm skipti.

Vitglöp vegna síðkomins alzheimers, flokkur 17.2.2.

Með aldrinum þá glímdi hann við Alzheimer og breyttist mikið við það og varð ofbeldisfullur og reiður. Það hafði hrakt fólk frá samfélaginu og með dauða hans flosnaði hópurinn upp. Því getum við greint hann með Vitglöp vegna síðkomins alzheimers, flokkur 17.2.2.

Áráttu-þráhyggjuröskun, flokkur 6.1.

Þar sem Saul var virkilega upptekinn af reglum og siðum sem giltu innan samfélagsins mætti velta því fram hvort að hann hafi mögulega verið með Áráttur-þráhyggjuröskun, flokkur 6.1. Hann var virkilega skipulagður og sveigjanleiki var lítill þegar kom að reglunum í hans huga. Auðvitað getum við ekki sagt það fyrir víst að þetta hafi verið gert með því markmiði að draga úr kvíða en áhugavert er að velta þessu fyrir sér.

9.-10. Mælikvarði 2: Persónuleikaraskanir

B klasa Persónuleikaröskunin: 18.2.4 Sjálfhverf persónuleikaröskun

Segja má að Saul hafi haft langvarandi hegðunarmynstur mikilmensku að hluta til. Með tímanum og aukinni vinsæld á skoðunum hans jókst sjálfsálit hans. Hann þarfnaðist líklega aðdáunar, þar sem að skjólstæðingum var skikkað til að fara í sálfræði tíma til hans, eða annars sálfræðings. Saul notaði persónuleg sambönd sín til að sannfæra fólk í sálfræðimeðferðir til sín. Hann skorti að einhverju leyti samhyggð þar sem að hann leyfði foreldrum ekki að vera með börnum sínum nema í 1-2 klst á dag, og hvatti þau til að senda börnin burt. Sjálfur átti hann þó börn og hafa börn hans lýst honum sem góðum pabba. Hann sýndi þó ekki neina öfundsýki, né hroka í hegðun eða viðhorfum. Hann trúði ekki að hann væri “sérstakur,” og var ekki upptekinn við að finna ást, völd eða árangur.

C klasa Persónuleikaröskunin: 18.3.3. Áráttu-þráhyggju persónuleikaröskun

Saul var mjög samviskusamur, reglufastur og fremur ósveigjanlegur með gildi sín í samfélaginu sem að hann stofnaði. Hann byggði það á  þessari hugmynd að fólk ætti að stunda fjölkvæni til að losna við geðrænan vanda og fylgdi því fast eftir. Hann var mjög upptekinn af þessari hugmyndafræði og kerfi sínu innan samfélagsins og ef fólk fylgdi því ekki eftir hefði það hafa slæmar afleiðingar fyrir það. Saul var óeðlilega upptekin af þessu samfélagi og mætti segja að það hafi komið niður á mannlegum samskiptum við aðra sem ekki voru í söfnuðinum. Hann átti nánast aðeins í samskiptum við þá sem voru innan samfélagsins voru mætti segja að hann hafi kannski verið fremur veruleikafirrtur.

Heimildir

1. https://gothamist.com/arts-entertainment/inside-the-rise-fall-of-a-1970s-upper-west-side-cult 

2. https://www.youtube.com/watch v=DDnYPaZ3YjM&t=680s&ab_channel=SerialKilling%3AAPodcast

3. https://podtail.com/en/podcast/sinister-societies/the-psycho-sexual-sullivanians/ 

4. https://en.wikipedia.org/wiki/Saul_B._Newton           

5. https://sites.psu.edu/tesskehoercl/2018/12/02/the-sullivanians/

6. https://open.spotify.com/episode/7wggsWxTPTQzSZmepuRpwG?si=7b69b6738be94907

7. https://open.spotify.com/episode/5F4tGndSH9GZUutmh1Abnf?si=93a3b20138ff4c12

8. https://www.ranker.com/list/saul-b-newton-sullivan-institute-cult/jodi-smith

9. https://ilovetheupperwestside.com/inside-an-upper-west-side-sex-cult-the-sullivanians/

Griselda Blanco - Cocaine Cowboys

Alma Einarsdóttir, Birta Líf Haraldsdóttir & Ellen Ósk Valtýsdóttir

 1. Myndun hópsins

Griselda Blanco, einnig þekkt sem Svarta Ekkjan (e. black widow) og Guðmóðir Kókaíns (e. cocaine godmother), ólst upp við mikla fátækt, en hún stundaði smáglæpi frá barnsaldri. Hún var aðeins 11 ára þegar hún framdi morð í fyrsta skipti, en talað er um að fórnarlamb hennar hafi verið barn úr næsta hverfi sem hún rændi til að fara fram á lausnarfé en skaut síðan. Þegar hún var unglingur giftist hún manni sem stundaði einnig smáglæpi og eignaðist hún með honum 3 börn, en hann var myrtur og er talið að hún hafi skipulagt morð hans. Það var þó ekki fyrr en hún kynnist Alberto Bravo sem boltinn fór að rúlla. Alberto Bravo var eiturlyfjasali sem opnaði dyr fyrir Blanco inn í heim kókaíns. Parið seldi kókaín í Kólumbíu en byrjaði fljótlega að flytja kókaín til Bandaríkjanna, þar sem þau settust að, og seldu kókaín með miklum hagnaði. Árið 1975 var gefin út handtökuskipun á Blanco sem flúði þá til Kólumbíu ásamt Bravo, en sama ár grunaði Blanco að Bravo væri að stela peningum sem leiddi til skotbardaga og dauða Bravo. Blanco er einnig talin hafa drepið þriðja manninn sinn og því fékk hún gælunafnið Svarta Ekkjan (e. black widow).

Griselda Blanco með tveimur drengjum.

Griselda Blanco kunni vel við sig sem glæpamaður, til dæmis skírði hún einn son sinn eftir glæpaforingja í Godfather, Michael Corleone. Hún hélt einnig mikið upp á þennan ríkulega lífsstíl, lúxus heimili, stórar veislur og annað slíkt. Seinna, á 8. áratugi 20. aldar, flutti Blanco aftur til Bandaríkjana, í þetta skipti til Miami. Eftir að hún flutti til Miami fékk hún gælunafnið: Godmother of cocaine vegna þess að ekkert stöðvaði hana. Hún drap þá sem í vegi hennar urðu og varð hún meðal ríkustu eiturlyfjasölum í heimi. Griselda Blanco var ekki eini stóri eiturlyfjasalinn á þessum tíma en einnig má nefna Falcon bræðurna, Sal Magluta, Rafael Cardona Salazar og fleiri. Á þessum tíma var mikið um innflutning á kókaíni í Miami en þetta tímabil var þekkt sem: Miami drug war. Það tímabil byrjaði þegar skotárás átti sér stað í Dadeland Mall þann 11. júlí 1979. Þar skutu tveir Kólumbíumenn tvo menn í vínbúð en lögreglumaður gaf málinu nafnið: Cocaine cowboys. Út frá þessu varð mikil spenna í Miami milli eiturlyfjasala, lögregluþjóna og stjórnmálamanna svo eitthvað sé nefnt.

2. Glæpur hópsins

Cocaine Cowboys er yfirheiti á glæpamönnum í Miami frá 1979-1989 sem fluttu inn og seldu kókaín í Bandaríkjunum. Það fylgdu þessu einnig mikið af morðum, bæði á glæpamönnum en einnig almenningi sem varð óvænt á vegi þeirra.

3. Mælikvarði 5: CCM

142.01: Pólitísk morð

Við myndum telja líklegt að þessi tegund öfgahópsmorða ætti best við í tilfelli Cocaine Cowboys, þar sem þeir voru að flytja inn og selja kókaín sem er auðvitað lífsspeki sem er róttæk og andstæð ríkjandi valdhöfum. Það var (og er) kolólöglegt að flytja inn og selja þessi efni, þannig þau voru algjörlega að fara gegn lögum og reglum með því að stunda þetta líferni.

4. Mælikvarði 3: Heilaþvottur

Er niðurbrotsþrep?

Það er ekki endilega hægt að kalla það niðurbrotsþrep, þar sem meiri líkur eru á því að stjórnendur (þ.m.t. Blanco) hafi reynt að ná til þeirra sem áttu bágt eða voru að reyna að hafa í sig og á með því að upphefja þennan lífstíl við þá og ná þeim þannig á sitt band. Það er ólíklegt að það hafi verið staðfast brotið þá sem komu til greina niður til að ná þeim á sitt band, en frekar reynt að ná til þeirra með loforðum um betra líf.

Er breytingaþrep?

Líklega hefur hún staðið í hótunum, hvatt þá til að gera það sem hún þurfti að fá þá til að gera fyrir sig, og þeim hótað öllu illu ef þeir stóðu ekki undir hennar væntingum og þeim bent á hvernig líf þeirra gæti verið ef þeir bara stæðu við sitt.

Er uppbyggingarþrep?

Já, eftir því sem undirmenn Blanco unnu meira fyrir hana, s.s. flytja inn og selja fíkniefni og myrða þá sem hún vildi feiga, hafa þeir væntanlega hækkað í “tign” hjá henni og öðlast traust hennar, ásamt því að öðlast frekari tekjur.

5. Mælikvarði 4: 25 Norris atriði

1. Sjarmerandi leiðtogi: Griselda Blanco sem leiðtogi var með skýra stefnu í sínum málum, annars hefði hún aldrei náð þeim hæðum sem hún náði og mikið af fólki sem vildi vinna fyrir hana. Það er þó ekkert um hvort hún hafi skyggt á markmið, trú og skilning annara á þessari leið en möguleikinn er alveg til staðar.

2. Þörf fyrir dramatíska og eldfima útrás: Meðlimir Cocaine cowboys gátu auðveldlega réttlætt fantasíur um blóð, dauð og sársauka þar sem ofbeldi er stór hluti undirheima starfseminnar. Það sem einkenndi Griseldu Blanco og Cocaine cowboys voru svokölluð: drive-by morð á mótorhjólum sem þau í rauninni “fundu upp” í ákveðnum skilningi, en það liggur auðvitað ákveðin dramatík yfir þeirra aðferð.

3. Vaxandi reiði: Margir sem ganga inn í sértrúarhópa sem snúa að glæpastarfsemi eiga sér mikla fortíð, það er því mjög líklegt að einstaklingar hafi lengi safnað upp reiði og loksins fengið að beita henni í ákveðnum tilgangi (í þágu hópsins), sem gæti vel verið málið í þessum hópi.

4. Andfélagslegur persónuleiki sem skapaður er vegna einhverskonar höfnun frá einhverjum sem stendur manni nærri: Eins og komið var inn á áðan þá eiga margir sér misjafna fortíð, t.d. að missi nákomna, erfiða æsku, ofbeldi af höndum nákominna og slíkt. Mögulega leitar þetta fólk í sértrúar- eða glæpahópa eins og cocaine cowboys sem byggist mikið á nánum tengslum og oft talað um sem fjölskyldur vegna þess að fólk er að reyna finna sér nýja fjölskyldu í stað þeirrar brotnu.

5. Afstaða fjölskyldu til ósveigjanlegrar, eftirgefanlegrar bókstafstrúar: Á ekki við þar sem það er lítið um trú á krafta og yfirnáttúrulega hluti meðal glæpahópsins.

6. Þörf einstaklings til að ná völdum í óvinveittum heimi: Margir meðlimir ólust líklega upp í fátækt og lítið um völd í þeim aðstæðum. Það að komast inn í cocaine cowboys gefur þeim færi á að upplifa völd, t.d. með því að eignast peninga.

7. Þörf fyrir öruggt umhverfi til að nota lyf saman og að nota þau á einstaklingsgrundvelli: Þetta á vel við cocaine cowboys, enda byggist glæpahópurinn á sölu kókaíns en það fylgir sölunnni alltaf einhver neysla. Í glæpahópnum ætti að vera frekar öruggt umhverfi til þess að innbyrða efni, þar sem litlar líkur væru á ónýtum eiturlyfjum þegar þau stunda innflutninginn sjálf.

8. Þörf fyrir dópsölu: Þetta á einstaklega vel við, þar sem Cocaine cowboys er glæpahópur sem að byggist á dópsölu, þá sérstaklega kókaíni og grasi.

9. Þörf að stunda ódæmigerða, andfélagslega hegðun og kynfrávik: Engar sögur eru að finna um sadómasókisma, mánnát, át á úrgangi eða vampírisma meðal Cocaine cowboys en ekki er hægt að útiloka að einhvað slíkt hafi átt sér stað, en það tíðkaðist þó ekki og var ekki hluti af glæpahópnum.

10. Þörf fyrir útrás neikvæðra skapandi hvata: Ofbeldi meðal hópsins jókst mikið og var mikið vandamál í Miami á þessum tíma, morð var bara hluti af þessu og snerist ekki bara um neikvæða útrás heldur var oft mikil yfirlýsing á bakvið morðin.

11. Skortur á framtíðartrú: Framtíðartrú var ekki hluti af Cocaine cowboy glæpagenginu, það var lítið hugsað út í trúarbrögð og framtíðinna. Þeirra starfsemi gekk meira út á hagnað vegna dóp sölu og að leyfa engu að stoppa sig.

12. Þörf á að eiga við innri djöfla: Þetta á ekki endilega við um Cocaine cowboys, en það gæti mögulega verið að þeir meðlimir sem stunduðu eiturlyfjanotkun af kappi hafi fengið einhverskonar ranghugmyndir vegna neyslu og þá hefðu þeir kannski getað leitað til félaga sinna innan hópsins sem voru kannski á sama stað. Það eru hins vegar ekki til nein gögn sem sýna fram á það þannig þetta eru bara okkar vangaveltur.

13. Áráttukenndir helgisiðir: Morðin má túlka sem ákveðinn helgisið, það að keyra framhjá á mótorhjólum og skjóta aðila varð mjög einkennandi fyrir hópinn.

14. Þörfin á að losna undan sektarkennd: Oft við það að ganga í svona hópa er auðveldara að réttlæta glæpi fyrir sjálfum sér með því að segja að allt sem þau geri sé í þágu hópsins og losna þannig undan sektarkennd. Einnig það að vera sagt fyrir verkum getur auðveldað einstaklingum að losna við sektarkennd.

15. Þörf til að æfa töfrahugsun: Cocaine cowboys var ekki trúaður glæpahópur og hafði ekki trú á töfrum.

16. Þörf fyrir mikla samkennd með öðrum hópmeðlimum: Bræðra/systralag er mjög stórt í dópheiminum, þetta er oft eins og litlar fjölskyldur þar sem allir standa saman og vernda hvern annan. Það var mjög líklega nákvæmlega þannig í Cocain cowboys. Í svona bræðra/systralagi og litlum fjölskyldum verða sambönd oft verulega náin og leiða stundum til kynferðislegs samband, en við höfum engar áreiðanlegar upplýsingar um hvernig það var hjá Cocain cowboys.

17. Dramatísk breyting á persónuleika eða geðlagi: Ekki nægilegar upplýsingar til svo hægt sé að segja hvort þetta passi við eða ekki. Vitum ekki hvort að fólkið sem gekk inn í glæpahópinn varð fyrir miklum breytingum á persónuleika eða geðlagi við það eitt að ganga í hópinn.

18. Uppteknir af dauða: Það fylgir glæpagenginu mikið ofbeldi og meðlimir gera sér grein fyrir hættunni sem fylgir því að taka þátt, það að ganga inn í þetta glæpagengi fylgir því að beita ofbeldi og verða fyrir ofbeldi, fremja morð og slíkt. Það má því segja að fólk verði meira upptekið af dauðanum en annars.

19. Tapa frelsi viljans: Það að ganga inn í glæpahóp eins og Cocaine cowboys fylgir oft að tapa frelsi viljans, þú svarar til leiðtoga og skrifar þannig svolítið eigið frelsi í burtu. Flestir sem fara inn í glæpahópa eins og Cocaine cowboys festast og eina leiðin út er dauði.

20. Stöðug hlustun á þungarokk, speed metal, dauðarokk eða iðnaðartónlist: Þungarokk er ekki einkennandi tónlist fyrir dóp heiminn og þar með ólíklegt að það hafi átt við cocaine cowboys. Líklegra væri að rapp eða spænsk tónlist hafi einkennt hópinn þar sem flestir átti ættir að rekja til Kólumbíu og rapp fylgir oft dóp heiminum.

21. Mikill áhugi á nýaldar lesefni eða á yfirnáttúrulega sviðinu: Lesefni og yfirnáttúrulegir hlutir eiga ekki við Cocaine cowboys.

22. Stöðugur áhugi á hlutverkaleikjum, þar sem hópmeðlimir taka á sig hlutverk í leiknum og gera að sínum: Ekki nægilegar upplýsingar til staðar. Við vitum ekki hvort fólk var sett í verk eða hvort það tók þau að sér, líklegt var þetta samblanda af hvoru tveggja. Fólk kom inn í glæpagengið til að selja dóp og græða pening, en þegar það kom að morðum er líklegt að einhverjir hafi verið skyldaðir í þau störf.

23. Ýkt samsömum við hugmyndir um yfirburði ákveðinna kynþátta: Á ekki við, þar sem meðlimir Cocaine Cowboys voru af ólíkum kynþáttum.

24. Dramatísk breyting á fjárhagsstöðu: Þetta á mjög vel við Cocaine cowboys, það fylgir því mikið peningaflæði af svörtum peningum sem einstaklingar geta ekki útskýrt. Einnig er erfitt fyrir meðimi að halda í aðrar vinnur þar sem glæpastarfsemin tekur mikinn tíma og oft á óreglulegum tímum.

25. Hatur á kristinni trú: Það er ekki fjallað um hatur á trú í kringum Cocaine cowboys, ólíklegt er að það ríki hatur á kristinni trú þar sem margir meðlimir Cocaine cowboys eiga rætur að rekja til Kólumbíu en þar er kristin trú mjög stór og því líklegt að meðlimir Cocaine cowboys hafi margir verið kristinnar trúar, án þess að vera helteknir af trú sinni.

6. Mælikvarði 6: Félagsleg áhrif

Undanlát

Meðlimir hópsins gætu hafa látið undan annars vegar vegna hræðslu og hótanna um refsingu stjórnenda, en líklegra er að loforð um öfluga umbun hafi fengið meðlimi til að gangast í lið við þá í upphafi, t.d. loforð um himinháar fjárhæðir og að þeir séu undir verndarvæng stjórnenda sinna svo lengi sem þeir geri það sem þeir eru beðnir um.

Innhverfing

Það er ekki ólíklegt að til að byrja með hafi meðlimir ekki alveg trúað að það sem þeir voru að gera væri rétt, t.d. að myrða annað fólk, en með tímanum er líklegt að allavega einhverjir hafi farið að raunverulega trúa því að það sem þeir gerðu væri í lagi í þágu málefnisins og þar með eru viðhorf þeirra orðin innhverfð.

Samsömum

Áður en fólk kom inn í hópinn voru þau kannski að leita að hóp með sömu viðmið og þeir höfðu. Hjá Cocaine cowboys voru það sem dæmi mikill peningur og fólk áttaði sig kannski ekki á því hvað væri almennilega í gangi fyrr en of seint. Þegar fólk var komið inn í þetta þá var ekki hægt að hætta við og smátt og smátt byrjar fólk að reyna líkjast hver öðrum, eða byrjar ósjálfrátt að verða líkari og líkari hópnum. Hér gæti sem dæmi fólk byrjar að líkjast hópnum svo þeir muni ekki falla út úr hópnum og eiga á þeirri hættu að verða myrt.

7-8 Mælikvarði 1: DSM-5

Áfallastreituröskun 7.3.

Skilgreiningin á Áfallastreituröskun er: “að viðkomandi verði vitni að raunverulegum eða hótuðum dauða, alvarlegu slysi, eða kynferðislegu ofbeldi á 1 (eða fleiri) máta.” Eitt atriði er bein upplifun áfalls/áfalla, en það á vel við Griseldu þar sem hún varð fyrir miklu ofbeldi í æsku, oft í formi kynferðisofbeldis, af kúnnum móður sinnar sem var vændiskona. Það er einnig talað um að Griselda hafi síðan sjálf byrjað að stunda vændi á unga aldri. Einkenni hennar falla inn í: “neikvæð breyting á hugarstarfi og skapi í tengslum við áfallið/áföllin, sem hefjast eða versna eftir að áfallið/áföllin eiga sér stað, eins og fram kemur í 2 (eða fleiri) af eftirfarandi.” Það er ekki ólíklegt að hún hafi upplifað viðvarandi og ýtar neikvæðar tilfinningar eða væntingar gagnvart eigin sjálfi, öðrum eða um heiminn, þar sem hún gæti hafað upplifað sig sem vonda og hefur þá kannski farið að lifa bara eftir því hugarfari. Einnig hefur maður það svona á tilfinningunni að hún hafi verið með viðvarandi neikvætt tilfinningaástand, þar sem maður hlýtur að vera ansi reiður til að láta myrða hundruði manns og reiði er oft ansi sterkt stjórnunartól sem hún hlýtur þá að hafa nýtt sér í sinni valdastöðu.

Hegðunarröskun - 15.3.

Skilgreiningin á Hegðunaröskun er: “Síendurtekin hegðun sem felur í sér brot á réttindum annarra. Algeng dæmi eru ofbeldi…”. Þessi skilgreining passar verulega vel við Griseldu þar sem hún drap og lét drepa fullt af fólki og niðurlægði og hótaði enn fleirum.

Kókaín Víma - 16.5.1.

Röskun sem felur í sér að Kókaín sé nýlega innbyrt og klínískt merkjanlega miður uppbyggilegar hegðunar og sálfræðilegar breytingar sem á sér stað á meðan eða, rétt á eftir, efnainntöku. Griselda var náttúrulega að smygla helling af þessu efni inn til Bandaríkjanna og selja það og því alls ekki ólíklegt að hún hafi einnig notað efnin, en staðreyndin er sú að það er rosalega lítið vitað um það hvernig karakter Griselda var, fyrir utan það að hún var kaldrifjaður eiturlyfjasali sem hikaði ekki við að láta drepa fólk ef það hentaði henni.

9-10. Mælikvarði 2: Persónuleikaraskanir

18.2.4. - Sjálfhverf persónuleikaröskun

Ekki eru miklar upplýsingar um Griseldu eða hvernig hún var sem persóna, en við teljum að Sjálfhverf persónuleikaröskun passi best við hana. Það hljómar eins og hún hafi haft ofvaxið sjálfsálit og að hún hefði verið upptekin að því að ná meiri og meiri völdum. Við vitum að hún notaði aðra til að ná eigin markmiðum, lét aðra drepa fyrir sig, lét aðra selja dóp fyrir sig og fleira. Hana skorti hluttekningu og hugsaði því ekki út í tilfinningar annarra. Einnig teljum við, út frá því sem við lásum, að hún hafi sýnt hroka eða drambsýni í hegðun sinni og viðhorfum. Hún var greinilega sjálfhverf og siðleysingi.

Lögreglumynd af Griseldu Blanco.

Andrew Tate og Hustlers Kult

Jóhanna Karen Jónsdóttir & Steinþór Örn Helgason

Nafn Hópsins

Sértrúar/glæpa hópurinn sem fjallað verður um hér að neðan gengur ekki formlega undir neinu sérstöku nafni fyrir utan leiðtoga þess, þ.e. Andrew Tate. Hann er þó með áskriftarsíðu sem kallast Hustlers University sem mætti vera viðeigandi nafn fyrir glæpa hópinn.

1. Myndun hópsins

Andrew Tate hefur verið í fjölmiðlum frá árinu 2005 en hann byrjaði ferilinn sinn sem kickboxing bardagamaður. Þar keppti hann í hæstu deildum og vann sér inn nokkra titla. Á árunum sem fylgdu nýtti Andrew sér frægð bardagaíþróttarinnar til þess að reyna koma sér á framfæri sem raunveruleikastjarna. Hann tók þátt í sjónvarpsþáttunum Big Brother en var síðan rekinn úr þeim aðeins 6 dögum síðar vegna mótlætis frá áhorfendum. Hann hafði sýnt af sér mikla fordóma í garð kvenna, hinsegin fólks og var að auki undir rannsókn lögreglu vegna meintrar líkamsárásar. Andrew hefur síðan þá haldið uppi vefsíðu þar sem hann kennir áskrifendum að afla sér fjár á óhefðbundinn máta. Einnig notar hann samfélagsmiðla til þess að auka fylgi sitt og dreifa “boðskap” sínum sem betur kallast hatursorðræða. Á Youtube, Tiktok og Twitter t.d., hvetur hann fylgjendur sína til þess að dreifa myndböndum sínum áfram þannig að hann nái til sem flestra. Hann nær þannig sérstaklega til gagnkynhneigðra hvítra karlkyns ungmenna með stuðandi orðræðu sinni. Árið 2022 varð hann verulega þekktur og komst í fjölmiðla um allan heim fyrir að dreifa hatursorðræðu í garð kvenna, eitraðri karlmennsku og villandi upplýsingum.

Andrew Tate vekur athygli hvert sem hann fer.

2. Glæpur hópsins

Árið 2015 var Andrew ásakaður um nauðgun á tveim konum og líkamsárás gegn annarri í Bretlandi en var þó ekki fundinn sekur vegna skorts á sönnunargögnum. Árið 2022 fundust fjórar konur inn á húsi Tates í Rúmeníu þar sem þeim var haldið föngum. Í desember 2022 var Andrew, ásamt bróðir sínum Tristan, handtekinn vegna gruns um naugðun og mannsal.

Andrew hélt uppi klámssíðu þar sem hann fékk konur til þess að koma fram naktar og framleiða klámefni í gegnum vefmyndavél. Hann fékk konurnar til þess að gera þetta með því að lofa þeim ást og umhyggju í rómantísku ástarsambandi.

Andrew Tate handtekinn í Rúmeníu.

3. Mælikvarði 5: CCM

Þessi mælikvarði á ekki við um þennan sértrúarsöfnuð þar sem hópurinn sjálfur hefur ekki gerst sekur um glæpi, hvað þá morð, enn sem vitað er.

4. Mælikvarði 3: Heilaþvottur

Sértrúarsöfnuðurinn hans Andrew Tates er tvíþættur; annars vegar konurnar sem hann misnotar valdastöðu sína gegn og hinsvegar fylgjendur hans á samfélagsmiðlum sem hann heillar með hatursáróðri sínum. Ekki er hægt að fullyrða hvernig Andrew Tate hefur komið fram við konurnar sem hafa verið að vinna fyrir hann og með honum í sambandi en útfrá þeirra og hans eigin frásögn er hægt að draga nokkrar ályktanir um þennan kvarða.

Fórnarlömb:

Þrep 1: Niðurbrotsþrepið

Konurnar sem Andrew Tate hefur misnotað í gegnum tíðina hafa verið beittar líkamlegu og andlegu harðræði. Hann hefur viðurkennt að neita þeim að fara út úr húsi án hans og einangrað þær með því að neita þeim að hitta vini og fjölskyldu. Samkvæmt hans og þeirra eigin orðum mega þær ekki fara út að skemmta sér né fara út að borða svo eitthvað sé nefnt.

Þrep 2: Breytingaþrepið

Andrew lofar þeim konum sem hann er að sofa hjá og fær til þess að framleiða klámefni að hann muni giftast þeim og elska þær. Hann lætur þær trúa því að sambandið þeirra sé dýpra en það er í raun og veru. Hann heldur því áfram að einangra þær með því að t.d. taka vegabréf þeirra. Þær eru sífellt skammaðar af honum fyrir þeirra lífstíl. Með því að lofa þeim öllu fögru byrja þær að eygja sér leið úr erfiðleikunum.

Þrep 3: Uppbyggingarþrepið

Andrew umbunar þeim fyrir kynlíf og framleiðslu á klámefni m.a. með húsnæði og fæðu. Einnig umbunar hann þeim konum sem eru í uppáhaldi hjá honum með því að auglýsa þær sem kærustur sínar. Þær fá að ferðast með honum og vera með honum meira og eru því “betur settar” en hinar konurnar. Þær eru þó allar ennþá undir ströngu eftirliti og merkir hann þær jafnvel sem sín eigin eign með húðflúrum.

Fylgjendur:

Þrep 1: Niðurbrotsþrepið

Andrew talar sífellt niður til fylgjenda sinna og beitir þá þannig andlegu harðræði með orðum sínum. Einangrun fylgjenda hans felst einna helst í því hvernig reiknirit (e. algorithm) forrita líkt og TikTok og Youtube byrja að sýna þeim meira efni eftir hann og efni sem hefur sömu skilaboð og hans. Þannig festast þeir í vítahring og skoðanir þeirra byrja að endurspegla hans eigin. Þar sem samskipti og samband Andrews og fylgjenda hans er að mestu leyti rafrænt og einhliða er því ekki mikið líkamlegt harðræði til staðar.

Þrep 2: Breytingaþrepið

Hann fær fylgjendur sína til þess að skammast sín fyrir hegðun sína, t.d. fyrir að fá ekki nógu mikið kynlíf, eiga ekki nóg af peningum/eignum og að lifa sínu lífi öðruvísi en hann gerir sjálfur. Hann smánar fylgjendur sína með því að kalla þá illum nöfnum. Hann lofar þeim mun betra lífi ef þeir taka upp hans lífstíl og fylgja hans ráðum í samskiptum við kvenfólk, í viðskiptum og í starfsferli. Með því að horfa á og lesa mikið efni eftir hann byrja fylgjendur þannig að sjá fyrir sér “betra líf.”

Þrep 3: Uppbyggingarþrepið

Með því að taka upp lífstíl og hegðun Andrews þá byrja fylgjendur hans að taka orðum hans inn á sig eins og hann sé að hrósa þeim þar sem hann lofar aðeins þeirri hegðun sem fylgir hans eigin gildum. Þeir sem kaupa sig inn í námskeiðin sem hann kennir og horfa á hans efni fá þannig raunverulega kennslu um hvernig á að vera “alvöru karlmaður.” Andrew hefur einnig náð að sannfæra aðrar samfélagsmiðlastjörnur um að lifa hans lífstíl og fá þá til þess að dreifa hans boðskap. Þannig öðlast þeir hans vinskap. Á endanum fá þeir sérstök verkefni frá Andrew sem segja til um þeirra stöðu innan söfnuðsins. Með því að ná þessum einstaklingum á sitt vald öðlast hann meira fylgi.

5. Mælikvarði 4: 25 Norris atriði

Okkur finnst Norris skalinn einungis eiga við fylgjendur hans en ekki fórnarlömb þar sem þetta á helst við boðskapinn sem hann dreifir. Af 25 atriðum eiga 12 atriði við:

1. Sjarmerandi andfélagslegur leiðtogi.

2. Þörf fyrir dramatíska og eldfima útrás.

3. Vaxandi reiði.

4. Andfélagslegur persónuleiki sem skapaður er vegna einhvers konar höfnunar frá einhverjum sem stendur manni nærri.

6. Þörf einstaklings til að ná völdum í óvinveittum heimi.

9. Þörf að stunda ódæmigerða, andfélagslega hegðun og kynfrávik.

10. Þörf fyrir útrás neikvæðra skapandi hvata.

12. Þörf á að eiga við innri djöfla.

14. Þörfin á að losna undan sektarkennd.

16. Þörf fyrir mikla samkennd með öðrum hópmeðlimum.

17. Dramatísk breyting á persónuleika eða geðlagi.

24. Dramatísk breyting á fjárhagsstöðu.

Því má draga fram þá ályktun að Norris skalinn passar nokkuð vel við þennan sértrúarsöfnuð ef notast er við eftirfarandi mælikvarða:

0-10 = Passar illa.

11-15 = Passar nokkuð.

16-20 = Passar vel.

20-25 = Passar mjög vel.

6. Mælikvarði 6: Félagsleg áhrif

 

Undanlát

Á betur við fórnarlömb hans en fæstir eru alveg sammála Tate til þess að byrja með. Hann notar umbun og refsingar gegn sínum fórnarlömbum með því að einangra og ráðskast með þær þær þar til þær treysta honum.

InnhverfinG

Á mjög vel við bæði fylgjendur og fórnarlömb hans þar sem þau byrja að taka inn boðskapinn hans sem hann dreifir sem sannleika.

Samsömun

Þegar að boðskapnum hefur verið dreift byrjar fylgjendur og fórnarlömb hans að fylgja hans lífstílsvenjum og dreifa boðskap hans sjálfstætt. Því á þessi liður mjög vel við.

7-8. Mælikvarði 1: DSM-5

Barnahneigð

Andrew hefur viðurkennt Barnahneigð sína með því að tala um hvernig hann telur eðlilegt að allir karlmenn girnist táningsstelpur í stað fullorðna kvenna. Hann hefur einnig viðurkennt að hafa átt í óviðeigandi samskiptum við ólögráða stelpu. Einnig hefur bróðir hans stært sig yfir kynferðislegu sambandi hans við 16 ára stelpu sem Andrew fannst vera eðlilegur hlutur. Andrew uppfyllir formlega skilgreiningu á barnahneigð að einhverju leyti, þ.e. að hann hefur talað um hvernig hann hefur átt í óviðeigandi samskiptum við barn þegar hann var í kringum 30 og hún var á táningsaldri (Skilyrði B og C).

Hegðunarröskun

Andrew er með bjagaðar hugmyndir um hvað er rétt og rangt í heiminum. Hann hefur m.a. brotið gegn mörgum konum og sýnt mikla árásarhneigð. Andrew uppfyllir skilgreiningu A á Hegðunarröskun, þ.e. endurtekið og viðloðandi hegðunarmynstur þar sem brotið er á réttindum annarra eða brotið á aldursviðeigandi félagslegum viðmiðum/reglum seinustu 12 mánuði, með minnst 1 einkenni seinustu 6 mánuði. Þetta á vel við Andrew þar sem hann situr nú inni vegna kynferðisglæpa.

Sadismi

Andrew var ásakaður um nauðgun og líkamlegt ofbeldi gegn konum. Hann uppfyllir því lið B í formlegri skilgreiningu á Sadisma, þ.e. að hann hefur beitt konur sálfræðilegum og líkamlegum kvölum án þeirra samþykkis. Því má álykta að hann uppfylli einnig skilgreiningu A, þ.e. að á minnst 6 mánaða tímabili fær hann endurteknar og sterkar kynhvatir eða sýnir hegðun þar sem sálfræðilegar eða líkamlegar kvalir á kostnað annara valda honum kynörvun.

AthyglisbrestUR og ofvirkniröskun

Andrew talar oft mjög hratt og mikið í viðtölum og segir hiklaust það sem hann er að hugsa. Hann virðist því vera mjög hvatvís. Hann drekkur 10-15 kaffibolla á dag og má því draga þá ályktun að hann noti kaffi til þess að róa sig. Andrew virðist sýna einkenni sem koma fram í skilgreiningu A: Langvarandi mynstur athyglisbrests og/eða ofvirkni/hvatvísi sem truflar virkni eða þroska. Erfitt er þó að fullyrða það þar sem það kemur hvergi fram í okkar heimildum.

9.-10. Mælikvarði 2: Persónuleikaraskanir

Sjálfhverf persónuleikaröskun

Andrew sýnir mörg einkenni Sjálfhverfrar persónuleikaröskunnar. Hann talar um sjálfan sig eins og hann sé mikilvægasta manneskja í heiminum og segir fylgjendum sínum að gera allt sem hann gerir, þá munu þau ná árangri í lífinu. Hann uppfyllir því skilgreiningu DSM-5 á sjálfhverfri persónuleikaröskun þar sem hann hefur m.a. ofvaxið sjálfsálit, er upptekinn af draumórum um ótakmarkaðan árangur og völd, þarfnast ýktrar aðdáunar, trúir því að hann sé sérstakur og einstakur og notar sér persónuleg sambönd.

Andrew Tate í essinu sínu. Takið sérstaklega eftir sveðjunni!

Andfélagsleg persónuleikaröskun

Þó það virðist líklegra að hann sé með hegðunarröskun og sjálfhverfa persónuleikaröskun, þá er einnig hægt að bera rök fyrir því að hann sé með Andfélagslega persónuleikaröskun. Þar sem Andrew hefur brotið mörgum sinnum á réttindum kvenna og virðir ekki lög og félagsleg viðmið er hægt að álykta að andfélagsleg persónuleikaröskun sé til staðar. Hann uppfyllir því skilgreiningu DSM-5 á andfélagslegri persónuleikaröskun þar sem hann m.a. Getur ekki haldið sig við félagsleg viðmið varðandi virðingu fyrir lögum, sýnir mikinn pirring og ofbeldishneigð og sýnir skeytingarleysi gagnvart öryggi annara. Einnig er mikill skortur á eftirsjá til staðar.

Heimildir

1. https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/12/30/tate_handtekinn_i_rumeniu/

2. https://en.wikipedia.org/wiki/Andrew_Tate#Criminal_investigations

3. https://www.thesun.co.uk/news/20968350/andrew-tate-women-not-allowed-leave-romania/

4. https://www.bbc.com/news/world-europe-64285341

David Koresh og Waco

Anna Júlía Magnúsdóttir, Eva María Thorarensen & María Nína Gunnarsdóttir

Kallað

David Koresh (fæddur: Vernon Wayne Howell), The Branch Davidians, The Waco tragedy.

1. Myndun hópsins

Hópurinn byrjaði að myndast þegar “Davidian hreyfingin” klauf sig frá Aðventista trúarsöfnuði með forystu Victor Houteff árið 1930. Hann keypti eign fyrir þetta trúaða samfélag í Waco, Texas, sem hópurinn er einnig kenndur við. Húsið var kallað Mount Carmel. Það sem var sérstakt við Davidians söfnuðinn var að þau trúðu á heimsendi. Eftir andlát Houteffs árið 1955 skiptist hópurinn og þeir sem eftir stóðu í Mount Carmel voru fylgjendur manns af nafninu Benjamin Roden. Það var ekki fyrr en 1981 þar sem umræddi Vernon Howell kom til sögu og varð hluti af Davidian hreyfingunni. Hann hélt því fram að hann væri sendiboði Guðs og gæddur spádóma hæfileikum, hann fékk sívaxandi vald innan safnaðarins. Hann náði fullu valdi á hópnum árið 1990, þegar sonur Benjamin Rodens fór í fangelsi fyrir morð, hann hefði getað orðið leiðtogi safnaðarins. Þegar Vernon var orðinn leiðtogi breytti hann nafninu sínu úr Vernon Wayne Howell  í David Koresh, þar sem hann taldi sig vera afkomandi Davíðs konungs úr Biblíunni og þar sem hann væri Siríus endurfæddur, sem var Biblíunafn konungs Persíu. Hópurinn hafði því verið lengi til staðar áður en Koresh kom til sögu, vert er að minnast á að harmleikurinn hefur mikið að gera með Koresh en alls ekki alfarið. Söfnuðurinn bjó við erfiðar aðstæður og hafði ekki aðgang að hita, rafmagni og erfitt aðgengi að mat. Söfnuðurinn hafði ekki lifað við strangar reglur en með tímanum urðu þær strangari og yfir siðferðisleg mörk einkum þegar Koresh tók til valda.

Koresh með safnaðarmeðlimum.

2. Glæpur hópsins

            Þegar David komst til valda í söfnuðinum skipaði hann meðlimum að lifa skírlífi og að byggingin skildi vera aðskilin eftir kynjum. Hann hélt því fram að hann væri með heilagt sæði og flest börnin urðu hans. Hann fór hinsvegar einnig að taka upp sambönd við börn og átti fjölda eiginkona en aðeins eina löglega. Hann gaf stúlkum allt niður í 10 ára stjörnu Davíðs sem merkti meðal annars að þær væru tilbúnar í að stunda kynlíf. Meðlimir söfnuðsins urðu áhyggjufullir og sögusagnir af kynferðisofbeldi fóru á kreik, en það var hinsvegar ekki ástæða rannsóknar hjá ATF. (sérdeild - tobacco and firearms - innan FBI) Söfnuðurinn trúði á Harmagedón, úrslitaorrusta við heimsendi og Koresh lagði mikið upp úr undirbúningi fyrir það. ATF heyrði af því að söfnuðurinn virtist vera að stofna skæruliðaher og voru með ólögleg skotvopn. Rannsókn þeirra leiddi til leitar- og handtökuskipunar. Á þessum tíma var samfélagið virkilega óöruggt þegar kom að sértrúarsöfnuðum sem ýtti enn frekar undir gang mála. Þann 28. febrúar, 1993 átti handtakan að eiga sér stað en þess í stað byrjaði mikil skothríð og margir særðust og nokkrir létust, ekki er vitað hver byrjaði skotárásina. FBI tók við málinu, þau notuðu allar brellur í bókinni, spiluðu liðlangann daginn háa tónlist og settu upp kastara sem lýstu upp húsið til þess að gera söfnuðinn svefnlausan. Þau stóðu í 60 klukkustunda samningsviðræðum en ekkert gekk, samtal svoru 899 manns að sitja um Mound Carmel. Að lokum þann 19. apríl, eftir 51 daga umsátur, sendi FBI skriðdreka með táragasi inn í húsið. Eldur kviknaði í Mount Carmel og 76 manns létust af 85 meðlimum Davidians safnaðarins, þ.á m. fjöldi barna. Ekki er víst hvernig eldurinn hafi kviknað né hvernig Koresh lést, hvort það hafi verið meðlimir safnaðarins sem kveiktu í eða afleiðingar gjörða FBI. Koresh var skotinn en ekki er víst hvort hann hafi framið sjálfsmorð eða einhver annar hafi skotið hann.

Mikil skotvopnaeign var helsta ástæða þess að FBI fór að skipta sér af hópnum.

3. Mælikvarði 5: CCM

Þar sem að ekki er vitað hvernig eldurinn varð til er erfitt að segja til um þennan mælikvarða. Þetta gæti mögulega verið nr. 143: Hópæsingarmorð, þegar hópæsingur fer úr böndunum og saklaus fórnarlömb verða fyrir barðinu. Í þessu tilviki gæti hópæsingur hafa átt sér stað sem varð til þess að eldur fór af stað og öll þessu fórnarlömb dóu.

Hins vegar ef David Koresh kveikti eldinn eins og orðrómur er um, gæti þetta fallið undir 141. Sértrúarmorð framið af einum meðlimi trúarhópsins.

4. Mælikvarði 3: Heilaþvottur

1. Niðurbrotsþrepið

Þrjú þrep eru í heilaþvotti. Í þessu tilviki er fyrsta niðurbrotsþrepið til staðar. Koresh einangraði hópinn, stjórnaði lífi þeirra og refsaði þeim. Eins og minnst var á var ekki rafmagn, hiti né aðgangur að vatni og miklar kröfur lagðar á að hlusta á predikunar hans í allt að 15 klukkustundir á dag. Konur máttu ekki mála sig né ganga með skartgripi og þurftu að hylja rassinn sinn. Hann setti strangar reglur á matarræði og ef einhver gerði eitthvað af sér var þeim refsað og þau skömmuð fyrir framan aðra. Þau voru einnig beitt líkamlegu ofbeldi og hvött til að beita ofbeldi sín á milli. Hann aðskildi einnig fjölskyldur ef honum fannst tengslin þeirra á milli betri en við sig sjálfan. Hann misnotaði börn kynferðislega og taldi sig vera með algjöra stjórn á öllum konum.

2. Breytingarþrepið

Annað þrep heilaþvottar, var einnig til staðar. Koresh var sífellt að tala um nýjar hugmyndir og í leit að fleiri hugmyndum, Mount Carmel átti að vera miðja nýja lífsins eftir Harmagedón. Meðlimir voru einangraðir og sífellt að heyra skammir og ofbeldi.

3. Uppbyggingarþrepið

Þriðja þrep heilaþvottar er uppbyggingarþrepið sem er mikilvægt þrep. Það var til staðar að einhverju leyti. Koresh lagði mikið upp úr tengslum sínum við fólk í söfnuðinum. Aðstæður safnaðarins voru ekki alltaf slæmar og þessi þróun gerðist yfir langan tíma. Þegar Koresh varð leiðtogi var hann búinn að sannfæra meðlimi að hann væri sendiboði Guðs bæði með gjörðum og orðum. Þær hliðar af Koresh urðu sjaldséðari og meðlimir mátu þess mikils þegar þær hliðar komu fram. Meðlimir safnaðarins hafa fundið fyrir vinsemd frá Koresh og lærðu mikið af honum. Þessi þrep hafa líklega farið í hring yfir nokkur ár.

Hann er sagður hafa sagt hópnum þegar það var verið að skjóta á þau: Farið út, fríkið út, skjótið marga áður en þið deyjið.

5. Mælikvarði 4: 25 Norris atriði

 Mælikvarði 4 er tékklisti með 25 atriðum til þess að meta hvort hópar séu hættulegir.

 1. Hvort leiðtoginn sé sjarmerandi og andfélagslegur: Í þessu tilfelli var leiðtoginn, Koresh svo sannarlega andfélagslegur. Hann var allavega nógu sjarmerandi og sannfærandi til þess að safna í nærrum því 900 manna hóp sem vildi fylgja honum og hans trú svo þetta fær 20 á skalanum.

2. Þörf fyrir dramatíska og eldfima útrás: Í þessu tilfelli er ekki mikið vitað um hegðun hópsins, og það lítur út fyrir að þau hafi verið frekar meinlaus. Það sem er vitað er að þau voru að undirbúa sig fyrir heimsendi og voru að safna t.d. vopnum. Það er vissulega ólöglegt og var það ástæðan fyrir að FBI taldi hópinn það hættulegan að það þyrfti að stoppa hann.

03. Vaxandi reiði: Ekki er vitað um að hópurinn hafi verið með einhverja sameiginlega reiði sem beint var að ákveðnum óvini. Eins og kom fram hér fyrir ofan voru þau að undirbúa sig fyrir heimsendi og hópuðust frekar saman af trúarlegum ástæðum heldur en vegna reiði, 5 á skalanum.

04. Andfélagslegur persónuleiki sem skapaður er vegna einhverskonar höfnun frá einhverjum sem stendur manni nærri: Þetta atriði á mjög vel um David Koresh þar sem að faðir hans fór frá móðir hans áður en hann fæddist og móðir hans fór síðan frá honum þegar hann var 4 ára. Þetta væri í kringum 24 á skalanum.

05. Afstaða fjölskyldu til ósveigjanlegrar, óeftirgefanlegrar bókstafstrúar: Móðir Koresh var mjög trúuð svo þetta á frekar vel við, í kringum 20 á skalanum.

06. Þörf einstaklings til að ná völdum í óvinveittum heimi: Koresh lýsti barnæsku sinni sem einmannalegri svo þetta gæti verið satt að hluta til, í kringum 15 á skalanum.

07. Þörf fyrir öruggt umhverfi til að prófa lyf saman og að nota þau á einstaklingsgrundvelli: Ekki kemur fram að hópurinn hafi verið að taka einhver lyf saman svo þetta atriði fær 0 á skalanum.

08. Þörf fyrir dópsölu: Engin dópsala fór fram hjá hópnum svo þetta fær 0 á skalanum.

09. Þörf að stunda ódæmigerða, andfélagslega hegðun og kynfrávik: David Koresh var sagður hafa verið sekur um barnaníð svo þetta á við um hann, 25 stig.

10. Þörf fyrir útrás neikvæðra skapandi hvata: Ekki er vitað um neitt svoleiðis, 0.

11. Skortur á framtíðartrú: Hópurinn var jú að undirbúa sig fyrir heimsendi svo það telst sem skrortur á framtíðartrú, 20 á skalanum.

12. Þörf á að eiga við innri djöfla: Ekki er talað um neitt slíkt svo sennilega í kringum 1 á skalanum.

13. Áráttukenndir helgisiðir: Það kemur ekki mikið fram um siði hópsins nema að þau voru sífellt að undirbúa sig fyrir heimsendi. Einnig var Koresh mjög strangur á mat þeirra og klæðaburð. Það er ákveðin árátta útaf fyrir sig svo þetta væri í kringum 10 á skalanum.

14. Þörfin á að losna undan sektarkennd: Ekki er minnst á neitt slíkt, 0 á skalanum.

15. Þörf til að æfa töfrahugsun: Ekki er vitað um neitt slíkt, 0 á skalanum.

16. Þörf fyrir mikla samkennd með öðrum hópmeðlimum: Lítið er vitað um hegðun þeirra gagnvart öðrum hópmeðlimum svo þetta á ekki við, 0.

17. Dramatísk breyting á persónuleika eða geðlagi: Meðlimir töluðu um að Koresh væri skapstór og væri stöðugt að breyta um stefnu svo þetta á vel við, 20 stig.

18. Uppteknir af dauða: Í raun voru þau ekki upptekin af dauða heldur heimsendi. Koresh sagði við þau að þau myndu lifa heimsendinn af því þau væru: the chosen people to survive, af því hann væri sonur guðs. Þetta á ekki beint við, 5 á skalanum.

19. Tapa frelsi viljans: Meðlimir hópsins voru undir miklum aga hjá Koresh og fóru eftir hans sérkennilegu reglum. Hann vildi að þau myndu útskúfa sig frá umheiminum svo þetta á við, 20 stig á skalanum.

20. Stöðug hlustun á þungarokk, speed metal, dauðarokk eða iðnaðartónlist: Hópmeðlimir voru látnir hlusta á tónlistina hans David Koresh en hann var sjálfur að framleiða tónlist. Þetta á við að hluta til, 15 stig.

21. Mikill áhugi á nýaldar lesefni eða á yfirnáttúrulega sviðinu: Ekki kemur fram að þau hafi verið að lesa neitt annað en Biblíuna, en þau lásu hana 3 á dag svo þetta á kannski við að hluta til, 10 stig.

22. Stöðugur áhugi á hlutverkaleikjum, hópmeðlimir taka á sig hlutverk í leiknum og gera að

sínum: Ekki er vitað um neitt slíkt, 0 á skalanum.

23. Ýkt samsömun við hugmyndir um yfirburði ákveðinna kynþátta: Ekki kemur neitt fram um svoleiðis, 0.

24. Dramatísk breyting á fjárhagsstöðu: Koresh var fátækur en ekki er vitað um neinar breytingar á fjárhagsstöðu hans svo 0 á skalanum.

25. Hatur á kristinni trú: Hópurinn fylgdi aðventista trú sem er tegund af kristinni trú svo þetta á ekki við, 0 á skalanum.

6. Mælikvarði 6: Félagsleg áhrif

Þessi hópur Davidians er flókinn. En samkvæmt félagslegu áhrifunum sem leiða af sér heilaþvott er fyrst undanlát, því næst innhverfing og að lokum samsömun (sálfræði viðmiðunarhópa). Þessi hópur byrjaði sem saklaus trúarsöfnuður en jókst sífellt í öfgakennda hegðun. Koresh innleiddi kröfur sem hafa gerst smátt og smátt, oft er auðveldara að sætta sig við það sem gerist í kringum mann þó maður sé ósammála. Sérstaklega þegar þær gerast yfir langan tíma og viðmiðin breytast. Það er nokkuð óumflýjanlegt að maður innleiði eitthvað af því sem er í kringum mann, félagsleg áhrif hafa mikil áhrif á fólk.

7-8. Mælikvarði 1: DSM-5

Hugvilluröskun

DSM-5 er bandarískt flokkunarkerfi sem notað er við greiningu geðraskana. Hegðanir Koresh eru bornar saman við  geðraskanir í DSM-5 er ljóst að Koresh glími með öllum líkindum við geðröskunina Hugvilluröskun sem er afbrigði geðklofarófsraskana.

Sem dæmi má nefna að hegðun hans var ekkert endilega furðuleg eða óeðlileg en hann trúði því samt að sama hvað myndi ske, þá væri hann alltaf að fara að deyja og hann trúði því að dauði hans myndi gerast sem hluti af hans sendiför (e. mission). Hann trúði því einnig að lögreglan sem og leynilögreglan væru með það að markmiði að ná honum og útrýma honum sem og Davidian hópnum. Ekki nóg með að hann tryði því að lögreglan og FBI vildu útrýma sér og hópnum, heldur þá trúði hann því að allir væru með það að markmiði að útrýma sér og Davidian hópnum sem er  einkenni hugvilluröskunnar. Hugvilluröskun skilgreinist einmitt þannig að einstaklingur trúi allskyns ímyndunum og upplifi ranghugmyndir.

Barnahneigð

Barnahneigð einkennist af því að einstaklingur hugsi eða laðist  kynferðislega að börnum. Þar sem Koresh stundaði kynferðislegar athafnir með einstaklingum undir lögaldri, m.ö.o. börnum, er hægt að segja að hann sýni án efa einkenni barnahneigðar.

9.-10. Mælikvarði 2: Persónuleikaraskanir

Sjálfhverf persónuleikaröskun

Sjálfhverf persónuleikaröskun (e. narcisism) einkennist af því að einstaklingur er mjög sjálfumglaður sem og sjálfmiðaður. Að finna ekki til með öðrum og finnast maður altaf hafa rétt fyrir sér eru einnig einkenni um sjálfhverfa persónuleikaröskun. Koresh sýndi einkenni sjálfhverfrar persónuleikaröskunnar. Hann nýtti sér meðlimi Davidians sér í hag og sannfærði þau um að allt sem þau gerðu fyrir sig væru þau að gera rétt og að fékk þau til að trúa því að hann sjálfur væri spámaður. Koresh þreyfst á valdinu og vildi hafa alla athygli á sér.

David Koresh.

Heimildir

1. https://www.ukessays.com/essays/psychology/david-koresh-prophet-or-delusional-narcissist.php#citethis

2. https://abcnews.go.com/US/david-koresh-followers-describe-life-inside-apocalyptic-religious/story?id=52033937#:~:text=By%201983%2C%20Koresh%20had%20joined,Adventist%20Victor%20Houteff%20in%201934.

3. https://en.wikipedia.org/wiki/David_Koresh

4. Lifandi vísindi, nr. 5. 2009, bls. 50-59: https://www.vox.com/2018/4/19/17246732/waco-tragedy-explained-david-koresh-mount-carmel-branch-davidian-cult-25-year-anniversary

5. https://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/waco/davidkoresh.html

6. https://www.biography.com/crime/david-koresh

7. https://abcnews.go.com/US/david-koresh-followers-describe-life-inside-apocalyptic-religious/story?id=52033937

NXIVM

Alda Ægisdóttir, Inga Birna Sigursteinsdóttir & Kristín Helga Ómarsdóttir.

Heiti Kult hóps

1. NXIVM.

2. NXIVM sex cult.

3. DOS.

1. Myndun hópsins

NXIVM var stofnað árið 1998 af Keith Raniere og Nancy Salzman. Stofnunin starfaði í upphafi sem markaðsfyrirtæki á mörgum sviðum og bauð upp á ýmis sjálfshjálpar- og önnur námskeið. Árið 2003 byrjaði NXIVM að bjóða upp á: Executive Success Programs (ESP), sem voru mjög dýr námskeið og fólu í sér öfluga, persónulega þjálfun. Raniere sagði að megináherslan væri að láta fólk upplifa meiri gleði í lífi sínu. Samtökin stofnuðu einnig fjölda undirstofnana, þar á meðal Jness sem átti að vera valdeflingaráætlun kvenna, Society of Protectors sem voru þjálfarasamtök karla og DOS sem átti að vera leynifélag eingöngu fyrir valdar konur. Árið 2017 urðu samtökin fræg þegar Raniere og nokkrir aðrir NXIVM meðlimir voru handteknir og ákærðir fyrir alríkisglæpi sem tengjast þátttöku þeirra í hópnum. Síðan þá hefur NXIVM verið leyst upp.

Upphafsmenn hópsins: Keith Raniere og Nancy Salzman.

2. Glæpur hópsins

Inn í NXIVM var „leynilegt“ félag sem kallaðist DOS sem var master-slave pýramíti þar sem Keith Raniere var efstur í pýramítanum. Það voru bara konur í DOS (fyrir utan Raniere), þær voru brennimerktar með sérstöku merki sem leynilega voru skammstafanir hans Keith Ranieres. Áður en konurnar gengu í DOS voru þær látnar játa eitthvað um sig sem var síðan notað sem kúgun til þess að þær myndu þegja um það sem gerðist innan DOS. Konurnar voru látnar senda nektarmyndir á konuna sem var æðri þeim, kölluð: Master, sem síðan endaði allt hjá Raniere. Einnig voru konurnar heilaþvegnar sem oft tengdist kynlífi og Raniere misnotaði margar af konunum.

Dæmigerður NXIVM hópur.

Glæpir hópsins voru því brennimerking á konum (sem Raniere skipaði en lét aðra framkvæma fyrir sig) og kynferðisleg misnotkun. Einnig var mikil kúgun í gangi innan hópsins sem Raniere stóð frammi fyrir. Vert er að nefna að Raniere var eini karlmaðurinn innan DOS og því eini sem „naut“ kynferðislega.

3. Mælikvarði 5: CCM

Það voru engin morð framin innan hópsins (sem vitað er af) þannig það er enginn mælikvarði CCM sem passar vel við hér en sá kvarði sem passar samt best er Sértrúarmorð. NXIVM snerist mjög mikið um vald og kynlíf Raneires en þær konur sem voru lægra settar innan hópsins áttuðu sig ekki endilega á því. Þegar einhver innan hópsins hagaði sér ekki í samræmi við reglur hópsins var honum refsað af æðri meðlimum.

Þrátt fyrir að hópurinn hafi aldrei fengið dóm eða ásakanir um morð þá voru aftur á móti nokkrar konur sem dóu eða hurfu á skuggalegan hátt. Fyrsta konan heitir Gina, hún var kærasta Raniere en sleit svo sambandinu. Seinna þá gekk Gina í hópinn og sakar svo Raniere um nauðgun sem gerðist þegar hún var yngri. Rödd hennar var farin að heyrast hærra og hærra og á meðan var Raniere að stofna nýja stofnun en hann hefði ekki getað stofnað hana ef það sem Gina hefði að segja myndi fréttast. Stuttu seinna finnst lík Ginu rúmum klukkutíma keyrsu frá höfuðstöðvum NXIVM. Lögreglan taldi að um sjálfsmorð hafi verið að ræða og að hún hafi skotið sig í höfuðið. Eftir á hefur verið talað um að það er mjög óalgengt að konur notist við byssur þegar um er að ræða sjálfsvíg. Einnig er þessi tímasetning frekar grunsamleg, um leið og hún fer að segja frá þá fremur hún sjálfsvíg.

Önnur konan, Kristin Snyder, var einungis meðlimur NXIVM í stuttan tíma, frá nóvember 2002 til janúar 2003, eða þangað til hún var fjarlægð af einum hittingum þeirra með afli fyrir ósæmilega hegðun og öskur. Þann sama dag skilaði hún sér ekki heim til sín, byrjuð var leit af Kristin og fannst bíll hennar tveimur dögum seinna við stöðuvatn í um einum og hálfum tíma frá NXIVM í Alaska. Í bílnum fundust þrjú bréf frá Kristin, eitt af þeim var sjálfsvígsbréf þar sem hún segir að NXIVM hafi heilaþvegið hana. Hin bréfin sögðu að ekki ætti að leita af líki hennar. Þrátt fyrir óskir Kristin var gerð víðáttumikil leit á svæðinu, í kringum bílinn hennar og ofan í stöðuvatninu. Leitinni var hætt eftir nokkra daga og fannst lík hennar aldrei.

Tvær aðrar konur, sem hétu Barbara Jeske og Pamela Cafritz, greindust með krabbamein meðan þær bjuggu hjá Reinere og dóu í kjölfarið. Þær greindust með nákvæmlega sama krabbamein og við krufningu fannst efni í þeim sem finnst í rottueitri. Það voru síðan aðrar konur sem greindust með sama krabbamein í NVIXM en þær dóu ekki.

Að okkar mati líta öll þessi mál alls ekki út fyrir að vera tilviljunarkennd og við höldum að það sé eitthvað miklu meira á bakvið þau. Bæði Gina og Kristin voru taldar hafa framið sjálfsmorð en á sama tíma var Reinere með ástæðu til þess að vilja láta þær hverfa. Einnig eins og með krabbameinið, þá hefur sá sjúkdómur aldrei verið talinn smitandi og þá er mjög skrýtið að svona margar konur sem tilheyra sama kulti greinist með nákvæmlega sama krabbameinið.

4. Mælikvarði 3: Heilaþvottur

a) Er niðurbrotsþrep?

Já, fólk sat fyrir framan „þjálfara“ og játaði eitthvað erfitt/niðurlægjandi sem það hefur gengið í gegnum. Það síðan notað gegn þeim sem hótun. Einnig voru harðar kröfur á ákveðnar konur í hópnum að vera undir ákveðinni þyngd og þurftu þær að fá leyfi frá æðri meðlimi áður en þær borðuðu.

b) Er breytingaþrep?

Já, hópmeðlimar voru látnir fara á mörg námskeið sem átti að hjálpa þeim að verða betri manneskja og hversu gott líf þau gætu átt með því að vera í NXIVM. Einnig voru meðlimir einangraðir frá umheiminum og eigin fjölskyldu, þar sem þeim var talin trú að þau vildu þeim eitthvað illt.

c) Er uppbyggingarþrep?

Já, meðlimum var umbunað með því að gerast þjálfarar innan NXIVM og boðið á einstakar ráðstefnur sem var mikill heiður fyrir meðlimi að fá boð á. Það var gert mikið úr því að þau væru partur af einstökum hóp og hve mikilvæg þessi “vinasambönd” væru fyrir þau.

5. Mælikvarði 4: 25 Norris atriði

Samkvæmt okkar reikningum er NXIVM með 13 stig á Norris skalanum. 

Það sem passar við NXIVM:

• 1. Sjarmerandi andfélagslegur leiðtogi.

• 4. Andfélagslegur persónuleiki sem skapaður er vegna einhvers konar höfnun frá einhverjum sem stendur manni nærri: Mikið látin tala um kynferðisleg brot sem meðlimir hefðu orðið fyrir í æsku, einnig látin fjarlægjast fjölskyldur sínar. 

• 6. Þörf einstaklings til að ná völdum í óvinveittum heimi: Með því að fara á hærri stall í píramídanum innan hópsins, finnst þeim þær verða æðri og meira mikilvægar en aðrir innan hópsins.

• 10. Þörf fyrir útrás neikvæðra skapandi hvata: Mikið notast við neikvætt andlegt ofbeldi í hópnum. Einnig var allavega ein kona beitt mjög miklu ofbeldi þar sem hún var lokuð inni í herbergi í allt að tvö ár áður en hún slapp, leiðtoginn gat alltaf réttlætt það af hverju hún var í herberginu.

• 12. Þörf á að eiga við innri djöfla: Það voru dæmi um hópmeðlimi sem upplifðu ofskynjanir og ranghugmyndir vegna næringarskorts og svefnleysis.

• 13. Áráttukenndir helgisiðir: Þegar það var verið að brennimerkja konurnar hófst mikil athöfn. Það voru kerti og þetta þurfi að vera gert með ákveðnum hætti. Þróaðist í að verða ákveðinn helgisiður.

• 14. Þörfin á að losna undan sektarkennd: Þegar þær gengu í hópinn voru þær beðnar um að deila einu djúpu leyndarmáli, sem síðar var notað sem kúgun gegn þeim.

• 16. Þörf fyrir mikla samkennd með öðrum hópmeðlimum: Hópurinn snerist mikið um að þær mynduðu systralag og áttu gott samband við aðra meðlimi. Ef þær gerðu það ekki voru þær líklegri til að vera útskúfaðar og ekki metnar jafn verðugar.

• 17. Dramatísk breyting á persónuleika eða geðlagi: Heilaþvottur var mikið notaður og breyttust því skoðanir, hegðun og trú kvennanna innan hópsins mikið. Eins og með bæði Gina og Kristin, sem báðar áttu að hafa framið sjálfsmorð, voru báðar sagðar reiðast og láta meira í sér heyra rétt áður en þær dóu.

• 19. Tapa frelsi viljans: Það voru margar konur sem misstu frjálsan vilja sinn, enda þurfti alltaf að fá leyfi frá æðri meðlim til þess að eiga samskipti við fjölskylduna. Það voru nokkrar konur sem lentu upp á kant við Reinere út af þessu en það var ekki mikið um það. 

• 21. Mikill áhugi á nýaldar lesefni eða á yfirnáttúrulega sviðinu: Reinere kom með mikið af efni frá vísindakirkjunni og deildi því með meðlimum hópsins.

• 22. Stöðugur áhugi á hlutverkaleikjum, þar sem hópmeðlimir taka á sig hlutverk í leiknum og gera að sínum: Meðlimir tóku að sér hlutverk að vera bæði þjálfarar og masterar og það þótti mjög eftirsóknarvert.

• 24. Dramatísk breyting á fjárhagsstöðu: Námskeiðin sem hópurinn var með voru gríðarlega dýr og því voru margir að setja aleigu sína í hópinn, það var líka erfitt fyrir hópmeðlimi að halda stöðugri vinnu því að öll orka og tími fólks fór í það að sinna hópnum.

6. Mælikvarði 6: Félagsleg áhrif

Undanlát (e. compliance)

Já, það var undanlát. Þar sem konurnar fengu möguleika á að koma sér á hærri stall í píramídanum ef þær létu undan því sem Reinere vildi, t.d. senda kynferðislegar myndir eða veita honum kynferðislega örvun.

Innhverfing (e. internalization)

Meðlimir NXVIM voru innhverfðir. Þeim var talin trú að með því að ganga íhópinn myndi líf þeirra breytast til hins betra.

Samsömun (e. indentification)

Já, samsömun var til staðar þar sem meðlimir voru farnir að haga sér flestir á frekar svipaðan máta, þ.e.a.s. allir að fylgja sama norminu og ef einstaklingur gerði það ekki var hann í hættu á að verða einangraður frá hópnum eða jafnvel útskúfaður.

7-8. Mælikvarði 1: DSM-5

19.4. Barnahneigð

Raniere braut ítrekað kynferðislega á að minnsta kosti þrem stúlkum sem voru í kringum 12 ára aldur og áttu brotin sér stað í mörg ár. Einnig er til upptaka af honum segja: Some small children are perfectly happy having sexual experiences with adults and it is society that considers it abuse. Því er það frekar skýrt að Raniere hafði sterkar kynóra og kynhvatir sem fela í sér kynferðislegar athafnir með börnum.

3.2. Tvíhverf röskun II

Eftir að Raniere fór í fangelsi hefur komið fram að hann eigi til að bresta skyndilega í grát á milli þess sem hann hlær. Þá er talið að hann heyri raddir, hlátur og grátur sem eru ekki til staðar. Hér er líka hægt að tengja svefnleysi hans inn þar sem minnkuð þörf á svefni er eitt af einkennum Tvíhverfrar röskunar II. Útvíkkað sjálfsálit og mikilmennskubrjálæði er einnig einkenni hjá þeim sem þjást af þessari röskun og hafði Raniere mikla þörf á að sýna mikilmennsku sína. Hann hafði gríðarlega kynferðislega þörf sem hann réði ekki við og nýtti sér meðlimi hópsins til að uppfylla þarfir sínar, sem hafði neikvæðar afleiðingar í garð fórnarlambanna.

12.1.1. Svefnleysisröskun  

Vitað er að því að Raniere svaf frekar lítið þar sem hann sást labba um götur hverfisins flestar ef ekki allar nætur. Því gæti hann hafa átt erfitt með það að viðhalda svefni og fór því í langar göngur í stað þess að engjast við það að reyna að sofa. Það má því álykta að hann hafi átt við Svefnleysisröskun að stríða.

9.-10. Mælikvarði 2: Persónuleikaraskanir

Það má í raun segja að Raniere gæti verið með tvær persónuleikaraskanir, andfélagslega persónuleikaröskun og sjálfhverfa persónuleikaröskun:

18.2.1. Andfélagsleg persónuleikaröskun 

Þegar Raniere var einungis 13 ára var hann í sambandi við tugi af stelpum sem hringdu oft í heimilissímann, móðir hans heyrði í honum segja við hverja eina og einustu stelpu: I love you. Your’re the special one. You’re important. You are the only one in my life and I love you. Hann sagði þetta við allar stelpurnar og var því augljóslega að ljúga því það getur ekki staðist að þær séu allar: Special. Hann var byrjaður á ungum aldri að sýna hegðun sem gæti flokkast sem Andfélagsleg persónuleikaröskun. Hann var einnig farinn að brjóta kynferðislega á ungum stelpum þegar hann var bara 24 ára. Ferill Raniere litaðist mikið á lygum og blekkingum.

18.2.4. Sjálfhverf persónuleikaröskun 

Raniere hafði mikla þörf fyrir að sýna og sanna þá mikilmennsku sem hann taldi sig hafa. Til að mynda náði hann einhvern veginn að koma sér í Guinness Book of World Records árið 1985 fyrir að vera gáfaðasti maður heimsins, það var síðan tekið út í næstu útgáfu bókarinnar þar sem prófið sem Raniere hafði tekið var ekki réttmætt. Hann var stoltur og upptekinn af sjálfum sér. Hann var mikið í því að upphefja sjálfan sig og notaði það mikið til að auka við fylgjendur sínu enda hafði hann gríðarlega þörf fyrir því að annað fólk dáðist að honum.

Keith Raniere.

Keith Raniere uppfullur af sjálfum sér.

Keith Raniere.

Heimildir 

1. https://www.truecrimeedition.com/post/nxivm

2. https://www.dailymail.co.uk/news/article-7747249/NXIVM-documentary-reveals-really-happened-women-died-went-missing-Keith-Raniere.html

3. https://nypost.com/2019/12/07/new-tv-special-links-nxivm-leader-keith-raniere-to-deaths-of-four-women/

4. https://www.imdb.com/title/tt13269706/?ref_=nv_sr_srsg_0

Bonnie & Clyde - The Barrow Gang

Díana Sif Ingadóttir & Thelma Rut Rúnarsdóttir.

Kult hópurinn

Bonnie Parker og Clyde Barrow eru oftast þekkt sem: Bonnie & Clyde, en hópur þeirra kallaðist líka: The Barrow Gang. Þau sem tilheyrðu hópnum voru, Marvin “Buck” Barrow sem var bróðir Clyde og eiginkona hans, Blanche (Caldwell) Barrow, Raymond Hamilton, Henry Methvin, William Daniel Jones, Raymond Hamilton, Joe Palmer, Ralph Fults og S. J. Whatley.

1. Myndun hópsins

Bonnie og Clyde kynntust í janúar árið 1930, í gegnum sameiginlegan vin, þegar Bonnie var 19 ára og Clyde 21 árs. Fljótlega eftir að þau kynntust var Clyde handtekinn fyrir rán. Clyde slapp úr fangelsinu með hjálp Bonnie þar sem hún smyglaði byssu inn til hans. Hann var síðan handtekinn aftur og sendur í fangelsi, þar sem hann var þar til hann var látinn laus gegn tryggingu árið 1932. Eftir það myndaðist hópurinn The Barrow Gang sem varði til 1934.

2. glæpur hópsins

The Barrow Gang vildu hefna sín á fangelsiskerfinu í Texas. Talið er að hópurinn hafi myrt 13 manns, þar af níu lögreglumenn og framið 2 mannrán. Þau frömdu einnig mörg innbrot og ítrekaðan þjófnað, þá aðallega bankarán og bílaþjófnað.

Hér má sjá gengið ræna banka (atriði úr þekktri kvikmynd: Bonnie and Clyde frá 1967).

Heimild: https://www.youtube.com/watch?v=21b9Nr4VIcI

3. Mælikvarði 5: CCM

Samkvæmt mælikvarða CCM, þá er hópnum best lýst sem 141. Sértrúarmorð. Markmið þeirra var að öðlast völd og lifa gegn lögunum. Einnig frömdu aðrir meðlimir hópsins morð heldur en leiðtoginn Clyde Barrow.

Hópurinn komst endurtekið undan á stolnum bílum.

4. Mælikvarði 3: Heilaþvottur

Áður en hópurinn myndaðist þá var Clyde Barrow glæpamaður og var ítrekað niðurlægður þegar hann sat inni í fangelsi. Þar var hann beittur kynferðislegu ofbeldi af hálfu annars fanga sem leiddi til þess að hann myrti geranda sinn. Hann var því niðurbrotinn og myndaði slæmar skoðanir gagnvart yfirvöldum, lögreglu og fangelsinu. Breytingaþrepið átti sér stað þegar hann yfirgaf fangelsið í síðasta sinn og sneri aftur til Bonnie, en þá myndaðist: The Barrow Gang. Hann nýtti gengið til að hefna sín á valdakerfinu og til að öðlast ákveðin völd sjálfur. Uppbyggingarþrepinu var náð þegar The Barrow Gang var komið á fullt skrið og var planið þeirra orðið skothelt. Clyde var búinn að ná til allra hópmeðlima og telja þeim trú um betra líf sem gerði það að verkum að hann öðlaðist traust þeirra. Því fylgdi ákveðið frelsi.

5. Mælikvarði 4: 25 Norris atriði

Samkvæmt mælikvarða 4 þá er hópnum best lýst eftir skilgreiningu 1. Sjarmerandi andfélagslegur leiðtogi. Það einkennir hóp þar sem leiðtoginn hefur skýr markmið sem skyggir á markmið, trú og skilning annarra í hópnum. Clyde Barrow var mjög reiður gagnvart fangelsinu sem hann sat í um tíma og vildi hefna sín á því sem hann hafði þurft að þola. Þannig hafi reiði hans og markmið fyrir eigin frelsi áhrif á hópinn.

6. Mælikvarði 6: Félagsleg áhrif

Það var hægt að sjá ákveðna undanlátssemi í því að hvert sem Bonnie og Clyde fóru þá fylgdu meðlimir hópsins stíft á eftir þeim og stóðu þétt við bak þeirra. Það er ákveðin innhverfing í því að Clyde var mjög sjarmerandi leiðtogi sem átti auðvelt með að fá fólk til liðs með sér en hann náði að telja þeim trú um að þau myndu öðlast betra líf með því að ganga í The Barrow Gang og að þau myndu alls ekki sjá eftir því. Hópurinn náði að samsama sig gagnvart skoðunum sínum á valdi þar sem þau koma öll frá svipuðum bakgrunni og hafa svipaðar skoðanir á lífinu.

7-8. Mælikvarði 1: DSM-5

Hegðunarröskun

Clyde hefur verið með geðröskunina: Hegðunarröskun (15.3.) sem barn, sem er síendurtekin hegðun sem felur í sér brot á réttindum annarra. Sú röskun getur þróast í persónuleikaröskun á fullorðinsárum og þá sérstaklega andfélagslega persónuleikaröskun. Þjófnaður einkennir þá röskun og byrjaði Clyde að stunda þjófnað á ungum aldri. Hann byrjaði á því að stela bílum og ræna verslanir sem þróaðist síðan í að stunda vopnuð rán.

Athyglisbrestur/Ofvirkni

Clyde var líklegast einnig með geðröskunina: Athyglisbrestur/Ofvirkni (1.4.1.). Þar sem grunn afbrigði þess er athyglisbrestur, hvatvísi og ofvirkni. Það sést hvatvísi í hegðun Clyde, til dæmis þegar hann skaut lögregluþjóna án þess að hika, eða þegar hann rændi manneskju og keyrði í marga klukkutíma og hleypti síðan einstaklingnum út, á engum sérstökum áfangastað. Einnig er líklegt að hann hafi átt erfitt með tilfinningastjórnun, sem einstaklingar með Athyglisbrest/ofvirkni glíma gjarnan við.

Áfallastreituröskun

Clyde var glæpamaður frá ungum aldri, en þegar hann komst út úr fangelsinu eftir að hafa verið beytt kynferðisofbeldi, þá breyttust glæpirnir í morð. Því getur verið að Clyde hafi verið með Áfallastreituröskun (7.3.), en það kemur í kjölfar sálfræðilegs áfalls. Einkennin sem hann var með var mikil reiði, þá gagnvart fangelsinu og neikvætt tilfinningaástand. Einnig sýndi hann sjálfskaðandi hegðun þegar hann skar af sér tána þegar hann sat inni í fangelsinu.

9.-10. Mælikvarði 2: Persónuleikaraskanir

Clyde var með Andfélagslega persónuleikaröskun (e. antisocial personality disorder). Hann braut ítrekað lögin, taldi sig ekki þurfa fylgja þeim og sá ekki muninn á réttu og röngu. Hann var stjórnsamur, kærulaus og sá ekki eftir gjörðum sínum. Einnig tók hann ekki mark á tilfinningum annarra, sem á við einstaklinga sem eru með Sjálfhverfa persónuleikaröskun (e. narcissistic personality disorder). En helsta einkenni þeirra röskunar er að fylgja engum reglum og að telja sig vera æðri en aðrir, sem lýsir Clyde vel.

Clyde Barrow.

Heimildir

1. Top5s. (8. október 2020.) Murderous Minds: Bonnie & Clyde | Outlaws Till The End…[Video]. Youtube.

2. https://www.youtube.com/watch?v=kLxV_F26CD4&ab_channel=Top5s

3. Jenkins, J. Philip (2023). Bonnie and Clyde. Encyclopedia Britannica.

4. https://www.britannica.com/biography/Bonnie-and-Clyde-American-criminals

5. McGasko, J. (2020). Bonnie and Clyde: 9 facts about the outlawed duo. Biography.

6. https://www.biography.com/crime/bonnie-and-clyde-9-facts-lifetime-movie-video

Elizabeth Holmes - Theranos

Kristín Erna Sigurjónsdóttir & Sigurður Guarino.

Elizabeth Holmes – Theranos: An inspiring step forward

1. Myndun hópsins

Elizabeth Holmes hætti í skóla 19 ára gömul og stofnaði sitt eigið fyrirtæki, Theranos. Markmið hennar var að hanna byltingarkennda vöru, blóðskimunartæki, sem átti að sjúkdómsgreina fólk með því að taka nokkra dropa af blóði úr fingri. Þegar Holmes stofnaði fyrirtækið, árið 2003, fékk hún peninga frá foreldrum sínum en sá peningur átti að fara í skólagjöld. Síðar fékk hún fjárfesta inn en henni tókst að blekkja þá alla þar sem hún þótti mjög sannfærandi og trúverðug. Holmes var einnig með mikið og gott starfsfólk í vinnu en fyrirtækið óx jafnt og þétt með auknum fjárfestum. Hennar hægri hönd og framkvæmdastjórinn “Sunny” Balwani, var 38 ára þegar Theranos var stofnað. Balwani ar aldrei langt undan en þau áttu í ástarsambandi sem þau lögðu mikið kapp í að fela. Holmes og Balwani byggðu Theranos upp með lygum og blekkingum en árið 2014 var fyrirtækið metið á níu milljarða dollara.

Elizabeth Holmes og Sunni Balwani.

2. Glæpurinn

Holmes var með miklar vonir, skýra hugsjón og virtist vinna af heilindum framan af. Árið 2013 eftir að hafa fengið mikið fjármagn frá háttsettum fjárfestum gerði Theranos samning við lyfja- og heilsuvöruverslunina Walgreens á augljóslega vísvitandi fölskum forsendum. Samningurinn náði til 45 útibúa Walgreens þar sem átti að opna heilbrigðisstöðvar á vegum Theranos. Þetta átti að gera sjúklingum ódýrara og auðveldara fyrir að fara í blóðprufu þar sem einungis átti að taka nokkra dropa af blóði úr fingri. Það reyndist þó nánast ómögulegt hjá Theranos að greina prufurnar rétt með þessari nýsköpun sinni sem var tæki kallað Edison. Theranos notaði þá tæki frá öðrum framleiðendum til þess að greina blóð en það var allt gert á bakvið tjöldin. Í júlí 2015 fékk Theranos samþykki frá FDA (bandarísku lyfjasamtökin) og viðurkenningu um að Edison tækið gæti greint Herpes. Í lok sama árs birtist grein í The Wall Street Journal, unnin úr viðtölum við fyrrverandi starfsmenn Theranos, sem ljóstraði upp blekkingum Holmes og Balwani. Eftir að greinin birtist hrönnuðust sönnunargögn upp og ekki leið á löngu þar til auðæfi Holmes voru metin á núll dollara og Holmes og Balwani síðar ákærð fyrir fjársvik.

Nokkrir starfsmenn Theranos.

Í Kísildal er “fake it ‘til you make it” viðmótið almennt ekki litið hornauga en alvarlega má draga í efa siðferði fólks sem fullyrðir að áreiðanlegar niðurstöður fáist úr blóðrannsókn sem varðar heilsu fólks verandi meðvitaður um vankanta vöru sinnar, vitandi að jafnvel barnshafandi konur, börn og krabbameinssjúklingar væru að reiða sig á vöruna.

Auglýsing frá Theranos.

Önnur blekkjandi auglýsing frá Theranos.

3. Mælikvarðar fyrir hópinn

Mælikvarði 5: CCM Hóp-orsökuð morð

Hér notum við CCM mælikvarða sem fjallar um Hóp-orsökuð morð. Eðli málsins samkvæmt á sá mælikvarði ekki beint við Elizabeth Holmes og Theranos. Við aðlögum því mælikvarðann og skoðum málið út frá glæp en ekki morði. Kvarði 141 í CCM kallast Sértrúarmorð sem er þegar morð er framið af einum eða fleiri hópmeðlimum. Glæpur Holmes var að svíkja peninga frá fjárfestum ásamt því að stofna lífi sjúklinga í hættu með tæki sem virkaði ekki. Vinnuaðstæður fyrir starfsfólk Theranos byggðu á kúgun, vænisýki og hefnd ásamt því að stjórnendur beittu brögðum. Metnaður og sannfæringarkraftur Holmes dró fólk að Theranos og einhvern veginn tókst að halda lífi í fyrirtækinu og hugmyndinni í 15 ár. Fyrirtækið Theranos væri þá sértrúarsöfnuðurinn þar sem starfsmenn hafa ýkta trú á Holmes og hugmyndum hennar. Holmes bannaði starfsfólki að tala saman og voru því starfsmenn fyrirtækisins ekki með á nótunum um hvað væri í gangi innan veggja fyrirtækisins. Vald og peningar urðu aðalmarkmið hjá Holmes og Balwani og á meðan logið var að öðrum starfsmönnum og þeir kúgaðir, jafnvel þeim sem voru hátt settir og sátu í stjórn. Að auki reyndi Ian Gibbons, lífefnafræðingur hjá Theranos, að fremja sjálfsmorð. Gibbons vissi um lygar Holmes og að tækið virkaði ekki þar sem hann var aðalhönnuður þess, ásamt því að vera undir miklum þrýstingi að styðja við fyrirtækið í lögsókn en sá fram á að þurfa að segja sannleikann í réttarsal og þ.a.l. að missa vinnuna. Þrýstingur og vald varð þannig til þess að starfsmaður fyrirtækisins reyndi að fremja sjálfsmorð og dó vegna afleiðinga þess viku síðar, sem ætti þá kannski við CCM kvarðann sértrúarmorð.

4. Mælikvarði 3: Heilaþvottur

Heilaþvotts mælikvarði skiptist í þrjú þrep. Í niðurbrotsþrepi þá er fórnarlamb brotið niður með bæði líkamlegu og andlegu harðræði þar til það breytir um skoðun og samsamar sig við hópinn. Hægt er að yfirfæra þetta á Theranos en innan veggja fyrirtækisins ríkti mikið harðræði og leynd. Starfsmenn fyrirtækisins unnu myrkranna á milli og fengu oft lítinn sem engan svefn. Fyrirtækinu tókst ekki að hanna blóðskimunarvél sem virkaði og Holmes vildi ekki missa fjárfesta svo hún laug og talaði um að það væri viðskiptaleynd yfir verkefninu og henni tókst alltaf að sannfæra fólk. Hún lokaði deildum innan fyrirtækisins og bannaði þar með starfsmönnum að ræða mál á milli deilda. Ef starfsmenn efuðust eða fóru að hnýsast þá voru þeir færðir til í starfi eða reknir og skrifuðu undir þagnarskyldu. Einnig má nefna hvernig sannfæringarkraftur Holmes kom í veg fyrir að stjórnin tæki hana úr forstjórasæti fyrirtækisins en það virðist sem flestir hafi haft óbilandi trú á henni framan af.

Í breytingaþrepi þá er fórnarlamb matað af upplýsingum sem því ber að hlíta til að vera hluti af samfélaginu. Holmes mataði starfsfólk af upplýsingum og var stöðug að selja þeim hugmyndina um að þau væru að bæta heilbrigðisþjónustu. Holmes lagði áherslu á mikilvægi starfseminnar og að þetta væri draumur. Einnig sagði hún að ef starfsfólk trúði ekki á þennan draum þá ætti það að hætta hjá fyrirtækinu. Þetta hefur þau áhrif að starfsfólk flykkist í hennar lið og vill ekki missa af því að taka þátt í þessu mikilvæga verkefni

Þegar fórnarlamb er umbunað fyrir að breyta sjálfsmynd sinni erum við komin á uppbyggingarþrep. Stjórnendur Theranos töldu starfsfólki sínu trú um að þau væru saman í þessu á móti heiminum. Theranos átti í raun að vera “vinurinn” og aðrir voru að reyna að stela hugmyndum þeirra og tækni. Starfsfólk sver hollustu við fyrirtækið og vill vera hluti af hópnum. Það telur sig vera að bæta heilbrigðisþjónustu heimsins jafnvel þótt að yfir starfseminni hvíli mikil leynd og að stjórnendur nái sínu framgengt með brögðum.

5. Mælikvarði 4: 25 Norris atriði

Norris mælikvarði samanstendur af 25 atriðum sem eiga að meta það hvort að kult hópurinn geti verið hættulegur. Hér verður farið yfir það hvort atriðin passi við Theranos. Elizabeth Holmes var sjarmerandi andfélagslegur leiðtogi og var jafnframt stofnandi Theranos. Samband Holmes og Balwani gæti hafa haft áhirf á andfélagslega persónuleikaþróun Holmes. Atriði af Norris lista sem gætu átt við starfsfólk Theranos er að það varð breyting á persónuleika þeirra, þeir störfuðu í ógnandi starfsumhverfi og voru bundnir þagnarskyldu. Einnig atriði sem snýr að því að tapa frelsi viljans þar sem starfsfólk Theranos sem efaðist um starfsemina lenti þá upp á kant við leiðtoga. Önnur atriði á Norris listanum áttu ekki við starfsfólk Theranos og því passaði kvarðinn illa, þar sem stigin voru aðeins 4 af 25. Hér má sjá hvernig listinn var skoraður, stig gefin 0 eða 1 eftir því hvort atriði eigi við eða ekki.

01. Sjarmerandi andfélagslegur leiðtogi. 1

02. Þörf fyrir dramatíska og eldfima útrás. 0

03. Vaxandi reiði. 0

04. Andfélagslegur persónuleiki sem skapaður er vegna einhvers konar höfnunar frá einhverjum

sem stendur manni nærri. 1

05. Afstaða fjölskyldu til ósveigjanlegrar, óeftirgefanlegrar bókstafstrúar. 0

06. Þörf einstaklings til að ná völdum í óvinveittum heimi. 0

07. Þörf fyrir öruggt umhverfi til að prófa lyf saman og að nota þau á einstaklingsgrundvelli. 0

08. Þörf fyrir dópsölu. 0

09. Þörf að stunda ódæmigerða, andfélagslega hegðun og kynfrávik. 0

10. Þörf fyrir útrás neikvæðra skapandi hvata. 0

11. Skortur á framtíðartrú. 0

12. Þörf á að eiga við innri djöfla. 0

13. Áráttukenndir helgisiðir. 0

14. Þörfin á að losna undan sektarkennd. 0

15. Þörf til að æfa töfrahugsun. 0

16. Þörf fyrir mikla samkennd með öðrum hópmeðlimum. 0

17. Dramatísk breyting á persónuleika eða geðlagi. 1

18. Uppteknir af dauða. 0

19. Tapa frelsi viljans. 1

20. Stöðug hlustun á þungarokk, speed metal, dauðarokk eða iðnaðartónlist. 0

21. Mikill áhugi á nýaldar lesefni eða á yfirnáttúrulega sviðinu. 0

22. Stöðugur áhugi á hlutverkaleikjum, hópmeðlimir taka á sig hlutverk í leiknum og gera að

sínum. 0

23. Ýkt samsömun við hugmyndir um yfirburði ákveðinna kynþátta. 0

24. Dramatísk breyting á fjárhagsstöðu. 0

25. Hatur á kristinni trú. 0

6. Mælikvarði 6: Félagsleg áhrif

Félagsleg samsömun samanstendur af þremur ferlum sem eru undanlát, innhverfing og samsömun. Þegar einstaklingur fær umbun eða er hótað um refsingu þá getur það orðið til þess að hannn leiðist til eða sé þvingaður til undanláts. Þetta svipar til heilaþvotts mælikvarðans en Theranos hafði áhrif á trú og viðhorf starfsmanna. Holmes hikaði ekki við að ljúga að starfsfólki og fjárfestum til að ná sínu fram og Balwani kúgaði og ógnaði starfsfólki til að þagga niður í þeim. Ef starfsmenn reyndu að spyrja spurninga eða tala saman þá var tekið á því með því að færa þá til í starfi eða reka þá. Starfsmenn þurftu að láta undan og fylgja Holmes í einu og öllu ef þeir vildu halda starfi og taka þátt í þessu “mikilvæga” verkefni. Undanlát getur svo leitt til innhverfingar þar sem einstaklingur tileinkar sér breytt viðhorf og trú. Þetta á við um marga starfsmenn Theranos en það er kannski ekki skrítið þar sem enginn mátti tala saman og allar deildir voru lokaðar. Starfsfólk þurfti að samsama sig gildum fyrirtækisins og tóku því margir starfsmenn þátt í því að blekkja fjárfesta, viðskiptavini og eftirlitsmenn. Holmes ræktaði fyrirtækjamenningu sem byggðist á ótta og fékk hún þannig starfsfólk til að fylgja sér.

7.-8. Mælikvarðar fyrir leiðtogann

Mælikvarði 1: DSM-5

Holmes var með Áfallastreituröskun eftir að hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi í Stanford háskóla. Hún hætti í skólanum og leitaði huggunar hjá Balwani sem var eldri maður og þau hófu samband. Hún stofnaði Theranos og setti alla sína orku í fyrirtækið. Einkenni áfallastreituröskunar voru þá forðun og framkoma hennar gagnvart öðru fólki. Hún faldi samband sitt við Balwani fyrir starfsfólki Theranos í rúman áratug en hann virðist hafa haft mikil áhrif á líf hennar og verið frekar stjórnsamur. Holmes var líka með Almenna kvíðaröskun þar sem hún var yfirleitt á tánum, pirruð við starfsfólk (stjórnaði þeim með ógnarvaldi) og svaf lítið. Hún hætti að neyta dýraafurða og tók upp vegan lífsstíl því það átti að hjálpa henni að vaka lengur og að þurfa minni svefn. Þegar henni leið illa þá þuldi hún upp möntrur eins og: This is an inspiring step forward sem róaði hana. Þriðja geðröskunin sem á við Holmes er Áráttu-þráhyggjuröskun. Þegar Holmes var í óþægilegum aðstæðum þá endurtók hún sömu setningarnar og horfði á sjálfa sig í spegli sem er þá áráttuhegðun til að róa hugann. Hún var með þráhyggju fyrir Theranos og einnig fyrir Steve Jobs. Hún reyndi að líkja eftir honum, klæddi sig eins og hann í svarta rúllukragapeysu og hermdi eftir líkamstjáningu hans. Einnig breytti hún rödd sinni og talanda, en hún lækkaði röddina um tónhæð.

9-10. Mælikvarði 2: Persónuleikaraskanir

Persónuleikaröskun sem passar við hegðunarmynstur Holmes er Sjálfhverf persónuleikaröskun. Holmes var með ofvaxið sjálfsálit, hún laug til um það hversu vel á veg tækni þeirra væri komin og var með háan staðal. Hún hikaði ekki við að reka starfsfólk og skorti því mögulega hluttekningu ásamt því að hún hunsaði og tala ekki við starfsfólk ef hún var óánægð með það. Holmes hafði mikil völd og áhrif ásamt miklum auð sem jók þá hennar trú á því að hún væri með einstaka hæfileika. Hún sýndi hroka í starfi og hikaði ekki við að ljúga til að fá peninga frá fjárfestum. Hún var jafnframt heillandi einstaklingur.

Elizabeth Holmes svolítið einkennileg útlits.

Önnur persónuleikaröskun sem gæti átt við Holmes er Andfélagsleg persónuleikaröskun, það er samt ekkert sem bendir til þess að hún hafi verið með hegðunarröskun í æsku. Hún tók vissulega þátt í glæpsamlegri hegðun og blekkti aðra til að gæta eigin hagsmuna og gróða. Einnig laug hún endurtekið að fjárfestum, samstarfsfélögum og sjúklingum. Það er þó ekki hægt að segja að Holmes hafi ekki gert áætlun eða verið ofbeldishneigð, sem eru talin einkenni andfélagslegrar persónuleikaröskunar, en hún var ákveðin og vissi hvert hún ætlaði með fyrirtækið. Í dag eru liðin rúmlega 7 ár síðan greinin birtist sem kom upp um svikin hjá Theranos og Holmes hefur verið dæmd í fangelsi í 11 ár og 3 mánuði og mun hefja afplánun í apríl, 2023. Hún er þó búin að áfrýja dómnum og bíður eftir að málið verði tekið fyrir aftur.

Birtingarmynd Elísabetar fyrir og eftir ákæruna

Sagan breytist yfir tímann:

Heimild: https://www.google.com/search?client=safari&rls=en&q=elizabeth+holmes+interview&ie=UTF-8&oe=UTF-8#fpstate=ive&vld=cid:cfa92a06,vid:uLwtxDxWxUM

Hér má sjá hana Elizabeth yfir árin og hvernig þessi unga kona fór frá milljarðamæringi í fangelsi. Frá því að hún var lítil, segja nánir aðstandendur hennar, vildi hún gera stóra hluti, kannski er henni sama hvernig hún komst þangað. Með því að ljúga sig áfram með fölskum skýrslum og rannsóknum um byltingarkenndra aðferðina hennar náði hún að sannfæra alla í kringum sig frá starfsmönnunum sínum til Matvæla- og lyfjaeftirlit Bandaríkjanna (FDA). Að sögn saksóknara sem vann í málinu með Elizabeth er þetta stærsta fjarsvik sem hann hefur unnið með og séð, stærra heldur en Bernie Maddoff málið og segir að þau séu meira segja líkir persónuleikar: Charming, smart, bullies.

Óþæginleg Elizabeth (Fortune Interview):

Heimild: https://www.youtube.com/watch?v=A8qgmGtRMsY

Í þessu viðtali er hann Alan Murray hjá Fortune Magazine. Strax frá byrjun má sjá hann pressa á hana að vilja fá svör. Það sem einkennir Elizabeth í þessu viðtali er að gegnum það allt virðist hún vera reyna sannfæra Alan að það sé ekkert gruggugt í gangi. Í gegnum allt viðtalið virðist hún vera kvíðin og strengd eins og hún viti að púslin sem hún leggur fyrir passa ekki alveg, ásamt því virðist hún reyna fá hann til að taka þátt í kjaftæði hennar og vera sammála sem hún nær ekki. Það sem má taka frá viðtalinu líka er að hún byrjar að tala mikið um “we” talandi um fyrirtækið og alla sem koma að Theranos en leiðir út í mikið af “I” setningum og talar mikið um hvaða frábæra hluti hún gerir sem líkist smá narsisismi.

Elizabeth í essinu sínu (Fortune Interview):

Heimild: https://www.youtube.com/watch?v=YecjzEScXqU

Í þessu viðtali má sjá Elizabeth alveg í essinu sínu. Eitt sem má taka sérstaklega eftir er tóninn á rödd hennar, hún talar svona lágt eða er þetta einhver tækni til að halda fram yfirráðun og gefa af sér einhverskonar vald? Það sem er öruvísi í þessu viðtali er að hún talar um það sem henni langar að tala um og þarf ekki að svara neinum óþæginlegum spurningum. Hún klæðir og talar svolítið eins og Steve Jobs.

Elizabeth sýnir mörg enkenni Sjálfhverfra einstaklinga, hún hefur alltaf viljað ná langt og talar alltaf um þessi próf sem geta gjörbreytt heiminum með mikið af grandiose hugmyndum svo virðist hún hafa ákveðinn sjarma sem fólk laðast og blekkist og sú gríma fellur svo niður þegar hún mætist við erfiðar spurningar. Eitt sem mig langar að skoða er Hare Kenningin og Elizabeth virðist uppfylla flestu einkenni Hare um Siðblindu, þ.e.a.s. superficial charm, manipulativeness, shallow affectivity, absence of guilt or empathy.

Dómurinn

Elizabeth Holmes og Sunny Balwani fengu á sig 12 ákærur tengar fjarsvikum árið 2018. Fjórum árum seinna, árið 2022, voru þau bæði dæmd sek um fjarsvik bæði fjarfesta og sjúklinga þar sem Elizabeth fékk 11 ára dóm og Sunny fékk 13 ár. Elizabeth er ekki enn í gæsluvarðhaldien sagt er að hennar fangelsistími byrjar 27. apríl 2023 þar sem saksóknarar gáfu henni tíma vegna þess að hún er ólétt. Sunny er ekki heldur í haldi en ekki er vitað hvenær hann byrjar sína fangelsisvist. Eins og staðan er í dag eru þau bæði laus og eru en að berjast fyirr frelsinu þeirra.

Heimildir

1. https://www.businessinsider.com/theranos-gets-fda-approval-2015-7?r=US&IR=T

2. https://www.huffpost.com/entry/elizabeth-holmes-office-employees_l_5c92abe3e4b01b140d351b6f

3. https://www.thedailybeast.com/elizabeth-holmes-trial-dredges-up-toxic-memories-for-theranos-workers

4. https://www.visir.is/g/2019190529464/blodi-drifnar-blekkingar-theirrar-sem-sogd-var-naesti-steve-jobs

5. https://en.wikipedia.org/wiki/Ian_Gibbons_(biochemist)

6. https://www.womenshealthmag.com/life/a39299534/elizabeth-holmes-now/

Jim Jones og Jonestown

Ásdís Jana Ólafsdóttir & Steinunn Vala Arnarsdóttir.

Kult hópurinn

1. Jonestown.

2. The Peoples Temple Agricultural Project.

3. The Peoples Temple.

4. The Peoples Temple of the Disciples of Christ.

5. Peoples Temple Full Gospel Church.

 1. Myndun hópsins

Jonestown er sértrúarsöfnuður sem var upphaflega stofnaður af Jim Jones í Bandaríkjunum árið 1955. Þá stofnaði Jones sína fyrstu kirkju í Indianapolis, kirkjan stóð fyrir því að allir ættu að vera jafnir og fá jöfn tækifæri óháð kynþætti þeirra. Um miðjan sjöunda áratuginn flutti Jones með söfnuðinn til Ukiah í Californíu til þess að bjarga þeim frá kjarnorku helför. Árið 1970 byrjar hann að vera með athafnir í San fransisco og tveimur árum seinna í Los Angeles. Svart fólk sótti sérstaklega til söfnuðsins útaf yfirlýsingum hans um aukinn jöfnuð fyrir alla óháð húðlit. Þrátt fyrir það var ekki alltaf komið vel fram við meðlimi söfnuðsins, þau voru oft barin, niðurlægð eða þvinguð til að taka eiturlyf. Meðlimir hópsins voru margir hverjir sannfærðir um að gefa kirkjunni sínar eignir. Jones hótaði minnihlutahópum að ef að þau færu úr söfnuðnum þá myndu þau vera sett í ríkisreknar fangabúðir. Um 1973-1974 hóf Jones að láta byggja búðir í frumskógi í Guyana og árið 1977 fór fólk að spyrja spurninga um söfnuðinn svo hann flutti hann og meðlimi hans til Guyana í Suður Ameríku. Það fylgdu honum hundruðir meðlima til Guyana, þar unnu meðlimirnir og bjuggu. Hann hafði einnig stjórnstöðvar í Georgetown í Guyana, þar sem nokkrir meðlimir bjuggu og haldnir voru fundir við embættismenn í Guyana.

Trúarsamkoma í Jonestown.

2. Glæpur hópsins

Glæpur hópsins var að fremja fjöldasjálfsmorð. Morðið var skipulagt af leiðtoga þeirra Jim Jones eftir að fólk byrjaði að efast um starfsemi flokksins og meðlimir voru farnir að reyna að flýja. Jones sagði meðlimum að í skóginum væru tígrisdýr sem myndu drepa þau og einnig voru verðir fyrir utan tilbúnir að skjóta þá sem reyndu að flýja. Einn af þeim mönnum sem var að rannsaka flokkinn var þingmaðurinn Leo Ryan. Ryan hélt því fram að sumum í hópnum væri haldnir þarna gegn þeirra vilja og voru lögð í andlegt- og líkamlegt ofbeldi. Þegar Ryan skoðaði Jonestown þá reyndu margir meðlimir að bilja um hjálp og að hann tæki þau með sér heim til Bandaríkjanna. Ryan var skotinn til bana við að reyna að fara aftur til Bandaríkjanna ásamt nokkrum meðlimum Jonestown hópsins. Daginn eftir það safnaðist hópurinn saman og drukku ávaxta bollu sem innihélt blásýru. Yfir 900 manns dóu við að drekka bolluna, 300 af þeim voru börn undir 17 ára, en Jones dó af skotsárum. Minna en 100 manns lifðu af, aðalega þar sem þau voru ekki á staðnum þegar athöfnin átti sér stað. Jones hvatti alla til að koma upp og drekka bolluna, við það átti drykkurinn að taka þau á betri stað. Sumir trúa því að þau hafi drukkið bolluna viljugir en í raun voru verðir sem stóðu vörð með byssur. Flestir völdu að drekka bolluna og deyja með fjölskyldu sinni og vinum en þeir sem neituðu voru sprautaðir með eitrinu.

Hryllileg birtingarmynd harmleiksins, yfir 900 manns látnir.

3. Mælikvarði 5: CCM

Crime ​​Classification Manual (CCM) er handbók sem gefin var fyrst út árið 1992 af John E. Douglas, Ann W. Burgess, Allen G. Burgess og Robert K. Ressler. Handbókin var gerð í þeim tilgangi að rannsaka og flokka ofbeldis glæpi. Við teljum morðin í Jonestown vera 1.4.1. Sértrúarmorð (e. group caused homicide, cult murder). Það er sértrúarmorð vegna þess að stór hópur fólks tók sitt eigið líf vegna þess að þau deildu öll sömu sterku trú á Jim Jones leiðtoga sínum og hugmyndum hans. Markmið Jones var að ná völdum og peningum, en meðlimir hans voru margir hverjir ekki meðvitaðir um það.

4. Mælikvarði 3: Heilaþvottur

1. Niðurbrotsþrep

Já, fólkið í Jonestown var brotið niður bæði líkamlega og andlega þar sem þau voru beitt líkamlegu ofbeldi og niðurlægð. Meðlimum var ekki gefinn kostur á að fara úr söfnuðnum og ásamt því var þeim hótað ýmsu og látin taka lyf.

2. breytingarþrep

Já, meðlimir Jonestown þá sérstaklega þeir sem að fluttu til Jonestown í Guyana voru einangraðir frá umheiminum í þorpinu og bannað að fara úr söfnuðnum, ef þeir mótmæltu eða reyndu að fara var þvingað þau til að taka lyf og hótað að þau yrðu drepin ef þau færu.

3. Uppbyggingarþrep

Nei, fólkinu í Jonestown var ekki umbunað fyrir að ganga í söfnuðinn, þau fengu að flytja með í Jonestown en til þess þurftu þau að selja sínar eignir og yfirgefa landið sitt. Þeim var lofað öllu fögru eins og jafnrétti og betra lífi en sú var ekki raunin. Þau misstu frelsið sitt og ef að þau reyndu að flýja eða mótmæla var gefið þeim lyf til að róa þau, beitt þau ofbeldi eða niðurlægt þau.

5. Mælikvarði 4: 25 Norris atriði

01. Sjarmerandi andfélagslegur leiðtogi - Já, þetta á við þar sem að Jim Jones var mjög sjarmerandi leiðtogi. Hann sagðist vera Guð fylgjenda sinna.

02. Þörf fyrir dramatíska og eldfima útrás - Nei, þar sem langflestir meðlimir Jonestowns létust og því er erfitt að segja til um starfsemi hópsins.

03. Vaxandi reiði -Já, allt bendir til þess að allir voru hamingjusamir í byrjun en seinna meir voru margir sem reyndu að flýja og sumir vildu fara aftur til Ameríku með Ryan.

04. Andfélagslegur persónuleiki sem skapaður er vegna einhvers konar höfnunar frá einhverjum sem stendur manni nærri - Já þetta á vel við leiðtogann þar sem móðir hans vildi ekki eignast hann og vanrækti hann í æsku, faðir hans var sjúklingur og lá mikið inni á spítala, Jones var oft skilinn eftir einn og vanræktur í æsku. Það er erfitt að segja til um hvort að meðlimir í Jonestown hafi verið með andfélagslegan persónuleika vegna höfnunar frá eitthverjum nánum.

05. Afstaða fjölskyldu til ósveigjanlegrar, óeftirgefanlegrar bókstafstrúar - Já, meðlimir Jonestown trúðu á að Jones væri Guð og litu á hann sem slíkan, að minnsta kosti til að byrja með.

06. Þörf einstaklings til að ná völdum í óvinveittum heimi - Já, flestir meðlimir hópsins gengu í hann í von um betra líf og meiri jafnrétti. Flestir meðlimir voru svartir og þeim var lofað að í Jonestown yrði komið fram við þau að virðingu og þau væru öll jöfn.

07. Þörf fyrir öruggt umhverfi til að prófa lyf saman og að nota þau á einstaklingsgrundvelli - Nei, Jones notaði lyf til þess að stjórna meðlimum hópsins, þau voru oft  látin taka þau hvort sem þau vildu þa eða ekki og oft óvitandi.

08. Þörf fyrir dópsölu - Nei, það var engin dópsala í Jonestown.

09. Þörf að stunda ódæmigerða, andfélagslega hegðun og kynfrávik - Nei, meðlimir Jonestown leituðu þangað til vonar um betra líf.

10. Þörf fyrir útrás neikvæðra skapandi hvata - Nei, sama og í 9.

11. Skortur á framtíðartrú - Nei, þau trúðu á betri framtíð, en þegar þau frömdu sjálfsmorð sagði Jones þeim að þau myndu fara á betri stað.

12. Þörf á að eiga við innri djöfla - Nei, engar vísbendingar eru um það.

13. Áráttukenndir helgisiðir - Nei, meðlimir Jonestown framkvæmdu ekki áráttukennda helgisiði.

14. Þörfin á að losna undan sektarkennd - Nei, almennt var fólk að leita í hópinn til þess að losna frá  fordómum samfélagsins, en mögulega voru einhverjir sem voru að reyna að losna undan sektarkennd.

15. Þörf til að æfa töfrahugsun - Nei, meðlimir hópsins voru ekki með töfrahugsun þau gáfu engu ónáttúrulega krafta.

16. Þörf fyrir mikla samkennd með öðrum hópmeðlimum - Já, meðlimir í Jonestown töldu sig vera fjölskyldu og þótti mjög vænt um hvort annað.

17. Dramatísk breyting á persónuleika eða geðlagi - Já, þau voru mjög einangruð þar sem þau fluttu til annars lands frá fjölskyldu og vinum og öllu sem þau þekktu.

18. Uppteknir af dauða - Nei, ekkert bendir til þess, lifðu mikið í núinu og höfðu bjarta framtíð.

19. Tapa frelsi viljans - Já, meðlimir Jonestown höfðu flest selt allar sínar eigur, voru komin í annað land í frumskóg þar sem nær vonlaust var að reyna að flýja. Þau þurftu að hlýða annars var oft gefið þeim lyf.

20. Stöðug hlustun á þungarokk, speed metal, dauðarokk eða iðnaðartónlist - Nei, engar vísbendingar benda til þess.

21. Mikill áhugi á nýaldar lesefni eða á yfirnáttúrulega sviðinu - Nei, engar vísbendingar benda til þess.

22. Stöðugur áhugi á hlutverkaleikjum, hópmeðlimir taka á sig hlutverk í leiknum og gera að sínum - Nei, ekki er vitað til þess að meðlimir Jonestown hafi haft áhuga á hlutverkaleikjum.

23. Ýkt samsömun við hugmyndir um yfirburði ákveðinna kynþátta - Nei, fólk gekk í hópinn til þess að forðast rasisma.

24. Dramatísk breyting á fjárhagsstöðu - Já, allir þurftu að selja allar eigur sínar og gefa allan pening sinn til flokksins.

25. Hatur á kristinni trú - Nei, hópurinn byggði sína trúa á kristinni trú.

 9 atriði af 25 passa við Jonestown sétrúarsöfnuðinn svo að samkvæmt Norris listanum var Jonestown ekki talinn hættulegur hópur.

6. Mælikvarði 6: Félagsleg áhrif

1. Undanlát (e. compliance)

Meðlimir Jonestowns voru þvingaðir til undanláts. Það var gert með því að nota byssur, ofbeldi, einangrun, lyf og fleira. Ef að fólk mótmælti eða hlýddi ekki reglunum í Jonestown þá var þeim oft gefið lyf, beitt ofbeldi eða sett í einangrun. Þegar að fólk reyndi að flýja eða talaði um að vilja fara þá var gert hið sama, einnig sagði Jones að í frumskóginum utan Jonestown væru tígrisdýr sem myndu éta þau um leið og þau færu fyrir utan og verðir voru fyrir utan með byssur sem voru tilbúnir að skjóta þá sem reyndu að flýja. Meðlimirnir höfðu gefið söfnuðnum allar sínar eignir svo að það var mun léttara fyrir Jones að stjórna þeim og erfiðara fyrir þau að fara.

2. Innhverfing (e. internalization)

Meðlimir Jonestown voru innhverfðir að því leyti að þau deildu þeirri trú að Jones væri Guð og gæti lesið hugsanir. Meðlimirnir deildu því viðhorfi að vilja jafnrétti fyrir alla og betri heim.

3. Samsömun (e. indentification)

Meðlimir Jonestown höfðu samsamast skoðunum sínum um jafnrétti og trú á Jones sem Guð. Með tímanum breyttust skoðanir margra meðlima þar sem komið var illa fram við þau þar sem þeim var stjórnað mjög og refsað ef þau mótmæltu, aðstæður í Jonestown versnuðu þar sem þau voru látin vinna meira. Svo að samsömun hópsins minnkaði með tímanum.

7-8. Mælikvarði 1: DSM-5

 16.Y. Fíkn - 16.2 Amfetamín röskun

Við teljum að Jim Jones hafi verið með fíkn, Amfetamín röskun (16.2.) eða Amfetamín fíkn (16.2.), Jones byrjaði neyslu á eiturlyfjum 1971 sem að þróaðist út í amfetamín neyslu seinna. Þar sem Jones neytti efnisins mikið og reglulega. Hann hafði mikið magn af eiturlyfja í Jonestown bæði fyrir sig og meðlimi hópsins. Við teljum hann hafa verið með amfetamín fíkn þar sem hann sýndi mikil kvíðaeinkenni við neyslu efnisins og tók geðveikis tímabil. Jones varð mjög taugaveiklaður við inntöku lyfsins, hann taldi vera að hlera sig og að það væri verið að senda njósnara inn í Jonestown. Það er hægt að segja að hann hafi tekið geðveikis tímabil þegar hann lét alla fremja sjálfsvíg og framdi sjálfur sjálfsvíg.

 5.8 Efna/Lyfja-orsökuð kvíðaröskun

Við teljum að jim Jones hafi verið með Efna/lyfja-orsakaða kvíðaröskun. Jones neytti mikið eiturlyfja þá sérstaklega amfetamíns. Við notkun efnisins þá fann  Jones fyrir kvíðaeinkennum, hann varð mjög taugaveiklaður taldi vera að hlera sig og Jonestown. Þessi kvíðaeinkenni birtust ekki hjá Jones nema eftir að hann fór að neyta eiturlyfja. Þó er ekki hægt að fullyrða þetta með vissu.

 2.1.2 Hugvilluröskun

Við teljum Jones hafa verið með Hugvilluröskun. Hann hafði miklar mikilmennsku hugmyndir um sjálfan sig. Hann var með ranghugmyndir þar sem hann taldi sig vera Guð, að aðrir væru að reyna að hlera sig og taldi sig geta lesið hugsanir annarra. Margar ranghugmyndir hans hafi ekki verið lyfjaorsakaðar þar sem að margar þeirra byrjuðu fyrir neyslu.

9.-10. Mælikvarði 2: Persónuleikaraskanir

 

18.2.4. Sjálfhverf persónuleikaröskun

Við teljum Jim Jones hafa verið með Sjálfhverfa persónuleikaröskun. Hann var með mikla mikilmensku hugmyndir um sjálfan sig, hafði þörf fyrir að vera dýrkaður og dáður, trúði því að hann væri einstakur, fannst hann eiga skilið meira en aðrir, sýndi mikinn hroka og hafði mikla þörf fyrir því að hafa völd. Þetta sjáum við með stofnun hans á söfnuðinum Jonestown, þar sem hann taldi sig og aðra trú um að hann væri Guð og að hann gæti lesið hugsanir annarra. Hann nýtti sér sín persónulegu sambönd við meðlimi söfnuðsins og lét þá selja eignir sínar og gefa söfnuðinum peningana sína. Hann fann ekki fyrir samkennd sem við sjáum með slæmu meðferðinni sem hann sýndi meðlimum söfnuðsins með ofbeldinu, lyfja notkuninni og að lokum að láta þau taka sitt eigið líf.

18.2.1 Andfélagsleg persónuleikaröskun

Það sem felst í Andfélagsleg persónuleikaröskun er hegðun þar sem komið er illa fram við fólk og þegar brotið er á réttindum þeirra. Það passar vel við Jim jones þar sem hann bjó til sínar eigin reglur sem virtu ekki lög samfélagsins. Dæmi um það er þegar hann þvingaði fólk í að drekka eitur og hótaði fólki á ýmsar vegur. Hann blekkti fólkið einnig með því að trúa á hann sem Guð og lét þau gefa sér aleigu þeirra. Hann var einnig ofbeldishneigður þar sem hann lagði meðlimi flokksins í líkamlegt- og andlegt ofbeldi og hótaði að drepa þau ef þau óhlýðnuðust honum. Hann uppfyllir alla þá þætti sem þarf til þess að greinast með andfélagslega persónuleikaröskun.

Jim Jones sjálfur.

Heimildaskrá

1. Haining, P. (1999). The Secret History of Cults: Bizarre Rituals and Murderous Practices Revealed.  Magpie Books.

2. https://www.britannica.com/event/Jonestown

3. https://jonestown.sdsu.edu/?page_id=35333

4. https://jonestown.sdsu.edu/?page_id=29416

5. https://en.wikipedia.org/wiki/Early_life_of_Jim_Jones

6. https://www.aetv.com/real-crime/jim-jones-drugs-jonestown-control-peoples-temple

7. https://www.britannica.com/event/Jonestown

8. https://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/features/jonestown-bio-leo-ryan/

9. https://www.history.com/news/jonestown-jim-jones-mass-murder-suicide

10. https://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/features/jonestown-race/

11. https://en.wikipedia.org/wiki/Peoples_Temple

12. https://en.wikipedia.org/wiki/Jonestown

13. https://www.fbi.gov/history/famous-cases/jonestown

14. https://religiondispatches.org/the-peoples-temple-the-black-church-and-the-tragic-legacy-of-jonestown/

15. https://healthpsychologyconsultancy.wordpress.com/2012/09/01/making-of-a-monster-jim-jones/

Adolf Hitler og nasismi

Hrafnhildur Tinna Thorlacius, Kristín Birna Júlíudóttir & Ólöf Jóhanna Sigurþórsdóttir.

1. Myndun hópsins

Nasistaflokkurinn myndaðist árið 1920 úr hópum þjóðernissinna, rasista og popúlista. Nasistaflokkurinn var öfga hægri sinnaður stjórnmálahópur í þýskalandi sem varð til eftir fyrri heimsstyrjöld. Adolf Hitler var skipaður leiðtogi flokksins árið 1921 þar sem aðal markmiðið var að draga fólk frá kommúnisma að þjóðernishyggju. Flokkurinn komst til valda um 1930 og náðu þá 107 sætum á þingi. Árið 1932 var Nazi party orðinn stærsti stjórnmálaflokkur í Reichstag með 230 fulltrúa. Hitler var svo skipaður kanslari Þýskalands árið 1933 og náði þar með völdum.

Hitler með dæmigerða helgisiði.

2. Glæpur hópsins

Flokkurinn er helst þekktur fyrir útrýmingarbúðirnar (t.d. Auschwitz) þar sem framið var fjöldamorð á evrópskum gyðingum með það markmið að útrýma þeim. Einnig voru myndaðar þrælkunar- og fangabúðir. Þrjár útrýmingarbúðir voru myndaðar sem svo samanstóð af 40 undirbúðum. Um 1.3 milljónir manns voru teknir af lífi. Um 85% þeirra voru gyðingar en einnig voru hópar eins og fatlaðir, samkynhneigðir, vottar Jehóva, og stríðsfangar. Búðirnar voru upphaflega ætlaðar sem fanga-og þrælkunarbúðir en árið 1941 var ákveðið að gera þær að útrýmingarstöð gyðinga. Aðal fangabúðirnar Auschwitz I rúmuðu um 16.000 fanga. Fyrsti gyðingahópurinn kom í búðirnar árið 1942 var farið með þá beint í gasklefa. Í gasklefunum var fyrst notað útblástur frá bensín- og dísilvélum en oft dugði það ekki til að myrða fólkið heldur var það aðeins meðvitundarlaust og þurftu þá starfsmenn klefanna að skjóta það fólk. Það þurfti að finna betri leið til útrýmingar til þess að búðirnar gætu gegnt því hlutverki að útrýma gyðingum. Það komst í ljós að blásýra væri hentugast í gasklefana þar sem að aðeins þarf lítið magn eða um 50 grömm af blásýrunni til að myrða um 1000 manns á nokkrum mínútum.

Birkenau eða Auschwitz II eins og það er stundum kallað var ein af um það bil 40 búðum sem mynduðu Auschwitz. Á þeim þremur árum sem þessar búðir voru starfandi voru þær notaðar fyrir ýmsan verknað. Þegar framkvæmdir hófust í október 1941 áttu þær að vera búðir fyrir 125 þúsund stríðsfanga. Rússneskir stríðsfangar voru notaðir til að byggja þessar búðir. En fljótlega kom í ljós að búðirnar myndu þjóna öðrum tilgangi en að vera stríðsfangabúðir. Búðirnar opnuðu síðan sem hluti af Auschwitz í mars 1942 og þjónaði á sama tíma sem miðstöð útrýmingar gyðinga. Það var þó ekki fyrr en um árið 1944 sem Auschwitz-Birkenau var orðinn stærst allra dauðabúða þegar þangað voru fluttir ungverskir gyðingar í þúsundatali. Á loka stigi þessara búða frá 1944, voru þær einnig staður þar sem fangar voru samansafnaðir áður en þeir voru fluttir til vinnu í þýskum iðnaði í Þriðja ríkinu (e. Third Reich).

Einnig voru gerðar læknisrannsóknir á gyðingum þar sem ýmsar tilraunir voru gerðar á þeim. Þeir voru mikið notaðir til þess að prófa ný lyf. Konur voru sprautaðar með efnum inn í leggöng þeirra og voru þau svo límd saman. Dr. Josef Mengele eða “engill dauðans” var þekktur fyrir að gera rannsóknir á 3000 tvíburum þar sem 200 þeirra lifðu af. Hann reyndi meðal annars að breyta augnlit þeirra með því að sprauta efni í augun á þeim. Markmið hans var að breyta brúna augnlit þeirra í bláan til þess stækka aríska kynþáttinn. Tvíburarnir voru einnig sprautaðir með allskonar efnum til þess að skoða hvernig líkami þeirra myndi bregðast við. Sprautað var meðal annars annan tvíburann með sjúkdómi og svo hinn drepinn í þeim tilgangi að geta borið saman krufningar þeirra.

Útrýmingarbúðir. Hvernig er þetta hægt?

SS sveitirnar í Þýskalandi sá svo um hernað gegn flokksmönnum, og hjálpa til að útvega verði fyrir fangabúðirnar. Einnig tóku þeir þátt í skotárásum, og myrtu einstaklinga sem voru á svæðum sem nasistar voru búnir að taka yfir.

3. Mælikvarði 5: CCM

Hópurinn framkvæmdi öfgahópsmorð þar sem morðin voru framkvæmd af pólitískum og trúarlegum ástæðum, eins og t.d  útrýmingarbúðirnar. Markmiðið var að útrýma öllum þeim sem voru ekki af þeim aríska kynþætti. Einstaklingar af arískum uppruna voru taldir vera ljóshærðir, með blá augu, líkamlega hraustir og háir vexti. Hugmyndafræðin var að Þýskaland þyrfti á að halda hreinum kynþætti, og voru gyðingar þeirra helsta ógn.

4. Mælikvarði 3: Heilaþvottur

Að okkar mati var ekki um heilaþvott að ræða í flokknum samkvæmt mælikvarða 3. Hinsvegar notaði flokkurinn pólitískt áróður og ritskoðun á fréttamiðlum til þess að fá fólk til á sitt band.

5. Mælikvarði 4: 25 Norris atriði

1. Sjarmerandi andfélagslegur leiðtogi - Þetta á við þar sem markmið, trú og skilningur Adolf Hitlers var það sem skipti mestu máli í flokknum, og var horft fram hjá öllu öðru.

2. Þörf fyrir dramatíska og eldfima útrás - Þetta á við um hópinn þar sem hegðun nasista eins og að pynta, drepa og útrýma gyðingum var réttlæt með því að vísa í að stækka þann aríska kynþátt.

3. Vaxandi reiði - Þetta á við. Adolf Hitler og fleiri í SS sveitinni voru ósáttir við herforingja og stjórnmálamenn sem þeir töldu hafa sóað mörgum mannslífum í nafni þjóðarstolts.

4. Andfélagslegur persónuleiki sem skapaður er vegna einhvers konar höfnum frá einhverjum sem stendur manni nærri - Adolf Hitler elskaði mömmu sína af öllu hjarta og upplifði því mikla sorg þegar hún lést. Einnig upplifði Hitler mikla höfnun frá bæði faðir sínum og kvenfólki. Þetta atriði á því við.

5. Afstaða fjölskyldu til ósveigjanlegrar, óeftirgefanlegrar bókstafstrúar - Þetta á við þar sem Nasistaflokkurinn var haturshópur.

6. Þörf einstaklings til að ná völdum í óvinveittum heimi - Þetta á við vegna þess að eitt af markmiðum flokksins var að ná völdum. Hópurinn var samansettur af minni öfga hægri sinnuðum hópum sem vildu mögulega láta í sér heyra og stofnuðu þar af leiðandi nasistaflokkinn til að ná meiri völdum.

7. Þörf fyrir öruggt umhverfi til að prófa lyf saman og að nota þau á einstaklingsgrundvelli - Á ekki við.

8. Þörf fyrir dópsölu - Á ekki við.

9. Þörf að stunda ódæmigerða, andfélagslega hegðun og kynfrávik - Á ekki við.

10. Þörf fyrir útrás skapandi hvata - Á ekki við.

11. Skortur á framtíðartrú - Á ekki við.

12. Þörf á að eiga við innri djöful - Á ekki við.

13. Áráttukenndir helgisiðir - Á ekki við.

14. Þörfin á að losna undan sektarkennd - Allir sem fylgdu reglum nasista voru lausir undan allri persónulegri ábyrgð og var því t.d í lagi að pynta og drepa gyðinga eða alla þá sem voru á móti þeirra trú.

15. Þörf til að æfa töfrahugsun - Á ekki við.

16. Þörf fyrir mikla samkennd með öðrum hópmeðlimum - Á ekki við.

17. Dramatísk breyting á persónuleika eða geðlagi - Þetta á við þar sem að nasistarnir voru með hópmerki og klæddust allir ákveðnum hópklæðnaði þar sem þeir allir báru rautt nasista band á vinstri upphandlegg.

18. Uppteknir af dauða - Þetta á mjög vel við það sem nasistarnir frömdu mjög öfgafullt ofbeldi og myrtu yfir milljón manns.

19. Tapa frelsi viljans - Þetta á við þar sem einstaklingar sem gengu í hópinn misstu allan frjálsan vilja og þurftu að fara eftir reglum nasista. Þeir sem fóru ekki eftir þeim voru drepnir eða pyntaðir.

20. Stöðug þyrping á þungarokk, speed metal, dauðarokk eða iðnaðartónlist - Á ekki við þar sem að Hitler var mikið fyrir klassíska tónlist.

21. Mikill áhugi á nýaldar lesefni eða á yfirnáttúrulega sviðinu - Á ekki við.

22. Stöðugur áhugi á hlutverkaleikjum, hópmeðlimir taka á sig hlutverk í leiknum og gera að sínum - Á ekki við.

23. Ýkt samsömun við hugmyndir um yfirburði ákveðinna kynþátta - Á mjög vel við þar sem að nasistarnir vildu útrýma gyðingum vegna þess að þeir pössuðu ekki inn í aríska kynþáttinn. Markmið nasista var að stækka aríska kynþáttinn og reyndu þeir einnig með læknarannsóknum sínum að breyta augnlit gyðinga.

24. Dramatísk breyting á fjárhagsstöðu - Á ekki við.

25. Hatur á kristinni trú - Á ekki við þar sem allir í SS-sveitinni voru kristinnar trúar (mótmælendatrú) eða kaþólskir.

Samkvæmt mælikvarðanum voru 11 atriði sem pössuðu við flokkinn. Þetta þýðir að flokkurinn er nokkuð hættulegur samkvæmt Norris mælikvarðanum.

Nasistar í dæmigerðum búningum.

6. Mælikvarði 6: Félagsleg áhrif

Undanlát

Passar vel við þar sem nasistaflokkurinn hafði félagsleg áhrif á samfélagið með ráðlyndi og félagslegu valdi. Þeir notuðu t.d hótanir og refsingar sem gerði það að verkum að fólk fannst það þvingað til að láta undan þeirra trú og skoðunum.

Innhverfing

Passar vel þar sem allir innan nasistaflokksins trúa á þessa nýju hugmyndafræði sem þeir komu með og var því gamallri hugmyndafræði rutt úr vegi.

Samsömun

Passar vel við þar sem að nasistarnir höfðu þau viðhorf að hreinsa þýskaland og hafa einungis hinn aríska kynþátt, þar sem allir áttu að vera bláeygðir og ljóshærðir. Þeir breyttu atferli sínu og frömdu fjöldamorð þar sem þeir myrtu gyðinga og fleiri hópa eins og samkynhneigða, fatlaða o.fl.  þar sem þeir pössuðu ekki í aríska kynþáttinn. Gerðu einnig læknatilraunir til þess að breyta augnlit fólks sem hafði ekki blá augu.

Út frá þessu er ljóst að nasistaflokkurinn hafði mikil félagsleg áhrif á samfélagið á þessum tíma.

7-8. Mælikvarði 1: DSM-5

Kvíðaröskun

Hitler var talinn vera með Kvíðaröskun sem byrjaði í æsku hans þegar faðir hans beitti hann og bróður hans líkamlegu ofbeldi. Út frá þessu hélt Hitler því fram að hann þyrfti að ná langt í lífinu og leiddi það meðal annars til ýktra ráðstafana sem myndi hjálpa honum að ná markmiðum sínum. Einnig er talið að Hitler hafi fengið kvíðakast þegar árið 1939 þegar hann var á fundi með hershöfðingjum sínum. Þetta leiddi til þess að hann fór til læknis sem gaf honum klórdíazepoxíði við kvíðanum. Læknirinn ráðlagði honum líka að taka aftur upp penslana og byrja að mála á ný til þess að minnka kvíðann. Þetta er mikilvægasta geðröskunin sem hann var með vegna þess að kvíðaröskunin var undanfari persónuleikaraskana og árásargirni hans.

Efnatengdar- og ávana raskanir

Sagt er að Hitler hafi tekið kókaín, amfetamín, róandi lyf og hormón (bæði kvenna og karla) og allt var þetta ávísað af lækni. Samkvæmt skrá sem Morell læknir hans Hitlers var með þá sprautaði hann Hitler næstum daglega með ýmsum lyfjum.

Parkinsonsveiki

Einnig er talið að Hitler hafi verið með Parkinson veiki. Fyrstu merki um að hann væri með sjúkdóminn kom frá sænskum fréttamyndum þar sem Hitler sást labba hægt með minni sveiflu í vinstri hendi en vanalega, og var líkamsstaða hans hokin. En heimildir eins og t.d. læknaskýrslur, sjónarvottar og ljósmyndir sanna þetta einnig. Hann sást oft með hvíldarskjálfta og skjálfta í vinstri hendi og reyndi hann að fela það með því að setja hendina í vasann eða halda á einhverjum hlut. Þegar sjúkdómurinn var lengra komin. þá kom hann mikið minna fram opinberlega og voru myndir teknar af honum aðeins frá þeim sjónarhornum sem sýndu ekki skjálftann.

9.-10. Mælikvarði 2: Persónuleikaraskanir

Adolf Hitler var með Sjálfhverfa persónuleikaröskun og einkenni þess er hægt að finna frá tilfinningalífi hans og starfsemi hans í félagslegu samhengi. Hann var með ofvaxið sjálfsálit og var upptekinn af draumórum um völd. Hann hafði mikla þörf fyrir ýktari aðdáun frá samfélaginu. Einnig skorti hann samkenndar og var hrokafullur.

Adolf Hitler með dæmigerða skeggið sitt.

Önnur persónuleikaröskun sem gæti komið til greina er Jaðar persónuleikaröskun. Eins og hefur komið fram þá gefa heimildir til kynna að Hitler hafi átt í erfiðleikum með höfnun vegna æsku hans. Einnig upplifði Hitler stöðugar geðsveiflur þar sem hann upplifði oft mikinn kvíða, og á einhverjum tímapunkti var hann einnig þunglyndur. Hann var hvatvís og misnotaði vímuefni. Hitler sýndi einnig oft mikla reiði t.d þegar hann var að gefa ræður og slíkt.

Heimildir

1. Auschwitz II-Birkenau / History / Auschwitz-Birkenau. (n.d.).

2. https://www.auschwitz.org/en/history/auschwitz-ii/

3. Bhattacharyya, K. B. (2015). Adolf Hitler and His Parkinsonism. Annals of Indian Academy of Neurology, 18(4), 387–390. https://doi.org/10.4103/0972-2327.169536

4. Hartanto, F. I., & Setiawan, D. (2021). Adolf Hitler’s Pathological Narcissistic Personality Disorder in Mein Kampf. Kata Kita: Journal of Language, Literature, and Teaching, 9(3), 389-397.

5. Hvað getið þið sagt mér um útrýmingarbúðirnar í Auschwitz? (n.d.). Vísindavefurinn. http://www.visindavefur.is/svar.php?id=6965

6. Pruitt, S. (2019, July 18). Inside the Drug Use That Fueled Nazi Germany. HISTORY. https://www.history.com/news/inside-the-drug-use-that-fueled-nazi-germany

7. The Beginning of the Nazi Party | Facing History and Ourselves. (2020, May 12). https://www.facinghistory.org/resource-library/beginning-nazi-party

8. The Nazi Rise to Power. (n.d.). https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/the-nazi-rise-to-power When the leader is ill—Or addicted to cocaine, meth, steroids, or hormones. (n.d.). https://medicine.yale.edu/news/yale-medicine-magazine/article/when-the-leader-is-illor-a

Charles Manson family - Manson gang

Bjarki Steinn Jónatansson, Inga Lilja Hilmarsdóttir & Katrín Sól Þórðardóttir.

Á þessu myndbandi má sjá geðklofaeinkenni Mansons: Beruleg truflun á hugsun og samhengislítið tal. Heimild: https://www.youtube.com/watch?v=rtWwdzD6vd0

1. Myndun hópsins

Hópurinn byrjaði að myndast árið 1967, árið sem Charles Manson slapp úr fangelsi. Hann var meira og minna búinn að vera í fangelsi allt sitt líf og ákvað að hann vildi taka líf sitt í gegn. Hann lærði á gítar í fangelsisvist sinni og ákvað að honum langaði að byrja tónlistarferil. Hann flutti til San Francisco og hitti þar konu að nafni Mary Brunner. Þau fluttu svo inn saman, en með tímanum náði hann að sannfæra Brunner að leyfa ungum konum sem aðhylltust hippamenningu að koma og búa með þeim. Á endanum voru átján konur sem bjuggu með Manson og Brunner. Þessar konur heilluðust að hugmyndum Manson. Hann málaði sig upp sem Guð og sannfærði hópinn að þau væru upphaflegu kristnu mennirnir. Meðlimir hópsins voru um 100 talsins en aðalmeðlimirnir eru taldir hafa verið um 30. Þekktustu meðlimir hópsins eru þau Susan Atkins, Leslie Van Houten, Patricia Krenwinkel, Linda Kasabian, Charles “Tex” Watson, Steve Grogan og að sjálfsögðu Charles Manson.

Helstu meðlimir Manson fjölskyldunnar.

Heimild: https://www.imdb.com/name/nm0543909/mediaviewer/rm1249878529/?ref_=nm_md_1

2. Glæpar hópsins

Glæpir Manson fjölskyldunnar voru þó nokkuð margir. Samtals voru þau dæmd fyrir sjö morð. Manson sjálfur skaut fíkniefnasala að nafni Bernard Crowe sem var meðlimur Black Panther hópsins, félagasamtök sem samanstóðu einungis af svörtum meðlimum. Manson trúði því að hann hafi drepið Crowe en Crowe lifði skotárásina af. Daginn eftir skotárásina sér Manson í fréttum að meðlimur Black Panther hópsins hafi fundist látinn og gerir ráð fyrir að það sé Crowe, en svo var ekki. Eftir þessar fréttir aukast hugmyndir Manson um að kynþáttastríð sé í vændum. Gary Hinman var fyrsta fórnarlamb Manson fjölskyldunnar, hann hafði hleypt þeim inn á sitt heimili og leyft þeim að vera hjá sér en þau myrða hann.

Mynd af texta sem Manson fjölskyldan skrifaði með blóði LaBianca hjónanna á vegg heimilisins. Heimild: https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?q=tbn%3AANd9GcR44clmjO2af94ga7T0sIaTgkz5AZKgNuqB8w&usqp=CAU&fbclid=IwAR0g_75mg-w-T1DzS9nFo7DKZoHmwiV1RHerTQD5GAZUJyI6ipB90OcjmtY

Næstu fórnalömb Manson fjölskyldunnar voru þau Sharon Tate, Jay Sebring, Abigail Folger, Wojciech Frykowski og Steven Parent. Sharon Tate var fræg leikkona og var hún komin 8 mánuði á leið þegar hún var myrt. Þessi morð eru oft kölluð “Tate morðin” vegna þess að Tate var þekkt leikkona og eru þessi morð ein þekktustu morðin í sögu Bandaríkjanna. Síðustu fórnarlömb Manson fjölskyldunnar voru LaBianca hjónin, Leno og Rosemary. Charles Manson myrti engan sjálfur heldur skipaði hann meðlimum fjölskyldunnar að fremja þessi morð. Einnig er haldið að Manson fjölskyldan hafi myrt marga aðra en þau voru bara sakfelld fyrir þessi sjö morð. Fimm meðlimir hópsins, Susan Atkins, Leslie Van Houten, Patricia Krenwinkel og Charles “Tex” Watson voru dæmd til dauða en síðar var það tekið til baka og breytt í lífstíðardóm. Einn meðlimur hópsins, Linda Kasabian, var einnig dæmd fyrir öll sjö morðin en hún fékk friðhelgi fyrir að bera vitni gegn hinum sakborningunum.

Mynd af leikkonunni Sharon Tate, myrt þegar hún var komin 8 mánuði á leið.

Heimild:https://i.redd.it/charles-manson-family-crime-scene-photos-v0-whh57y9oymg91.jpg?width=632&format=pjpg&auto=webp&s=2e2a67ee72ebb20ea90cf8727a1cd760763b9437

 3. Mælikvarðar

CCM

Að okkar mati er 142.02: Félags-hagfræðileg morð það sem á best við um morðin sem Manson fjölskyldan frömdu. Félags-hagfræðileg morð eru morð þar sem hvatinn til að drepa er róttækt hatur gegn einhverjum tilteknum einstaklingi eða hóp. Ýmsar ástæður geta verið fyrir hatri hópsins t.d. kynþáttur. Manson fjölskyldan var með öfgakennt hatur gegn svörtum einstaklingum. Þau trúðu því að hvítir væru æðri en svartir (e. white supremacy). Charles Manson túlkaði lagið “Helter Skelter” og önnur lög á plötu eftir Bítlana þannig að það væri kynþáttastríð í vændum. Hann vildi fá forskot á þetta kynþáttastríð með því að fremja glæpi og morð og reyna að plata lögregluna og fjölmiðla til að halda að samtökin Black Panther, sem samanstóð aðeins af svörtum meðlimum hefðu framið glæpina.

Heilaþvottur

Meðlimir hópsins voru flestir frekar ráðvilltir í lífinu og vissu ekki alveg sinn tilgang og Manson notfærði sér það til þess að heilaþvo þau með því að nýta sér veikleika þeirra. Manson heilaþvoði meðlimina með því að spila plötu með bítlunum, halda fyrirlestra, las mikið úr Biblíunni og einnig notaði hann kynlíf og LSD.

Manson og fylgjendur hans bjuggu saman á sveitabæ sem kallast Spahn Ranch þar sem þau voru einangruð frá öllu öðru, sem hjálpaði Manson að heilaþvo þá. Hann heilaþvoði fylgjendur sína með grófum aðferðum á sveitabænum meðal annars neyddi hann þau til að stunda kynsvall, notaði dáleiðslu og sýru. Manson var með herferð sem hét “Helter Skelter” sem var stríð sem hann vildi hefja gegn svörtu fólki vegna þess að hann hafði þær ranghugmyndir um að svartir ætluðu að útrýma hvítum og vildi hann vera á undan að byrja stríðið. Helter Skelter er lag með Bítlunum sem Bítlarnir neituðu að spila eftir að hann notaði þetta í þessa herferð. Herferðin hófst nokkurn veginn með túlkun Manson á laginu, Manson hélt svo fyrirlestra um þessa herferð fyrir fylgjendur sína. Manson var mjög sannfærandi og hafði ákveðin sjarma sem lét fólk vilja fylgja honum. Hann fékk fólk til að líta á björtu hliðarnar við allt það slæma sem hann bar á borð fyrir fylgjendur sína.

Í heilaþvotti eru þrjú þrep; niðurbrotsþrep, breytingaþrep og svo uppbyggingarþrep. Manson braut fylgjendur sína niður með því að þvinga þau í kynsvall og kynlíf yfir höfuð, hann leitaði líka að veikleikum einstaklingana í hópnum og notfærði sér þá. Manson notaði líka LSD í aðferðum sínum við niðurbrot einstaklingana. Í breytingaþrepinu einangraði hann fólkið og notaði svo allskonar tæki og tól til þess að breyta skoðunum þeirra og heilaþvo þau. Hann hélt fyrirlestra sem innihéldu skoðanir hans og trú, las mikið úr Biblíunni og notaði dáleiðslu. Manson notaði sýru og vann með hugarfarið að horfa á björtu hliðarnar. Það er smá óljóst hvernig hann vann með eða hvort það var yfir höfuð uppbyggingarþrep. Það gæti verið að fyrirlestrarnir og lestur úr Biblíunni mætti flokka sem uppbyggingarþrep, einnig gæti hann hafa unnið eitthvað með einangrun á þessum sveitabæ og byggt einstaklingana upp með því að leyfa þeim að fara af sveitabænum líklega í takmarkaðan tíma.

Mælikvarði Norris

01. Sjarmerandi andfélagslegur leiðtogi: Já passar, vegna þess að Charles Manson heilaþvoði meðlimi hópsins til að deila sínum skoðunum. Manson var sjarmerandi og með mikinn sannfæringakraft og líklegt er að þess vegna hafi hann náð þeim yfir á sína braut.

02. Þörf fyrir dramatíska og eldfima útrás: Nei passar ekki, þar sem Manson yfirfærði sínar skoðanir og hvatir yfir á hina meðlimi hópsins með heilaþvotti.

03. Vaxandi reiði: Já passar, vegna þess að flestir meðlimir hópsins áttu það sameiginlegt að foreldrar þeirra skildu, yfirgáfu millistéttarfjölskyldur sínar og höfðu einhvers konar hatur fyrir annað hvort mömmu sinni eða pabba sínum. Einnig gæti verið að þau hafi öll verið með sameiginlegar rasískar hugmyndir áður en hópurinn myndaðist.

04. Andfélagslegur persónuleiki sem skapaður er vegna einhvers konar höfnunar frá einhverjum sem stendur manni nærri: Já passar, vegna þess að margar konur í hópnum og Charles Manson sjálfur höfðu fengið einhvers konar höfnun frá foreldrum sínum í æsku.

05. Afstaða fjölskyldu til ósveigjanlegrar, óeftirgefanlegrar bókstafstrúar: Já, það var mikil oftrú á andlega krafta Manson en þau töldu hann vera Guð, töldu að þau væru upphaflegu kristnu mennirnir og einnig höfðu þau oftrú á merkingu texta í lögum Bítlana.

06. Þörf einstaklings til að ná völdum í óvinveittum heimi: Já passar, vegna þess að hópurinn trúði að það væri kynþáttastríð í vændum á milli svartra og hvítra og þeir vildu ná völdum yfir heiminum áður en svartir myndu ná því.

07. Þörf fyrir öruggt umhverfi til að prófa lyf saman og að nota þau á einstaklingsgrundvelli: Já passar, vegna þess að meðlimir hópsins tóku inn LSD saman á Spahn Ranch, staður sem þeim fannst vera öruggt dópgreni.

08. Þörf fyrir dópsölu: Já passar, vegna þess að Tex, einn meðlimur hópsins, var að selja eiturlyf. Morðtilraun Manson á Bernard Crowe snerist einnig um eiturlyfjasölu sem fór eitthvað úrskeiðis.

09. Þörf að stunda ódæmigerða, andfélagslega hegðun og kynfrávik: Já passar, þar sem þau voru að stunda kynsvall reglulega og við teljum það ódæmigerða kynferðislega athöfn.

10. Þörf fyrir útrás neikvæðra skapandi hvata: Nei passar ekki, því það sem þau gerðu var með skipulögðum tilgangi en ekki sem einhver sköpun.

11. Skortur á framtíðartrú: Já passar, því að þau höfðu flest öll lítinn tilgang í lífinu og einnig trúðu þau að það væri kynþáttastríð framundan.

12. Þörf á að eiga við innri djöfla: Nei passar ekki, það eru ekki margir meðlimir hópsins að upplifa ofskynjanir, ranghugmyndir né áráttukenndar fantasíur. Það er aðallega bara Manson sem upplifir þessi einkenni og heilaþvær hina meðlimi hópsins út frá þessum einkennum sínum.

13. Áráttukenndir helgisiðir: Já passar, vegna þess að Manson var endurtekið að spila ýmis sérstök lög fyrir fjölskylduna. Hann túlkaði lögin á þann hátt að kynþáttastríð væri í vændum og þau þyrftu að drepa allt svart fólk til að vinna stríðið.

14. Þörfin á að losna undan sektarkennd: Nei passar ekki, hópurinn var ekki myndaður til að minnka sektarkennd eða losna undan persónulegri ábyrgð. Manson klínir persónulegu ábyrgð sinni yfir á hina meðlimi hópsins með því að láta þau myrða og fremja glæpi fyrir sig.

15. Þörf til að æfa töfrahugsun: Já það passar, vegna þess að Manson sannfærir hópinn um að hann sé Guð, að þau séu upphaflegu kristnu mennirnir og þau enda á að trúa því og fara eftir því sem hann segir vegna þessa.

16. Þörf fyrir mikla samkennd með öðrum hópmeðlimum: Já passar, konur í hópnum voru margar með svipaða reynslu og vandamál varðandi fjölskyldur sínar, þá aðallega feður sína. Manson hafði einnig vandamál með fjölskyldu sína, þá sérstaklega mömmu sína þar sem hún afneitaði honum og sendi hann ítrekað frá sér.

17. Dramatísk breyting á persónuleika eða geðlagi: Já passar, þar sem þau breyttust öll mikið eftir að hafa verið heilaþvegin af Manson. Einnig voru þau með ákveðið hópmerki þar sem sumir meðlimana voru með útskorinn hakakross á enninu.

18. Uppteknir af dauða: Já passar, hópmeðlimirnar voru með þá trú að það væri kynþáttastríð í vændum og þeir beittu öfgafullu ofbeldi gagnvart öðrum.

19. Tapa frelsi viljans: Já það passar, hópmeðlimirnir missa allan frjálsan vilja eftir að Manson heilaþvoði þau. Þau gerðu það sem hann sagði þeim að gera og hótaði þeim að þau yrðu drepin eða send í þrælahald ef ekki.

20. Stöðug hlustun á þungarokk, speed metal, dauðarokk eða iðnaðartónlist: Já passar, vegna þess að þau hlustuðu mikið á Bítlana og túlkuðu þau lög sem einhver skilaboð um að það væri kynþáttastríð í vændum.

21. Mikill áhugi á nýaldar lesefni eða á yfirnáttúrulega sviðinu: Já passar, vegna þess að Charles Manson las mikið úr Biblíunni fyrir meðlimi hópsins.

22. Stöðugur áhugi á hlutverkaleikjum, hópmeðlimir taka á sig hlutverk í leiknum og gera að sínum: Nei passar ekki, Manson fjölskyldan er ekki í neinum hlutverkaleik, þau eru í raun bara þau sjálf en búið að heilaþvo þau.

23. Ýkt samsömun við hugmyndir um yfirburði ákveðinna kynþátta: Já passar, vegna þess að hópurinn hafði ákveðnar hugmyndir um að svartir væru að fara í stríð við hvíta.

24. Dramatísk breyting á fjárhagsstöðu: Já það passar, þau bjuggu öll saman á Spahn Ranch og enginn virtist vera í stöðugri vinnu, erfitt er samt að vita hvort það hafi verið dramatísk breyting á fjárhagsstöðu þar sem við vitum ekki fjárhagsstöðu meðlima áður en þeir gengu í hópinn.

25. Hatur á kristinni trú: Nei passar ekki, vegna þess að þeir lásu mikið úr Biblíunni og trúðu að Charles Manson væri guð og allir í hópnum væru upphaflegu kristnu mennirnir.

Niðurstaða: Samkvæmt mælikvarða Norris þá passar vel að Manson fjölskyldan sé hættuleg og ofbeldishneigð þar sem að 18 atriði á listanum áttu við þeirra sértrúarhóp.

Félagsleg áhrif

1. Undanlát (e. compliance)

Manson umbunaði meðlimum hópsins með því að samþykkja þá inn í hópinn ef þeir gerðu eins og hann sagði og voru sammála skoðunum hans, sem leiddi til undanláts hjá meðlimum hópsins. Hann notaði ekki beint refsingar en hann hótaði fólkinu, t.d. sagði hann við þau að ef þau hefja ekki kynþáttastríð gegn svörtum þá munu þeir vera á undan að ráðast á hvíta. Hann sagði einnig við meðlimi hópsins að ef þau myndu ekki framkvæma morðin þá myndu svartir drepa þau eða að þau yrðu send í þrælahald. Manson heilaþvoði fólkið til að trúa því sem hann var að segja og gera eins og hann sagði. Hann lét þau taka LSD og taka annars konar sýru og þvingaði þau til að fara í kynsvall. Eftir heilaþvottinn töldu meðlimir hópsins að Manson væri æðri, vissi betur en þau og hlustuðu þess vegna á hann.

2. Innhverfing (e. internalization)

Manson trúði því að kynþáttastríð væri í vændum á milli svartra og hvítra. Manson breytti viðhorfum fólksins og gerði viðhorf þeirra að sínum sem var meðal annars að svartir væru vondir og ætluðu að ráðast gegn hvítum. Fyrirlestrarnir sem hann hélt fyrir þau voru líka til að kynna sínar skoðanir fyrir þeim. Þannig var fólkið ekki með sín eigin viðhorf heldur byrjuðu að hafa sömu viðhorf og Manson.

3. Samsömun (e. indentification)

Manson breytti viðhorfum hópsins og lét þau trúa því sem hann trúði og lét þau horfa á heiminn eins og hann sá heiminn, og því höfðu meðlimir hópsins samsamast Manson. Á meðan meðlimirnir voru í sértrúarhópnum fannst þeim að þau væru að segja og gera rétta hlutinn en eftir á sáu þau að þetta var ekki eftir þeirra gildum og viðhorfum, þau voru bara heilaþvegin.

DSM-5

a) 2.1.5. Geðklofi

Við myndum greina Charles Manson með Geðklofa vegna þess að hann er með verulegar truflanir á hugsunum eins og til dæmis hélt að það væri kynþáttastríð framundan eftir að hafa hlustað á Helter Skelter með Bítlunum. Einnig er Manson með mikið mikilmennskuæði og telur að hann sjálfur sé Guð. Manson er líka með ofsóknaræði þar sem hann telur að heill kynþáttur (svartir) séu á eftir sér. Einnig var Manson með atferlistruflanir, það myndi ekki teljast eðlileg félagsleg hegðun að heilaþvo meðlimi Manson fjölskyldunnar.

b) 2.1.2. Hugvilluröskun

Manson var með mikið ofsóknaræði þar sem að hann hélt að allir svartir væru að plotta gegn sér og öðrum hvítum manneskjum. Hann var með mikilmennsku æði af því að hann hélt að hann væri Guð. Við ályktum að hann sé með blandað afbrigði af Hugvilluröskun vegna þess að það er líklegt að hann sé með bæði mikilmennsku afbrigðið og ofsóknarafbrigðið af hugvilluröskun.

c) 16. Z. Efnamisnotkun - 16.6. Ofskynjunarröskun

Charles Manson neytti endurtekið fíkniefna eins og t.d. maríjúana, sveppi, LSD og annarra ofskynjunarefna á lífstíð sinni. Manson neytti sérstaklega mikils magns af LSD og var oft undir áhrifum LSD á meðan á kultinu stóð.

Persónuleikaraskanir

a) 18.2.1. Andfélagsleg persónuleikaröskun

Manson var alveg sama um aðra, hann hugsaði bara um sjálfan sig, braut á réttindum annarra með því að þvinga fólk í kynsvall og notfæra sér aðra einstaklinga til að gera hluti fyrir sig. Hann skorti eftirsjá vegna þess að hann sá ekki eftir neinu sem hann gerði. Sem drengur var hann oft í kasti við lögin og var mikið inn og út úr fangelsi sem þýðir að hann getur ekki haldið sig við félagsleg viðmið varðandi virðingu fyrir lögum.

b) 18.2.4. Sjálfhverf persónuleikaröskun

Manson var með ofvaxið sjálfsálit þar sem hann taldi sjálfan sig vera Guð og taldi öðrum trú um það án þess að hafa nokkra sönnun fyrir því. Hann var upptekinn af draumnum um ótakmarkaðan árangur um að svartir myndu bara deyja út og hvítir myndu vinna kynþáttastríðið sem átti að hefjast. Hann virðist þurfa ýkta aðdáun frá öðrum meðlimum hópsins þar sem hann heilaþvoði þau til að trúa því að hann væri æðri. Einnig notaði hann aðra til að ná sínum markmiðum að því leytinu til að hann fékk aðra hópmeðlimi til þess drepa fyrir sig. Manson telur sig vera æðri og sýnir hroka í flest öllu sem hann gerði.

Lögreglumynd af Charles Manson, leiðtoga Manson fjölskyldunnar. Heimild: https://en.wikipedia.org/wiki/Charles_Manson#/media/File:Manson1968.jpg

Heimildir

1. https://edubirdie.com/examples/evolution-of-charles-manson-family-formation-and-crimes/

2. https://www.smithsonianmag.com/history/manson-family-murders-what-need-to-know-180972655/

3. https://usir.salford.ac.uk/id/eprint/45244/3/ Conversation%2020.11.17%20Charles%20Manson%20piece.pdf

4. https://www.abc.net.au/news/2017-11-20/charles-manson-mastermind-of-murderous-cult-dead/8163390

5. https://www.ebony.com/helter-skelter-charles-manson-race-war-failed/

6. https://www.vox.com/2019/8/7/20695284/charles-manson-family-what-is-helter-skelter-explained

7. https://www.nbc26.com/news/national/charles-manson-s-condition-still-unannounced#:~:text=In%20the%20past%2C%20Manson%20has,also%20unknown%20to%20the%20public.

8. https://time.com/5633973/last-manson-interview/

Marshall Applewhite - Heaven’s Gate

Hörður Kárason, Rakel Guðjónsdóttir & Þórey Björk Eyþórsdóttir.

1. Myndun hópsins

Heavens Gate var umdeildur trúarsöfnuður sem var virkur á árunum 1974-1997. Meðlimir Heavens Gate trúðu á geimverur og dómsdag. Hópurinn öðlaðist mikla frægð eftir að 39 meðlimir hans frömdu fjöldasjálfsmorð árið 1997 í þeirri trú að andi þeirra yrði tekinn um borð í geimskip á eftir Hale-Bopp halastjörnunni. Hópurinn var undir forystu Marshall Applewhite og Bonnie Nettles. Þau tvö kynntust á meðan Applewhite var sjúklingur á sjúkrahúsi þar sem Nettles starfaði og tengdust gagnkvæmum áhuga þeirra á trúarbrögðum, andlegum málefnum og yfirnáttúrulegum fyrirbrigðum. Þau fóru saman í ferðalag sem þau lýstu sem andlegri vakningu og mynduðu að lokum trúarhóp sem fékk nafnið Heavens Gate. Þau töldu að geimverur stæðu á bak við frásögn Biblíunnar um framhaldslífið og himininn. Trúarhópurinn öðlaðist fylgi og settist að lokum í San Diego, Kaliforníu. Þar gengu fleiri nýir meðlimir til hópsins og náði hreyfingin umtalsverðri viðveru á netinu á tíunda áratugnum. Viðhorf hópsins var blanda af kristinni trú, vísindaskáldskap og nýaldarspeki. Heavens Gate sjálfsvígið er eitt stærsta fjöldasjálfsvíg nútímasögunnar.

Samkoma hjá Heavens Gate.

Appelwhite og Nettles saman.

Heimasíða hópsins, sem er enn opin, þótt ótrúlegt megi virðast.

 2. Glæpur hópsins

Eins og nefnt var áður framdi Heavens Gate fjöldasjálfsvíg árið 1997. Það er örlítið erfitt að flokka þá gjörð sem glæp þar sem samkvæmt heimildum framkvæmdu meðlimir sjálfsvíg sjálfviljug og með fullri vitneskju. Meðlimir tóku inn phenobarbital sem blandað var í eplamauk eða búðing og drukku áfengi ofan í það. Phenobarbital bælir niður miðtaugakerfið og leiðir til róandi áhrifa. Einnig setti meðlimir plast poka yfir höfuð sín til þess að kafna.

Fræg ljósmynd, því það vakti athygli að allir meðlimir hópsins voru í Just Do It íþróttaskóm frá Nike. Góð auglýsing?

3. Mælikvarði 5: CCM

Glæpaflokkunarhandbókin Crime Classification Manual inniheldur í raun ekki flokk sem nær utan um fjöldasjálfsvíg þar sem það er erfitt að flokka það sem glæp þar sem það flokkast ekki sem refsivert athæfi þar sem þeir félagar sem frömdu sjálfsmorð gerðu það af sjálfsdáðum og án þvingunar. Hægt væri að flokka atburðinn sem sértrúartengdan fjöldasjálfsvíg sem er ekki flokkur í CCM. Atvikið hefur verið rannsakað af afbrotafræðingum, félagsfræðingum út frá hvata atviksinns þar sem tekið er tillit til undirliggjandi félagslegra, sálfræðilegra og menningarlegra þátta fjöldasjálfsvígsins.

4. Mælikvarði 3: Heilaþvottur

Það er hægt að færa rök fyrir því að strangar reglur og venjur hópsins, ásamt karismatískum persónuleika leiðtoga hópsinns hafi skapað sértrúarlíkt umhverfi þar sem meðlimir voru beittir sálfræðilegri skilyrðingu og stjórn. Aftur á móti eru einnig vísbendingar sem gefa til kynna að meðlimir hópsins hafi tekið meðvitaða og frjálsa ákvörðun um að taka þátt í trú og venjum hópsins.

Það virðist ekki sem svo að það hafi verið niðurbrotsþrep sem slíkt á meðlimum Heavens gate, hins vegar væri hægt að færa rök fyrir því að breytingarþrep hafi átt sér stað með þeim fyrirlestrum og skilaboðum sem Applewhite predikaði um áframhaldandi líf og að lífið á þessari jörð færi að ljúka með heimsendi. Einnig á uppbyggingarþrepið við hóp Heavens gate þar sem meðlimir virtust að fullu hafa tileinkað sér boðskap og lifnaðarhætti sértrúarhópsins og lifðu saman í vinsemd.

Meðlimir Heavens Gate höfðu sterkt og óvenjulegt trúarkerfi sem var mótað og undir sterkum áhrifum frá Marshall Applewhite leiðtoga og hugmyndafræðing hópsins. Ákvörðunin um að fremja fjöldasjálfsvíg var einnig undir áhrifum af trú og skilningi hópsins á væntanlegum heimsendi og möguleikanum á að ná hærra andlegu plani.

5. Mælikvarði 4: 25 Norris atriði

1. 5. 12. 13. 15. 16.  18. 21. Á við = Passar illa.

Heavens Gate er ansi frábrugðinn öðrum sértrúarhópum og þess vegna var ekki margt sem átti við hann á 25 atriða Norris mælikvarðanum. Heavens gate hópurinn virtist ekki vera hættulegur öðrum, þau frömdu ekki glæpi né fjárkúguðu fólk. Þar að auki lifði hópurinn skírlífi svo ekki er hægt að nefna andfélagslega hegðun né kynfrávik sem áttu sér stað í hópnum. Það var að vísu skortur á framtíðartrú hér á þessari jörð en þau trúðu hins vegar á áframhaldandi líf annarsstaðar.

6. Mælikvarði 6: Félagsleg áhrif

Undanlát

Í Heavens Gate málinu var fjöldasjálfsmorðið framið af fúsum og frjálsum vilja af 39 meðlimum hópsins, án þess að nokkur vísbending um þvingun eða utanaðkomandi áhrif hefði verið. Sjálfsvígin voru skipulögð og framkvæmd á samræmdan hátt og að sögn tóku allir þátttakendur þá ákvörðun að svipta sig lífi af fúsum og frjálsum vilja.

Hins vegar er mikilvægt að hafa í huga að meðlimir Heavens Gate voru undir miklum áhrifum af viðhorfum og kenningum leiðtoga hópsins, Marshall Applewhite. Hópmeðlimir gætu hafa verið undir verulegum sálrænum þrýstingi eða stjórn.

Innhverfing

Innhverfing meðlima Heavens gate vísar til þess ferlis sem þeir tóku upp trú, gildi og kenningar hópsins að fullu. Þessi innhverfing var afleiðing af samblandi af þáttum. Á meðal þátta var heillandi leiðtoginn Marshall Applewhite og sú andlega og sállega umbreyting sem meðlimir stóðu fyrir.

Meðlimir Heavens Gate trúðu á mjög sértækan máta, sem snérist um hugmyndina um geimverulíf, heimsendi og leiðina til andlegrar uppstigningar. Þau bjuggu saman í samfélagi, deildu eignum sínum og daglegu lífi, og urðu fyrir mikilli andlegri og sálrænni meðferð af Applewhite og öðrum leiðtogum innan hópsins. Með tímanum leiddu þessi reynsla og sameiginleg trú hópsins til þess að meðlimir urðu að fullu innhverfir, fjárfestu djúpt í kenningum hópsins og skuldbundu sig til þess sameiginlega markmiðs að ná hærra tilverustigi.

Þetta innbyrðis ferli var svo fullkomið að þegar fjöldasjálfsvígin fóru fram árið 1997 sáu meðlimir Heavens Gate dauða þeirra ekki sem endalok, heldur leið til að ná nýju tilverustigi og flýja yfirvofandi endalok heiminum. Innvæðing meðlima Heavens Gate er enn sláandi dæmi um kraft hópáhrifa og getu leiðtoga til að móta skoðanir og gjörðir þeirra sem þeir leiða.

Samsömun

Samsömun í Heavens Gate málinu vísar til þess ferlis sem meðlimir hópsins urðu að fullu skuldbundnir til viðhorfa, gilda og markmiða hópsins. Eftir því sem meðlimir Heavens Gate aðhlynntust kenningar hópsins fóru þeir að líta á sig sem hluta af stærri og mikilvægari andlegri hreyfingu og samsama sig betur hópnum og markmiðum hans. Þessi samsömun var styrkt af sameiginlegu búsetufyrirkomulagi, sameiginlegri reynslu og nánum persónulegum tengslum meðlima, sem allt stuðlaði að tilfinningu um sameiginlega sjálfsmynd og tilheyrandi.

7-8. Mælikvarði 1: DSM-5

Marshall Applewhite sem var leiðtoginn þjáðist af miklu þunglyndi þegar hann var ungur. Við teljum Applewhite þjáðst af öðrum geðsjúkdómum.

1. Geðklofi

Applewhite talaði um að heyra raddir. Geðklofi getur valdið því að einstaklingur sé haldinn ranghugmyndum og upplifir ofskynjanir eða annars konar geðrof. Hann upplifði miklar ofskynjanir og trúði því að hann væri valinn í æðri tilgangi þar að segja að hann taldi sig vera eins og Jesús til dæmis. Hann taldi sig vera frelsari sendur til heimsins frá himnaríki.

2. Þunglyndi

Heimildir eru fyrir því að Marshall Applewhite hafi verið Þunglyndur en hann hætti í starfi sínu sem formaður tónlistardeilar í St. Thomas Háskólanum í Houston í Bandaríkjunum vegna þunglyndis og annara andlegra vandamála að sinni sögn. Aðrir telja að brottför hans úr starfi hafi verið vegna sambands við nemanda en fyrrum rektor skólans hefur sagt að undir lok ferils síns var Applewhite orðinn fremur ruglaður andlega og óskipulagður.

3. Tvíhverflyndi

Applewhite hafði mikilfengnar hugmyndir og hugmyndir um að vera mikilvægur trúboði sem þyrfti að vinna í ákveðnu verkefni. Þetta gæti verið vísbending um Geðhæðarlotu- eða ólmhugarlotu einkenni. Að auki gætu skyndilegar breytingar hans á skapi og hegðun sem og hvatvís og ófyrirsjáanleg hegðun hans einnig verið í samræmi við tvíhverfa röskun.

9.-10. Mælikvarði 2: Persónuleikaraskanir

Sjálfhverf persónuleikaröskun

Við teljum að Marshall Applewhite hafi verið með Sjálfhverfa persónuleikaröskun að einhverju marki en líklegast ekki náð greiningar skilmörkum. Það er almennt talað um að flestir leiðtogar sértrúarhópa séu með þá persónuleikaröskun, en Applewhite passar ekki alveg við öll einkenni persónuleikaraskarinnar. Applewhite hafði líklega ofvaxið sjálfsálit, þar sem hann lét kalla sig ,,Do” sem þýddi að fylgjendur hans væru andleg börn hreyfingarinnar og að hann væri æðri vera. Hann trúði því að hann væri sérstakur eða einstakur og væri sá sem gæti leitt fylgjendur hans á æðra tilverustig. Hann var upptekinn af draumórum en líklega ekki eins og aðrir leiðtogar svo sem um völd, snilli, fegurð eða sanna ást - hann meðal annars lét vana sig og aðra karlkyns meðlimi svo kynlíf var ekki inni í mynd þessarar hóps. Þar að auki virðist hann ekki hafa nýtt sér persónuleg sambönd. Hann hafði ekki mikla tilfinningu fyrir forréttindum, hann bjó á sama stalli og meðlimir hópsins. Marshall Applewhite var frábrugðinn öðrum sértrúarleiðtogum hvað varðar persónuleikaþætti og hátterni.

Marshall Applewhite.

Applewhite á myndbandinu: You are about to be recycled.

KG: Heimildir?